محمدباقر اسدی خوانساری

محمدباقر اسدی خوانساری، از شاگردان درس اخلاق امام‌خمینی.

سیدمحمدباقر اسدی خوانساری معروف به خوانساری در سال ۱۳۰۰ در شهر اراک به دنیا آمد. پدرش آیت‌الله سیدمحمدتقی خوانساری، از مراجع تقلید مقیم اراک بود که با تأسیس حوزه علمیه قم، به دعوت آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی راهی آنجا شد و به تدریس دروس عالی حوزوی در آنجا مشغول شد و پس از درگذشت آیت‌الله حائری یزدی، یکی از آیات ثلاث در قم بود و نظارت بر حوزه علمیه قم را برعهده داشت. سیدمحمدباقر خوانساری در دامان چنین پدری نشو و نما یافت و در خردسالی همراه خانواده در قم مقیم شد و دوران ابتدایی را در آن شهر گذارند. سپس به فراگیری دروس حوزوی روی آورد و صرف و نحو را نزد شیخ قاسم نحوی خواند. سپس در درس معالم‌الاصول علوی فریدنی، داماد آیت‌الله سیدمحمدرضا گلپایگانی، شرکت کرد و هم‌زمان قوانین‌الاصول را پیش سیدرضا بهاءالدینی خواند. دو جلد لمعه را هم پیش شیخ حسن فرید گلپایگانی و شیخ عبدالجواد سدهی معروف به جبل عاملی فراگرفت و در درس رسائل از شاگردان پدرش آیت‌الله خوانساری بود. وی مکاسب را هم پیش آیت‌الله شیخ محمدعلی اراکی خواند و بخش دیگری از آن کتاب را نزد آیت‌الله سیداحمد خوانساری آموخت. بخش‌هایی از کفایةالاصول را هم به‌صورت خصوصی نزد پدرش خواند و سپس در درس خارج فقه پدرش شرکت کرد. خوانساری در کنار حضور در درس‌های سطح عالی، از درس اخلاق امام‌خمینی که روزهای پنجشنبه و جمعه در مدرس زیر کتابخانه مدرسه فیضیه برگزار می‌شد شرکت می‌کرد (خوانساری، ۴). او در زندگینامه خودنوشت مختصری که برای درج در خبرگان ملت نوشته است، اشاره‌ای به حضور در درس اخلاق امام‌خمینی نکرده است، اما فرزند او در زندگینامه پدرش به این موضوع اشاره کرده است (همان) و با استناد به همین منبع می‌توان او را از شاگردان درس اخلاق امام‌خمینی نامید. وی اسفار اربعه را هم در حوزه علمیه و نزد علامه سیدمحمدحسین طباطبایی خواند و آنگاه به‌صورت جدی به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت و در درس خارج فقه آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی (خارج صلوة) شرکت کرد. مدتی هم در درس آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه‌کمری حضور یافت و علاوه بر آن، همه روزه در درس خارج فقه و اصول پدرش شرکت می‌کرد. خوانساری پس در درگذشت پدرش در سال ۱۳۳۱ راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف اشرف در درس خارج فقه آیات سیدعبدالهادی شیرازی و خارج فقه و اصول سیدابوالقاسم موسوی خویی شرکت کرد و به عضویت هیئت استفتای آیت‌الله خویی درآمد. آیات سیدجمال‌الدین گلپایگانی، میرزا آقا اصطهباناتی و سیدمحمود حسینی شاهرودی از دیگر استادان وی در دوره خارج فقه و اصول بودند (خبرگان ملت، دفتر اول، ۱۹۹ـ۲۰۰). خوانساری در کنار آن، مدتی هم در درس فلسفه شیخ صدرا بادکوبه‌ای حاضر می‌شد و این درس را به‌صورت خصوصی (همراه با آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر) نزد آن عالم قفقازی فراگرفت (همان). او که در سال ۱۳۳۱ از پدرش اجازه اجتهاد گرفته بود، در سال ۱۳۴۵ اجازه اجتهاد دیگری از آیت‌الله خویی دریافت نمود و همچنین شیخ آقابزرگ تهرانی اجازه روایی به او داد (خوانساری، ۴ـ۵). سیدمحمدباقر خوانساری مدت دو سال به تدریس در حوزه علمیه نجف اشرف پرداخت (همان). در سال ۱۳۴۲ و پس از اطلاع از دستگیری امام‌خمینی، همراه با جمعی از طلاب با حضور در بیوت مراجع تقلید از جمله آیات شاهرودی و سیدمحسن حکیم، خواستار واکنش آنان به آن شد. او در سال ۱۳۴۴ به کشور بازگشت و در تهران مقیم شد و به اقامه نماز جماعت در مسجد رضوان پرداخت. در تهران جلسات مباحثه با شیخ حسن فرید گلپایگانی، سیدمرتضی ایروانی، آقا ریحان الله نخعی، سیدمحمد حائری گلپایگانی، شیخ یوسف ایروانی، محمدباقر شهیدی و سیدکاظم گلپایگانی برگزار می‌کرد که مدت ۱۵ سال استمرار داشت (همان). در کنار آن به مبارزه با حکومت پهلوی هم می‌پرداخت. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی با حکم امام‌خمینی به سمت تولیت مسجد امام‌خمینی (مسجد شاه سابق) تهران منصوب شد و به اقامه نماز جماعت در آن مسجد پرداخت و در مدارس علمیه تهران نیز علوم حوزوی را تدریس می‌کرد. در دوره جنگ تحمیلی هم با حضور در جبهه‌های جنگ، به رزمندگان اسلام دلگرمی می‌داد. در همین سال‌ها بیمارستانی را در منطقه پونک تهران بنیان نهاد. وی در دوره‌های اول، دوم و سوم مجلس خبرگان رهبری از سوی مردم استان تهران به نمایندگی برگزیده شد (خبرگان ملت، دفتر اول، ۲۹۷). خوانساری در کنار تدریس دروس حوزوی در تهران و اقامه نماز جماعت در مسجد امام‌خمینی، به تألیف آثار علمی هم دست می‌زند و از آن جمله می‌توان به تقریرات او از درس‌های خارج فقه و اصول برخی از استادانش، جزواتی درباره خمس و صلاة جمعه و علم رجال، کتاب قرآن و عهدین، کتاب انصاف در امامت که حاصل بحث‌های او در یکی از مساجد تهران است و همچنین شرحی بر عروةالوثقی با عنوان مدارک الوثقی که چند جلد از آن به چاپ رسیده است. سیدمحمدباقر خوانساری در ۲۷ بهمن ۱۳۹۴ در تهران درگذشت و پیکرش پس از تشییع و اقامه نماز توسط فرزندش سیدمحمدکاظم خوانساری، به عراق منتقل شد و در قبرستان وادی‌السلام نجف اشرف به خاک سپرده شد (خوانساری، ۵ و ۲۶). منابع: خوانساری، سیدمحمدکاظم (۱۳۹۵)، «زندگینامه‌آیت‌الله‌العظمی سیدمحمدباقر خوانساری به قلم فرزند ایشان»، هفته‌نامه حریم امام، شماره ۲۱۸، ۳۰ اردیبهشت؛ خبرگان ملت: شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۸)، تهران، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.