سیدمحمدعلی‌شاه توکلی

سیدمحمدعلی شاه توکلی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.

سیدمحمدعلی شاه توکلی در سال ۱۳۱۴ ش در منطقه تیزک افغانستان به دنیا آمد. او در شش سالگی وارد مدرسه دینی در سرخ‌آباد (سرخک بوم) آن منطقه شد و نزد آقا سیدعبدالعظیم شاه به تحصیل پرداخت. سپس به منطقه بهسود رفت و مدت دو سال در آنجا پیش آقایان سیدانور شاه و شیخ عزیزالله غزنوی به تحصیل دروس حوزوی ادامه داد. آنگاه به کابل رفت و در مدت سه سال در مدرسه متیار خان آن شهر در درس‌های سیدمیرعلی احمد حجت کابلی، سیدشاه محمدحسین معصومی، شیخ محمدعلی مدرس، سیدانورشاه صدر و سیدعبدالحمید ناصر به تحصیل پرداخت. هم‌زمان به مدت دوازده سال به تبلیغ در کابل پرداخت و بناهایی چون مسجد کتوال قلاچه، جعفریه کارته وزیر، مسجد ده عربان و... را بنیان نهاد. توکلی در سال ۱۳۴۵ ش برای تکمیل تحصیلات راهی عراق شد و در نجف اشرف به مدت یک سال در درس‌های خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی و خارج فقه امام‌خمینی حضور یافت؛ بنابراین می‌توان گفت که از سال ۱۳۴۵-۱۳۴۶ ش در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی در مسجد شیخ انصاری شرکت می‌کرده است. وی پس از یک سال حضور در نجف اشرف، درحالی‌که از امام‌خمینی اجازه وکالت دریافت کرده بود، به افغانستان بازگشت و به سبب فعالیت‌های سیاسی علیه حزب کمونیست افغانستان، توسط حکومت آن کشور دستگیر و زندانی شد. وی سپس وارد دستگاه‌های دولتی شد و مدتی هم در دوره ریاست جمهوری ژنرال نجیب، معین وزارت حج و اوقاف (وزارت شئون اسلامی) بود. وی در آن سمت به مقابله با افراد ذی‌نفوذ ازجمله اعضای حزب کمونیست می‌پرداخت و از اعتقادات خود دفاع می‌کرد. همین درگیری‌ها باعث شد تا توسط مسئولان حکومتی تهدید شود. وی درباره حضور در سمت فوق بر این باور است که «من به‌عنوان شاگرد امام‌خمینی، از آن بزرگوار اجازه داشتم که برای تبلیغ و بیان معارف اسلامی در کابل بمانم و صحنه را خالی نگذارم و در این مورد از محضر امام‌خمینی استفتا در دست دارم». توکلی در کابل حسینیه افشار را تأسیس کرد و آنجا را به صورت پایگاهی برای فعالیت‌های مذهبی درآورد. کتاب شرح مکاسب در بیع از آثار علمی اوست که در نجف اشرف به زبان عربی منتشر شده است (کوثر النبی: پژوهشی در تاریخ سادات در افغانستان، ج ۲، ۱۳-۱۴). منبع: کوثر النبی: پژوهشی در تاریخ سادات در افغانستان، http://www.adeli-af.com/wp-content/uploads/2012/07/kosare-nabi-4.pdf.