حسین واعظی اراکی

واعظی، حسین؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. حسین واعظی معروف به واعظی اراکی در سال ۱۳۱۶ ش در کوهرود اراک در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد («حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسین واعظی اراکی درگذشت»، ۴). پدرش شیخ علی واعظی و پدربزرگش آخوند ملا محمود از روحانیان شاخص کوهرود اراک بودند. حسین واعظی در کرهرود تحصیل دروس حوزوی را آغاز کرد و از درس پدرش بهره برد و احتمالاً مقدمات را نزد او خواند (نعیمی، ج ۲، ۳۷۱). در سال ۱۳۳۰ ش راهی اراک شد و در حوزه علمیه محمدابراهیم اراک به تحصیل ادامه داد، ولی درباره استادان او در آن مدرسه گزارشی در دست نیست. او پس از ۵ سال تحصیل در آن مدرسه به قم رفت در حوزه علمیه آن شهر دروس سطح را پیش آقایان شیخ محمدتقی ستوده، مصطفی اعتمادی، شهید محمد مفتح، میرزا علی‌اکبر مشکینی، غلامرضا رضوانی خمینی و سید محمدباقر سلطانی طباطبایی فراگرفت. هم‌زمان در درس‌های فلسفه علامه سید محمدحسین طباطبایی تبریزی شرکت می‌کرد. واعظی پس از پایان دوره سطح در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، امام خمینی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، سید محمد محقق داماد (همان، ۳۷۱-۳۷۲) و محسن فرید اراکی شرکت کرد («حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسین واعظی اراکی درگذشت»، www.hawzahnews.com) و مدت بیست سال به فراگیری درس‌های خارج فقه اصول پرداخت. درباره سال‌های دقیق حضور او در درس‌های خارج فقه و اصول امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی با استناد به سال‌های حضور او در قم می‌توان احتمال داد که از اواخر دهه ۱۳۳۰ ش در درس‌های خمینی در مسجد سلماسی شرکت می‌کرده و از اوایل دهه ۱۳۴۰ تا تبعید امام خمینی به خارج از کشور در آبان ۱۳۴۳ هم در آن درس‌ها در مسجد اعظم قم حضور می‌یافته است. او در کنار تحصیل، به تدریس دروس حوزوی در قم می‌پرداخت و هم‌زمان به تبلیغ دین هم اشتغال داشت.

واعظی اراکی با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی مبارزات خود را با حکومت پهلوی آغاز کرد و از روحانیان مبارز محسوب می‌شد (نعیمی، ج ۲، ۳۷۱ ـ ۳۷۲؛ خاطرات آیت‌الله مرتضی بنی‌فضل، ۲۷۰). ازجمله چند روز پس از دستگیری امام خمینی (۱۵ خرداد ۱۳۴۲)، در ۲۷ خرداد ۱۳۴۲ با صدور اعلامیه‌ای اقدام حکومت پهلوی در دستگیری ایشان را محکوم کردند. امضاکنندگان در آن نامه از دستگیری امام خمینی و همچنین دیگر روحانیان و سخت‌گیری علیه مخالفان حکومت پهلوی انتقاد کردند و خواستار آزادی امام خمینی و دیگر روحانیان زندانی شدند (آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا موسوی گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، ج ۱، ۵۳). در ۵ تیر ۱۳۴۲ هم همراه با برخی از روحانیان اراک نامه‌ای به آیت‌الله گلپایگانی ارسال کردند و با اعلام تأثر شدید از دستگیری و حبس و حصر امام خمینی در تهران، خواستار تلاش برای آزادی ایشان شدند (همان، ۵۷). پس از طرح اتهاماتی علیه امام خمینی هم همراه با جمعی از روحانیان اراک در نامه‌ای به آیت‌الله سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، نفرت و انزجار خود را نسبت به اتهامات و اکاذیب ناروای نسبت داده‌شده به امام خمینی اعلام و از محضر آیت‌الله گلپایگانی و سایر آیات عظام تقاضا کردند نظریات خود را در این خصوص و تنزیه مقام شامخ حضرت آیت‌الله‌العظمی خمینی مدظله به اطلاع عموم برسانند (آیت‌الله‌العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، ج ۱، ۷۶). در سال ۱۳۴۳ و پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور، همراه با جمعی از طلاب و روحانیان اراکی حوزه علمیه قم در نامه‌ای به امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت، تأثر و ناراحتی بی‌نهایت خود را «از تبعید و گرفتاری مرجع بزرگ تقلید شیعه حضرت آیت‌الله‌العظمی آقای خمینی» به جرم دفاع از قرآن و احکام مقدسه اسلام ابزار کردند و ضمن دعوت از دولت وقت به تجدیدنظر در برنامه‌های خود بر اساس مقررات اسلام، خواستار آزادی و بازگرداندن «مرجع تقلید شیعیان جهان» به کشور و آزادی دیگر زندانیان سیاسی شدند (خسروشاهی، ج ۳، ۸۶).

واعظی اراکی که در آن زمان از مبلغان و سخنوران برجسته بود، با سفر به شهرهای مختلف به ایراد سخنرانی‌های انتقادی علیه حکومت پهلوی و دفاع از امام خمینی می‌پرداخت. به سبب این فعالیت‌ها بارها دستگیر و ممنوع‌المنبر شد (نعیمی، ج ۲، ۳۷۱ ـ ۳۷۲؛ خاطرات آیت‌الله مرتضی بنی‌فضل، ۲۷۰). واعظی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تبلیغ دین ادامه داد. او به دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم رفت و معاونت امور استان‌های آنجا را بر عهده گرفت و مدت ده سال در آن سمت بود. سپس به عضویت در هیئت‌مدیره دفتر تبلیغات اسلامی قم برگزیده شد. پس از آن به سمت مسئول آموزش دفتر تبلیغات اسلامی منصوب شد. مدتی هم مسئول اعزام مبلغ دفتر تبلیغات اسلامی و رئیس شورای تبلیغ آن دفتر بود (خاطرات آیت‌الله مرتضی بنی‌فضل، ۲۷۰). حسین واعظی اراکی در بهمن ۱۳۹۴ در قم درگذشت («حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسین واعظی اراکی درگذشت»، ۴). منابع: آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۵)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ آیت‌الله‌العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی (۱۳۸۸)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ «حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسین واعظی اراکی درگذشت «(۱۳۹۴)، دوهفته‌نامه افق حوزه، شماره ۴۵۱، ۲۸ بهمن؛ «حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسین واعظی اراکی درگذشت»، www.hawzahnews.com؛ خاطرات آیت‌الله مرتضی بنی‌فضل (۱۳۸۶)، تدوین: عبدالرحیم اباذری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ خسروشاهی، سید هادی (۱۳۹۰)، اسناد نهضت اسلامی، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ نعیمی، داود (۱۳۸۵)، افتخارآفرینان استان مرکزی، ج ۲، قم، کومه.