سیدعلی شفیعی

سیدعلی شفیعی

اطلاعات فردی
اطلاعات علمی

سیدعلی شفیعی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.

او در ۲۱ مرداد ۱۳۱۹ در دزفول در خانواده‌ای روحانی دیده به جهان گشود. پدرش سیدمحمدرضا شفیعی از مدرسان دروس حوزوی بود. سیدعلی شفیعی خواندن و نوشتن و قرائت قرآن را در مکتب‌خانه‌های معلم‌زاده، قلمبر و ملا حسن اهواز فراگرفت. دوران ابتدایی را هم در دبستان‌های خیام و ثریای اهواز گذراند (خبرگان ملت، دفتر اول، ۲۵۹). آنگاه جامع‌المقدمات و مغنی را نزد پدرش سیدمحمدرضا شفیعی خواند. نحو و احکام را هم پیش سیدمحمدحسین فقیه و سیوطی، حاشیه و بخشی از مطول را پیش شیخ ابوالقاسم انصاری فراگرفت و در معالم، شرح لمعه و مختصرالمعانی از شاگردان سیداسماعیل مرعشی بود و قوانین الاصول را هم نزد سیدمحمدکاظم آل طیب آموخت. او سپس راهی قم شد و پس از مدتی حضور در آنجا، در سال ۱۳۳۹ ش به عراق رفت. درباره تحصیلات او در قم گزارشی در دست نیست، بنابراین نمی‌توان گفت که در مدت حضور در آنجا در درس خارج فقه یا اصول امام‌خمینی شرکت داشته است یا نه؟ شفیعی پس از عزیمت به عراق، در حوزه علمیه نجف اشرف بخشی از رسایل (بحث قطع) را پیش شیخ محمد علمی اردبیلی خواند. کفایه‌الاصول را هم پیش آقایان میرزا کاظم تبریزی، سیدمحمدجعفر موسوی مروج، مسلم ملکوتی سرابی و سیداسدالله مدنی تبریزی خواند و در مکاسب از شاگردان سیداسدالله مدنی، موسوی مروج و شیخ غلامرضا سعیدی کاشمری بود. او در کنار تحصیل دروس سطح، در درس منظومه شیخ مسلم ملکوتی و تفسیر قرآن سیداسدالله مدنی هم شرکت می‌کرد.

شفیعی سپس به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از دوره ششم درس خارج اصول آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی (شفیعی، ۵۸) و از ابتدای بحث الفاظ تا آخر بحث در درس ایشان حاضر شد. در بحث برائت و اشتغال تا تنبیهات اشتغال هم از شاگردان ایشان بود و هم‌زمان در درس خارج فقه (صلات) ایشان نیز شرکت می‌کرد و همه دروس را به زبان عربی تقریر می‌نمود. علاوه بر آن، در درس خارج اصول میرزا باقر زنجانی حضور یافت و بخشی از مباحث مرجحات باب تزاحم را هم تقریر کرد. پس از استقرار امام‌خمینی در نجف اشرف و آغاز تدریس در مسجد شیخ انصاری معروف به مسجد ترک‌ها در آن شهر، در درس خارج فقه (بیع مکاسب) ایشان حاضر شد و مدتی از آن درس استفاده کرد (خبرگان ملت، دفتر اول، ۲۶۱-۲۶۳). در دوران حضور در نجف اشرف، با آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر رابطه‌ای دوستانه داشت (شفیعی، ۶۰). او در سال ۱۳۴۴ ش در آن درس شرکت می‌کرد، ولی به سبب درگذشت پدرش به ایران بازگشت. با استناد به این گزارش می‌توان گفت که حضور شفیعی در درس خارج فقه امام‌خمینی کوتاه بوده و حداکثر از چند ماه تجاوز نکرده است. او پس از بازگشت به کشور و استقرار در اهواز، در درس خارج فقه (کتاب طهارت و خیارات مکاسب) شیخ محمدعلی معزی دزفولی (در سال‌های ۱۳۴۵-۱۳۴۶ ش) شرکت کرد و یک دوره کامل درس خارج اصول را هم نزد آیت‌الله سیدعلی موسوی بهبهانی خواند و مدتی در درس خارج فقه ایشان شرکت کرد. هم‌زمان پنج سال نیز از درس خارج فقه (بیع، خمس و مکاسب) و اصول (اجتهاد و تقلید) و موسوی مروج (پس از بازگشت ایشان به اهواز و آغاز تدریس در آن شهر) استفاده کرد (خبرگان ملت، دفتر اول، ۲۶۱-۲۶۴). او از آیات سیدعلی موسوی بهبهانی، سیداسماعیل حسینی مرعشی، شیخ آقابزرگ تهرانی (صاحب الذریعه)، سیدمحسن طباطبایی حکیم، شیخ محمدرضا طبسی نجفی، سیدمحمدهادی میلانی، خویی، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی و شیخ محمدعلی اراکی، اجازاتی در امور شرعیه و حسبیه دریافت کرد (همان، ۲۷۰).

شفیعی پس از اطلاع از دستگیری امام‌خمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، همراه با گروهی از طلاب ایرانی در حوزه علمیه نجف اشرف به سرپرستی شیخ نصرالله خلخالی و سیداسدالله مدنی، با مراجعه به خانه‌های مراجع عظام وقت (سیدمحمود حسینی شاهرودی، خویی و سیدمحسن طباطبایی حکیم)، خواستار واکنش آنان به دستگیری امام‌خمینی شد. در آن سال‌ها (۱۳۴۲-۱۳۴۳ ش)، در سفر به ایران، پیام‌ها و مسائل نهضت اسلامی را انتقال می‌داد و در تداوم این فعالیت‌ها، چند بار به شهربانی و ساواک احضار شد. وی پس از بازگشت به کشور و استقرار در اهواز، ضمن اقامه نماز جماعت و تدریس تفسیر قرآن در مسجد شفیعی اهواز، به برنامه‌ریزی برای تداوم مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت و به‌ویژه با جوانان و بازاریان همکاری می‌کرد. همچنین در جلسات جامعه روحانیت اهواز شرکت می‌کرد و در تهیه و انتشار اعلامیه‌های روحانیان مبارز اهواز نقش داشت (همان، ۲۶۷-۲۶۸) و امضای او زیر اغلب اعلامیه‌های روحانیان مبارز اهواز دیده می‌شود (دوانی، ج ۶، ۵۲۷؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۸۶، ۲۸۷، ۲۹۴ ـ ۲۹۵، ۳۱۵، ۳۶۰ ـ ۳۶۱، ۴۵۷ ـ ۴۵۸، ۵۳۷ ـ ۵۳۸). علاوه بر آن، از سخنرانان انجمن دانشوران اسلامی اهواز بود (علم، ج ۱، ۳۹۳) و ازجمله روحانیانی بود که با دانشجویان ارتباط داشت (همان، ۶۱۹). او پس از رحلت مشکوک سیدمصطفی خمینی، همراه با روحانیان مبارز اهواز، با صدور اعلامیه‌ای مردم را برای شرکت در مجلس ختم ایشان در مسجد جامع اهواز دعوت کرد (دوانی، ج ۶، ۵۲۷)

شفیعی پس از ورود امام‌خمینی به کشور، همراه با روحانیان اهواز به تهران رفت و سخنگوی جامعه روحانیت اهواز در دیدار با امام‌خمینی بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت هیئت هفده‌نفره به سرپرستی ابوالقاسم خزعلی برای سامان دادن به مشکلات اهواز درآمد و سپس نمایندگی امام‌خمینی را در امور حج استان خوزستان بر عهده گرفت. حل‌وفصل برخی حوادث و مشکلات استان خوزستان ازجمله: آشوب عشایر، غائله دشت آزادگان، حادثه اندیمشک، اعتصاب گروه‌های چپ و به تعطیلی کشاندن کارخانه‌ها در صنایع فولاد اهواز، حادثه زندان اهواز و فرار زندانیان شهر، حادثه اختلافات قومی در منطقه شیبان و بازرگان اهواز و واقعه خلق عرب ازجمله فعالیت‌های وی است. او سپس مسئولیت عقیدتی سیاسی لشکر ۹۲ زرهی اهواز را بر عهده گرفت. آنگاه به قوه قضائیه رفت و به سمت حاکم شرع و رئیس شعبه ۱۱ (شعبه اوّل) دادگاه کیفری یک اهواز منصوب شد. سپس معاونت اداره کل دادگستری استان خوزستان را بر عهده گرفت و مدتی هم در سمت ریاست اداره کل دادگستری آن استان خدمت کرد. هم‌زمان ریاست شعبه اوّل دادگاه حقوقی یک اهواز و ریاست دادگاه‌های عمومی و انقلاب استان خوزستان را بر عهده داشت. او در دوره دوم انتخابات مجلس خبرگان رهبری با رأی مردم استان خوزستان به نمایندگی برگزیده شد و در دوره‌های سوم (خبرگان ملت، دفتر اول، ۲۶۸-۲۶۹) و چهارم نیز نمایندگی مردم استان خوزستان در آن مجلس را بر عهده داشت («نتایج شمارش آرای...»، ۸). عضویت در بعثه مقام معظّم رهبری و حاکم شرع هیئت واگذاری زمین استان خوزستان از دیگر سمت‌های او بود (خبرگان ملت، دفتر اول، ۲۶۹). سیدعلی شفیعی هم‌زمان با فعالیت‌های اجرایی ـ قضایی فوق، به اقامه نماز در مسجد حاج رئیس (مسجد شفیعی) اهواز ادامه می‌داد و در آنجا کلاس‌های تفسیر قرآن برگزار می‌کرد که سی سال تداوم داشت. علاوه بر آن، در صدا و سیمای استان خوزستان نیز به تدریس قرآن می‌پرداخت. همچنین یک دوره درس اخلاق اسلامی و شرح دعای مکارم اخلاق و شرح و تفسیر کلمات قصار نهج‌البلاغه را برای جوانان و سلسله درس‌هایی را درباره ولایت‌فقیه و اخلاق اسلامی برای کارکنان نهادهای انقلابی تدریس کرده است. هم‌زمان به تدریس فقه، مبانی اجتهاد و اقتصاد و تاریخ صدر اسلام در دانشکده الهیات و دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه شهید چمران اهواز می‌پرداخت (همان، ۲۶۴-۲۶۶). تألیفات او عبارت است از: شرح مختصر زندگانی علّامه فیض کاشانی، از گوشه و کنار تاریخ (بررسی صفحه‌ای از زندگی امام حسن مجتبی علیه‌السلام)، درس‌هایی از جهاد اسلامی، ولادت پرفروغ علی علیه‌السلام، مجلس شورای اسلامی و تصویب احکام ثانویه، تقویم ساعات شرعی استان خوزستان، نماز درس زندگی، چهار گفتار، مرجعیت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، روش فقهی و اصولی شیخ اعظم انصاری (در دو کتاب رسایل و مکاسب)، وحدت مرجعیت و رهبری، نظام ولایت‌فقیه چاپ دوم، مقدمات اخلاق اسلامی و الاحتکار (همان، ۲۶۹-۲۷۰). خدمات اجتماعی او نیز عبارت است از: تأسیس صندوق قرض‌الحسنه اسلامی در اهواز، بازسازی مسجد شفیعی اهواز و... (خبرگان ملت، ۲۶۵).

منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ خبرگان ملت: شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، دفتر اول، قم، دبیرخانه¬ مجلس خبرگان رهبری؛ دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران (۱۳۷۷)، ج ۶، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ شفیعی، سیدعلی (۱۳۸۶)، «نبوغ و فرزانگی آیت‌الله‌العظمی شهید صدر»، ماهنامه شاهد یاران، شماره ۱۸، اردیبهشت؛ علم، محمدرضا (۱۳۸۶) انقلاب اسلامی در اهواز، ج ۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «نتایج شمارش آرای انتخابات خبرگان: ستاد انتخابات کشور، نتایج قطعی شمارش آرای چهارمین دوره انتخابات خبرگان رهبری را اعلام کرد»، (۱۳۸۵)، روزنامه اعتماد ملی، شماره ۲۵۸، ۲۸ آذر.