سیدنورالدین طاهری شیرازی

سیدنورالدین طاهری شیرازی، از شاگردان در خارج فقه و اصول امام‌خمینی.

سیدنورالدین طاهری شیرازی ۱۷ تیرماه سال ۱۳۰۲ در خانواده‌ای روحانی و شاخص در شیراز به دنیا آمد. پدرش آیت‌الله سیدمحمدجعفر طاهری شیرازی و عمویش آیت‌الله سیدعبدالله شیرازی، از روحانیان برجسته شیراز و مشهد و از مراجع تقلید فعال در نهضت اسلامی بودند. سیدنورالدین طاهری شیرازی در دو سالگی همراه خانواده به نجف اشرف رفت، ولی بعد از مدت کوتاهی دوباره به شیراز بازگشت. او در ۶ سالگی و برای آموزش قرآن به مکتبخانه رفت. سپس دوران ابتدایی را در دبستان نمازی شیراز به پایان رساند و بخشی از دوره متوسطه را هم در دبیرستان سلطانی گذراند. آنگاه وارد دانشسرای مقدماتی شیراز شد و دوره دو ساله آن دانشسرا را طی کرد. طاهری شیرازی در ۱۶ سالگی تحصیل دروس حوزوی را آغاز کرد و همراه پسرخاله‌اش ناصر مکارم شیرازی به مدرسه آقاباباخان شیراز رفت و زیر نظر محمدعلی موحد به تحصیل پرداخت (انصاری، ۱۴۴). او بخشی از مقدمات را پیش پدرش خواند و سپس برای آموختن شرح لمعه نزد شیخ عبدالحسین حائری رفت. هم‌چنین بخشی از دروس سطح را نزد سیدنورالدین حسینی شیرازی آموخت. وی در سال ۱۳۲۳ برای ادامه تحصیل، راهی قم شد و کفایةالاصول را نزد آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی و رسائل را پیش آیت‌الله سیدمحقق داماد خواند. سپس در درس‌های خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی، آیت‌الله سیدمحمدتقی موسوی خوانساری، آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه‌کمره‌ای، آیت‌الله سیدصدرالدین صدر، و امام خمینی شرکت کرد (افق عمر از طلوع تا بستر غروب، اغلب صفحات؛ خاطرات قیام ۱۵ خرداد، ۵۸۷). درباره سال دقیق حضور او در درس‌های امام‌خمینی در قم گزارشی در دست نیست، ولی با استناد به سال‌های حضور او در قم (۱۳۲۴ـ۱۳۴۰)، می‌توان احتمال داد که در دهه ۱۳۳۰ در درس‌های ایشان در مساجد محمدیه و سلماسی قم شرکت می‌کرد. وی در سال ۱۳۴۰ و در پی رحلت شیخ محمد نهاوندی، عالم منطقه چیذر در شمیران تهران، راهی تهران شد و به فعالیت‌های تبلیغی در آن منطقه پرداخت و به‌خصوص علیه بهاییان فعالیت می‌کرد. مدتی بعد امامت جماعت مسجد حضرت حجت بن الحسن (ع) در منطقه سهروردی تهران را برعهده گرفت (انصاری، ۱۴۴). او از نزدیکان آیت‌الله بروجردی بود و در خاطراتش، بخشی از مواضع سیاسی و همچنین حالات آن مرجع را روایت کرده است. با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام‌خمینی، وارد جریان مبارزه با حکومت پهلوی شد و در مساجد و مجالس مذهبی تهران به راهنمایی و ایراد خطابه و روشنگری پرداخت. در جریان قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در تهران حضور داشت و از نزدیک شاهد برخی جریان‌ها بود و در مصاحبه‌ای، به بازگویی آنها پرداخته است. از جمله در روز ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و پس از اطلاع از دستگیری و انتقال امام‌خمینی به تهران، در سخنرانی‌اش در چیذر تهران به اطلاع‌رسانی دراین‌باره پرداخت و به همین علت تحت تعقیب قرار گرفت و مجبور شد ۱۵ روز زندگی مخفی داشته باشد. در تیر همان سال و در جریان مهاجرت روحانیان مبارز سراسر کشور به تهران در اعتراض به دستگیری امام‌خمینی، همراه با پدرش آیت‌الله سیدمحمدجعفر طاهری شیرازی در تحصن روحانیان مبارز شرکت داشت. پس از آزادی امام‌خمینی از حبس و انتقال ایشان همراه با آیات سیدحسن طباطبایی قمی و بهاءالدین محلاتی به قیطریه تهران، با توجه به شناختی که از منطقه داشت، از سوی هر سه مرجع فوق مأموریت یافت تا مکان‌هایی را برای اقامت آنان تهیه کند (خاطرات قیام پانزده خرداد، ۵۹۸ـ۶۰۴). در تهران به فعالیت‌های فرهنگی هم می‌پرداخت و از جمله در اوایل دهه ۱۳۴۰، مدرسه‌ای به نام دین و دانش در تهران تأسیس کرده بود که مدرسه‌ای خصوصی بود و با کمک‌های مالی تجار اداره می‌شد (خاطرات قیام ۱۵ خرداد، ۶۰۳). سیدنورالدین طاهری شیرازی در سال‌های حضور امام‌خمینی در نجف اشرف (۱۳۴۴ـ۱۳۵۷) به عراق می‌رفت و در درس امام‌خمینی حضور می‌یافت. او دراین‌باره می‌گوید: «وقتی به عراق می‌رفتم، ابتدا به منزل عمویم آیت‌الله سیدعبدالله شیرازی وارد می‌شدم و بعد تمام‌وقت در حضور امام بودم. در صف جماعت ایشان نماز می‌خواندم و پای درسشان می‌نشستم» (همان، ۶۰۴). با استناد به این خاطره می‌توان گفت که در سفرهایش به عراق، از درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی که در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف برگزار می‌شد، استفاده می‌کرد. به سبب سفرهایش به عراق، مورد سوءظن ساواک قرار گرفت و به همین علت توسط آن نهاد امنیتی احضار شد (همان). او در سال ۱۳۴۷ از امام‌خمینی اجازه‌نامه‌ای در امور حسبیه و شرعیه دریافت کرده بود و امام‌خمینی ذیل معرفی او، قید کرده بودند که «معروف هستند» (صحیفه امام، ج ۱، ۴۹۶). نگاهی به اسناد انقلاب اسلامی نشان می‌دهد که طاهری شیرازی یکی از روحانیان فعال در سال‌های ۱۳۵۶ـ۱۳۵۷ در تهران بود و نام او در اغلب اعلامیه‌های روحانیان مبارز علیه حکومت پهلوی دیده می‌شد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۳۱ـ ۲۳۲، ۲۳۳ـ ۲۳۴، ۳۸۸، ۳۹۰ـ ۳۹۱، ۳۹۶ـ ۳۹۷٬۴۱۶ـ ۴۱۳، ۴۱۷، ۴۳۵ـ ۴۳۷، ۴۵۳ـ ۴۵۶، ۴۶۷ـ ۴۷۰، ۴۸۳ـ ۴۸۷، ۵۰۹ـ ۵۱۲، ۵۱۳ـ ۵۱۷). طاهری شیرازی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های تبلیغی در منطقه سهروردی و چیذر تهران ادامه داد. تأسیس حوزه علمیه و درمانگاه در جوار مسجد حضرت حجت بن الحسن (ع) سهروردی، بنیانگذاری مؤسسۀ خیریه اثنی عشریه اطهر برای رسیدگی به امور زندانیان، کمک به ازدواج جوانان و پرداخت وام قرض‌الحسنه، تأسیس صندوق قرض‌الحسنه آل طاهر و صندوق قرض‌الحسنه مرتضوی در تهران و همچنین تأسیس چندین باب حسینیه و مسجد از دیگر فعالیت‌های طاهری شیرازی در تهران بود (انصاری، ۱۴۴). وی همچنین به تدریس در حوزه علمیه تهران می‌پرداخت و آثاری را تألیف کرده است که بعضی از تألیفات وی عبارت‌اند از: الفلاح (در ابعاد نماز)، القبص (مسائل غصب)، لآلی البیض فی منجزات المریض، اصول عقاید، اخلاق اسلامی، تفسیر موضوعی احکام الله و شرح مثل‌های قرآنی، رساله‌ای درباره وحی و معنای آن و رساله‌ای در آیات الاحکام. طاهری شیرازی در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۵ در تهران از دنیا رفت و پیکرش به مشهد منتقل شد و پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله سیدمحمدعلی شیرازی، در صحن جمهوری اسلامی حرم حضرت امام رضا (ع) به خاک سپرده شد (انصاری، ۱۴۵). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ افق عمر از طلوع تا بستر غروب: گذری بر زندگی‌نامه و خاطرات آیت‌الله سیدنورالدین طاهری شیرازی (۱۳۸۵)، به کوشش جمعی از نویسندگان، تهران، هزاره ققنوس؛ انصاری، ناصرالدین (۱۳۹۵)، «درگذشتگان: آیت‌الله طاهری»، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۱۵۸، خرداد و تیر؛ علی باقری، خاطرات پانزده خرداد (۱۳۸۸) قم (دفتر اول)، ویراست دوم، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۱، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.