محمدحکیم صمدی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات عالمان شیعه | {{جعبه اطلاعات عالمان شیعه | ||
| عنوان = | | عنوان = محمدحکیم صمدی | ||
| تصویر = | | تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| سرشناسی = | | سرشناسی = | ||
| نام کامل = محمدحکیم صمدی | | نام کامل = محمدحکیم صمدی | ||
| لقب = | | لقب = | ||
| نسب = | | نسب = | ||
| تاریخ تولد = | | تاریخ تولد = ۱۳۱۸ش | ||
| زادگاه = جاغوری، ولایت غزنی، افغانستان | | زادگاه = جاغوری، ولایت غزنی، افغانستان | ||
| تاریخ وفات = ۲۹ آبان ۱۳۹۹ | | تاریخ وفات = ۲۹ آبان ۱۳۹۹ | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
| محل دفن = آرامستان الفاسیت، اسلو | | محل دفن = آرامستان الفاسیت، اسلو | ||
| خویشاوندان سرشناس = | | خویشاوندان سرشناس = | ||
| استادان = امام خمینی، سید محمدباقر صدر، | | استادان = امام خمینی، سید محمدباقر صدر، یوسف صانعی، جعفر سبحانی، محمدتقی ستوده | ||
| شاگردان = | | شاگردان = | ||
| محل تحصیل = مدرسه علمیه جاغوری، حوزه علمیه قم | | محل تحصیل = مدرسه علمیه جاغوری، حوزه علمیه قم | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
| اجازه روایت به = | | اجازه روایت به = | ||
| اجازه اجتهاد به = | | اجازه اجتهاد به = | ||
| تالیفات = آیینه دانش در علم منطق، لمحات فی | | تالیفات = آیینه دانش در علم منطق، لمحات فی الاصول، رساله قاعده لاضرر، ساعات فی الفقه العالی التخصصی، ما هی الحرکة الجوهریه، نموذج موضوعی حول القرآن الکریم، مجموعه یادداشت‌هایی در تاریخ هزاره‌ها و پژوهش‌هایی در زمینه تاریخ و جغرافیای مردم هزاره و تشیع افغانستان | ||
| سایر = تدوین تقویم اوقات شرعی در اسلو، تأسیس مرکز توحید اسلامی در نروژ، تدریس در نروژ | | سایر = تدوین تقویم اوقات شرعی در اسلو، تأسیس مرکز توحید اسلامی در نروژ، تدریس در نروژ | ||
| سیاسی = عضو شورای اتفاق افغانستان، همکاری با مجمع جهانی اهل‌بیت | | سیاسی = عضو شورای اتفاق افغانستان، همکاری با مجمع جهانی اهل‌بیت | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| وبگاه رسمی = | | وبگاه رسمی = | ||
}} | }} | ||
'''محمدحکیم صمدی'''، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی. | '''محمدحکیم صمدی'''، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی. | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۶: | ||
== تحصیل == | == تحصیل == | ||
محمدحکیم صمدی پس از آنکه خواندن و نوشتن را فراگرفت، به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و به همین منظور وارد مدرسه علمیه شهر جاغوری شد و به تحصیل ادبیات عرب، فقه و اصول در آنجا پرداخت. او بخشی از ادبیات عرب و شرح لمعه را نزد قربانعلی وحیدی آموخت و هم‌زمان با تحصیل، برخی دروسی حوزوی را نیز تدریس می‌کرد. او در سال ۱۳۵۱ و پس از انجام مناسک حج برای ادامه تحصیلات حوزوی به [[قم|شهر قم]] مهاجرت کرد | محمدحکیم صمدی پس از آنکه خواندن و نوشتن را فراگرفت، به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و به همین منظور وارد مدرسه علمیه شهر جاغوری شد و به تحصیل ادبیات عرب، فقه و اصول در آنجا پرداخت. او بخشی از ادبیات عرب و شرح لمعه را نزد قربانعلی وحیدی آموخت و هم‌زمان با تحصیل، برخی دروسی حوزوی را نیز تدریس می‌کرد. او در سال ۱۳۵۱ و پس از انجام مناسک حج برای ادامه تحصیلات حوزوی به [[قم|شهر قم]] مهاجرت کرد.<ref>همرهان مجمع، ص۱۳۷؛ مشکات موسوی، «آیت‌الله محمد حکیم صمدی».</ref> و سطوح عالی را در حضور اساتید برجسته‌ای چون سید ابوالفضل موسوی، آیات یوسف صانعی و جعفر سبحانی و محمدتقی ستوده به پایان برد. شرح منظومه را هم نزد محمد محمدی گیلانی، اسفار را پیش آیت‌الله عبدالله جوادی آملی و شهید مرتضی مطهری خواند.<ref>«زندگینامه آیت‌الله صمدی جاغوری ره».</ref> سپس در درس‌های خارج فقه و اصول آیات حسین وحید خراسانی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، ناصر مکارم شیرازی و میرزا هاشم آملی شرکت کرد. | ||
صمدی در [[حوزه علمیه قم]] به تحصیل، تحقیق، تبلیغ و نویسندگی می‌پرداخت و از جمله در زمینه تفسیر و معارف اسلامی و تاریخ افغانستان فعالیت‌هایی داشت و عضو گروه تحقیق دارالقرآن کریم آیت‌الله گلپایگانی بود. هم‌زمان برای تبلیغ به بعضی از مناطق از جمله روستاهای محروم ساوجبلاغ می‌رفت. او سپس به عراق رفت و مدتی کوتاه در درس خارج فقه امام‌خمینی حضور یافت. در زندگینامه صمدی، درج‌شده در کتاب همراهان مجمع | صمدی در [[حوزه علمیه قم]] به تحصیل، تحقیق، تبلیغ و نویسندگی می‌پرداخت و از جمله در زمینه تفسیر و معارف اسلامی و تاریخ افغانستان فعالیت‌هایی داشت و عضو گروه تحقیق دارالقرآن کریم آیت‌الله گلپایگانی بود. هم‌زمان برای تبلیغ به بعضی از مناطق از جمله روستاهای محروم ساوجبلاغ می‌رفت. او سپس به عراق رفت و مدتی کوتاه در درس خارج فقه امام‌خمینی حضور یافت. در زندگینامه صمدی، درج‌شده در کتاب همراهان مجمع<ref>همراهان مجمع، ص۱۳۷.</ref> و همچنین سایت افق اندیشه<ref>مشکات موسوی، «آیت‌الله محمد حکیم صمدی».</ref> از حضور «کوتاه» وی در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی که در مسجد شیخ انصاری معروف به مسجد ترک‌ها در نجف برگزار می‌شد، سخن رفته است، ولی درباره زمان دقیق حضور در آن درس اطلاعاتی داده نشده است. وی در همان زمان با آیت‌الله سید محمدباقر صدر آشنا شد و مورد توجه این شهید بزرگوار قرار گرفت. | ||
صمدی جاغوری در سال ۱۳۷۰ بار دیگر به افغانستان بازگشت و ریاست حوزه علمیه هرات را بر عهده گرفت و به تدریس در مدرسه علمیه صادقیه آن شهر پرداخت. پس از مدتی و در پی وخامت وضعیت شهر هرات، به ایران بازگشت و در قم مستقر شد و همکاری با بخش پژوهش مؤسسه در راه حق را پی گرفت. کتاب‌شناسی ۹ جلد کتاب، بررسی دوره کامل بحارالانوار همراه با محققان دیگر، استخراج فیش‌های تحقیقاتی با موضوع امامت از کتاب بصائر الدرجات، همکاری تحقیقاتی در تفسیر نورالثقلین و عضویت در گروه تحقیقی دارالقرآن الکریم از اقدامات او در آن مؤسسه بود. وی در سال ۱۳۶۹ و با تأسیس مجمع جهانی اهل‌بیت به عضویت آن مجمع درآمد و دفتر مجمع را در کابل بنیان نهاد و تا سال ۱۳۷۹ که در قم حضور داشت با مجمع فوق همکاری می‌کرد | محمدحکیم صمدی در سال‌های اولیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی با هدف مبارزه با حکومت کمونیستی حاکم بر افغانستان به زادگاهش بازگشت و در آزادسازی مناطق مرکزی افغانستان و نیز در تأسیس شورای اتفاق افغانستان نقش فعال و مؤثری ایفا کرد.<ref>مشکات موسوی، «آیت‌الله محمد حکیم صمدی»؛ «ارتحال عالم بزرگ شیعه در اروپا».</ref> وی تا اول سال ۱۳۵۹ ش در «ورس» اقامت داشت و به تحکیم وحدت میان گروه‌ها و تنظیم امور جبهه‌ها و تثبیت پایه‌های شورای اتفاق اسلامی پرداخت و همواره از اعتماد سید علی بهشتی رئیس این شورا برخوردار بود و دارای اختیارات وسیع و ابتکارهای جالب در امور اداری و سیاسی و عملکرد مثبت قابل قبول بود. او در سال ۱۳۵۹ به حوزه علمیه قم بازگشت و ضمن تحصیل و تدریس با بخش پژوهش «مؤسسه در راه حق» همکاری علمی می‌کرد.<ref>همرهان مجمع، ص۱۳۸ـ۱۳۹؛ زندگینامه آیت‌الله صمدی جاغوری ره».</ref> | ||
صمدی جاغوری در سال ۱۳۷۰ بار دیگر به افغانستان بازگشت و ریاست حوزه علمیه هرات را بر عهده گرفت و به تدریس در مدرسه علمیه صادقیه آن شهر پرداخت. پس از مدتی و در پی وخامت وضعیت شهر هرات، به ایران بازگشت و در قم مستقر شد و همکاری با بخش پژوهش مؤسسه در راه حق را پی گرفت. کتاب‌شناسی ۹ جلد کتاب، بررسی دوره کامل بحارالانوار همراه با محققان دیگر، استخراج فیش‌های تحقیقاتی با موضوع امامت از کتاب بصائر الدرجات، همکاری تحقیقاتی در تفسیر نورالثقلین و عضویت در گروه تحقیقی دارالقرآن الکریم از اقدامات او در آن مؤسسه بود. وی در سال ۱۳۶۹ و با تأسیس مجمع جهانی اهل‌بیت به عضویت آن مجمع درآمد و دفتر مجمع را در کابل بنیان نهاد و تا سال ۱۳۷۹ که در قم حضور داشت با مجمع فوق همکاری می‌کرد.<ref>همرهان مجمع، ص۱۳۸.</ref> در کنار آن در کنفرانس‌های بین‌المللی شرکت می‌کرد و از آن جمله می‌توان به کنفرانس اندیشه اسلامی، کنفرانس وحدت اسلامی و کنفرانس بزرگداشت مرحوم سید جمال‌الدین افغانی اشاره کرد. صمدی سپس به دعوت شیعیان آلمان به آن کشور رفت و پس از چندی در نروژ اقامت گزید و به تبلیغ و ارشاد مردم کرد. او در اروپا نیز به تدریس اصول فقه، شرح لمعه و مکاسب می‌پرداخت. | |||
از مهم‌ترین اقدامات صمدی در نروژ تدوین تقویم مربوط به اوقات شرعی در شهر اسلو پایتخت آن کشور بود؛ کاری که چهار سال به طول انجامید. وی همچنین بر وحدت بین مراکز شیعی در نروژ تأکید داشت. همچنین مرکز توحید اسلامی را در اسلو رونق بخشید. | از مهم‌ترین اقدامات صمدی در نروژ تدوین تقویم مربوط به اوقات شرعی در شهر اسلو پایتخت آن کشور بود؛ کاری که چهار سال به طول انجامید. وی همچنین بر وحدت بین مراکز شیعی در نروژ تأکید داشت. همچنین مرکز توحید اسلامی را در اسلو رونق بخشید. | ||
==تألیفات == | |||
آیینه دانش در علم منطق، لمحات فی الاصول در ۲۱ جلد (تقریرات درس خارج اصول آیت‌الله وحید خراسانی)، رساله قاعده لاضرر، ساعات فی الفقه العالی التخصصی در چندین جلد، رساله‌ای در فلسفه به نام ما هی الحرکة الجوهریه، رساله‌ای در علوم قرآنی به‌نام نموذج موضوعی حول القرآن الکریم، مجموعه یادداشت‌هایی در تاریخ هزاره‌ها و پژوهش‌هایی در زمنیه تاریخ و جغرافیای مردم هزاره و تشیع افغانستان از تألیفات اوست. | آیینه دانش در علم منطق، لمحات فی الاصول در ۲۱ جلد (تقریرات درس خارج اصول آیت‌الله وحید خراسانی)، رساله قاعده لاضرر، ساعات فی الفقه العالی التخصصی در چندین جلد، رساله‌ای در فلسفه به نام ما هی الحرکة الجوهریه، رساله‌ای در علوم قرآنی به‌نام نموذج موضوعی حول القرآن الکریم، مجموعه یادداشت‌هایی در تاریخ هزاره‌ها و پژوهش‌هایی در زمنیه تاریخ و جغرافیای مردم هزاره و تشیع افغانستان از تألیفات اوست. | ||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
محمدحکیم صمدی ۲۹ آبان ۱۳۹۹ در نروژ از دنیا رفت و پیکرش در قطعه مسلمانان آرامستان الفاسیت (Alfaset) شهر اسلو به خاک سپرده شد | محمدحکیم صمدی ۲۹ آبان ۱۳۹۹ در نروژ از دنیا رفت و پیکرش در قطعه مسلمانان آرامستان الفاسیت (Alfaset) شهر اسلو به خاک سپرده شد.<ref>همرهان مجمع، ص۱۳۸ـ۱۳۹؛ مشکات موسوی، «آیت‌الله محمد حکیم صمدی»؛ «زندگینامه مختصر مرحوم آیت‌الله محمدحکیم صمدی»).</ref> | ||
==پانویس== | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
* «[https://fa.abna24.com/story/1082781 ارتحال عالم بزرگ شیعه در اروپا]». | * «[https://fa.abna24.com/story/1082781 ارتحال عالم بزرگ شیعه در اروپا]». | ||
* مشکات موسوی، سید محمد جمال (۱۴۰۱)، «[https://ofoghandisha.com آیت‌الله محمد حکیم صمدی]». | * مشکات موسوی، سید محمد جمال (۱۴۰۱)، «[https://ofoghandisha.com آیت‌الله محمد حکیم صمدی]». | ||
* «[https://fa.abna24.com/story/1082781 زندگینامه مختصر مرحوم آیت‌الله محمدحکیم صمدی]». | * «[https://fa.abna24.com/story/1082781 زندگینامه مختصر مرحوم آیت‌الله محمدحکیم صمدی]». | ||
* همرهان مجمع (یادنامه شهدا و مرحومین مجمع جهانی اهل‌بیت) (۱۴۰۱)، تهران، مجمع جهانی اهل‌بیت. | * همرهان مجمع (یادنامه شهدا و مرحومین مجمع جهانی اهل‌بیت) (۱۴۰۱)، تهران، مجمع جهانی اهل‌بیت. | ||
{{پایان}} | |||
[[رده:پروژه شاگردان2]] | [[رده:پروژه شاگردان2]] | ||
نسخهٔ ۲۴ آذر ۱۴۰۳، ساعت ۲۲:۱۵
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمدحکیم صمدی |
| تاریخ تولد | ۱۳۱۸ش |
| زادگاه | جاغوری، ولایت غزنی، افغانستان |
| تاریخ وفات | ۲۹ آبان ۱۳۹۹ |
| محل دفن | آرامستان الفاسیت، اسلو |
| شهر وفات | اسلو، نروژ |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام خمینی، سید محمدباقر صدر، یوسف صانعی، جعفر سبحانی، محمدتقی ستوده |
| محل تحصیل | مدرسه علمیه جاغوری، حوزه علمیه قم |
| تألیفات | آیینه دانش در علم منطق، لمحات فی الاصول، رساله قاعده لاضرر، ساعات فی الفقه العالی التخصصی، ما هی الحرکة الجوهریه، نموذج موضوعی حول القرآن الکریم، مجموعه یادداشت‌هایی در تاریخ هزاره‌ها و پژوهش‌هایی در زمینه تاریخ و جغرافیای مردم هزاره و تشیع افغانستان |
| سایر | تدوین تقویم اوقات شرعی در اسلو، تأسیس مرکز توحید اسلامی در نروژ، تدریس در نروژ |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | عضو شورای اتفاق افغانستان، همکاری با مجمع جهانی اهل‌بیت |
| اجتماعی | تبلیغ دین، تدریس فقه و اصول، تحقیق در تاریخ افغانستان |
محمدحکیم صمدی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.
زادگاه و خاندان
محمدحکیم صمدی در سال ۱۳۱۸ در شهر شیعه‌نشین جاغوری در ولایت غَزْنی افغانستان متولد شد. پدرش یعقوب‌علی، پزشک و از سرداران و خوانین منطقه و از تبار سردار شیرعلی‌خان جاغوری، خان هَزاره در زمان شیرعلی‌خان و امیر عبدالرحمان خان بود.
تحصیل
محمدحکیم صمدی پس از آنکه خواندن و نوشتن را فراگرفت، به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و به همین منظور وارد مدرسه علمیه شهر جاغوری شد و به تحصیل ادبیات عرب، فقه و اصول در آنجا پرداخت. او بخشی از ادبیات عرب و شرح لمعه را نزد قربانعلی وحیدی آموخت و هم‌زمان با تحصیل، برخی دروسی حوزوی را نیز تدریس می‌کرد. او در سال ۱۳۵۱ و پس از انجام مناسک حج برای ادامه تحصیلات حوزوی به شهر قم مهاجرت کرد.[۱] و سطوح عالی را در حضور اساتید برجسته‌ای چون سید ابوالفضل موسوی، آیات یوسف صانعی و جعفر سبحانی و محمدتقی ستوده به پایان برد. شرح منظومه را هم نزد محمد محمدی گیلانی، اسفار را پیش آیت‌الله عبدالله جوادی آملی و شهید مرتضی مطهری خواند.[۲] سپس در درس‌های خارج فقه و اصول آیات حسین وحید خراسانی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، ناصر مکارم شیرازی و میرزا هاشم آملی شرکت کرد.
صمدی در حوزه علمیه قم به تحصیل، تحقیق، تبلیغ و نویسندگی می‌پرداخت و از جمله در زمینه تفسیر و معارف اسلامی و تاریخ افغانستان فعالیت‌هایی داشت و عضو گروه تحقیق دارالقرآن کریم آیت‌الله گلپایگانی بود. هم‌زمان برای تبلیغ به بعضی از مناطق از جمله روستاهای محروم ساوجبلاغ می‌رفت. او سپس به عراق رفت و مدتی کوتاه در درس خارج فقه امام‌خمینی حضور یافت. در زندگینامه صمدی، درج‌شده در کتاب همراهان مجمع[۳] و همچنین سایت افق اندیشه[۴] از حضور «کوتاه» وی در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی که در مسجد شیخ انصاری معروف به مسجد ترک‌ها در نجف برگزار می‌شد، سخن رفته است، ولی درباره زمان دقیق حضور در آن درس اطلاعاتی داده نشده است. وی در همان زمان با آیت‌الله سید محمدباقر صدر آشنا شد و مورد توجه این شهید بزرگوار قرار گرفت.
محمدحکیم صمدی در سال‌های اولیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی با هدف مبارزه با حکومت کمونیستی حاکم بر افغانستان به زادگاهش بازگشت و در آزادسازی مناطق مرکزی افغانستان و نیز در تأسیس شورای اتفاق افغانستان نقش فعال و مؤثری ایفا کرد.[۵] وی تا اول سال ۱۳۵۹ ش در «ورس» اقامت داشت و به تحکیم وحدت میان گروه‌ها و تنظیم امور جبهه‌ها و تثبیت پایه‌های شورای اتفاق اسلامی پرداخت و همواره از اعتماد سید علی بهشتی رئیس این شورا برخوردار بود و دارای اختیارات وسیع و ابتکارهای جالب در امور اداری و سیاسی و عملکرد مثبت قابل قبول بود. او در سال ۱۳۵۹ به حوزه علمیه قم بازگشت و ضمن تحصیل و تدریس با بخش پژوهش «مؤسسه در راه حق» همکاری علمی می‌کرد.[۶]
صمدی جاغوری در سال ۱۳۷۰ بار دیگر به افغانستان بازگشت و ریاست حوزه علمیه هرات را بر عهده گرفت و به تدریس در مدرسه علمیه صادقیه آن شهر پرداخت. پس از مدتی و در پی وخامت وضعیت شهر هرات، به ایران بازگشت و در قم مستقر شد و همکاری با بخش پژوهش مؤسسه در راه حق را پی گرفت. کتاب‌شناسی ۹ جلد کتاب، بررسی دوره کامل بحارالانوار همراه با محققان دیگر، استخراج فیش‌های تحقیقاتی با موضوع امامت از کتاب بصائر الدرجات، همکاری تحقیقاتی در تفسیر نورالثقلین و عضویت در گروه تحقیقی دارالقرآن الکریم از اقدامات او در آن مؤسسه بود. وی در سال ۱۳۶۹ و با تأسیس مجمع جهانی اهل‌بیت به عضویت آن مجمع درآمد و دفتر مجمع را در کابل بنیان نهاد و تا سال ۱۳۷۹ که در قم حضور داشت با مجمع فوق همکاری می‌کرد.[۷] در کنار آن در کنفرانس‌های بین‌المللی شرکت می‌کرد و از آن جمله می‌توان به کنفرانس اندیشه اسلامی، کنفرانس وحدت اسلامی و کنفرانس بزرگداشت مرحوم سید جمال‌الدین افغانی اشاره کرد. صمدی سپس به دعوت شیعیان آلمان به آن کشور رفت و پس از چندی در نروژ اقامت گزید و به تبلیغ و ارشاد مردم کرد. او در اروپا نیز به تدریس اصول فقه، شرح لمعه و مکاسب می‌پرداخت.
از مهم‌ترین اقدامات صمدی در نروژ تدوین تقویم مربوط به اوقات شرعی در شهر اسلو پایتخت آن کشور بود؛ کاری که چهار سال به طول انجامید. وی همچنین بر وحدت بین مراکز شیعی در نروژ تأکید داشت. همچنین مرکز توحید اسلامی را در اسلو رونق بخشید.
تألیفات
آیینه دانش در علم منطق، لمحات فی الاصول در ۲۱ جلد (تقریرات درس خارج اصول آیت‌الله وحید خراسانی)، رساله قاعده لاضرر، ساعات فی الفقه العالی التخصصی در چندین جلد، رساله‌ای در فلسفه به نام ما هی الحرکة الجوهریه، رساله‌ای در علوم قرآنی به‌نام نموذج موضوعی حول القرآن الکریم، مجموعه یادداشت‌هایی در تاریخ هزاره‌ها و پژوهش‌هایی در زمنیه تاریخ و جغرافیای مردم هزاره و تشیع افغانستان از تألیفات اوست.
درگذشت
محمدحکیم صمدی ۲۹ آبان ۱۳۹۹ در نروژ از دنیا رفت و پیکرش در قطعه مسلمانان آرامستان الفاسیت (Alfaset) شهر اسلو به خاک سپرده شد.[۸]
پانویس
- ↑ همرهان مجمع، ص۱۳۷؛ مشکات موسوی، «آیت‌الله محمد حکیم صمدی».
- ↑ «زندگینامه آیت‌الله صمدی جاغوری ره».
- ↑ همراهان مجمع، ص۱۳۷.
- ↑ مشکات موسوی، «آیت‌الله محمد حکیم صمدی».
- ↑ مشکات موسوی، «آیت‌الله محمد حکیم صمدی»؛ «ارتحال عالم بزرگ شیعه در اروپا».
- ↑ همرهان مجمع، ص۱۳۸ـ۱۳۹؛ زندگینامه آیت‌الله صمدی جاغوری ره».
- ↑ همرهان مجمع، ص۱۳۸.
- ↑ همرهان مجمع، ص۱۳۸ـ۱۳۹؛ مشکات موسوی، «آیت‌الله محمد حکیم صمدی»؛ «زندگینامه مختصر مرحوم آیت‌الله محمدحکیم صمدی»).
منابع
- «ارتحال عالم بزرگ شیعه در اروپا».
- مشکات موسوی، سید محمد جمال (۱۴۰۱)، «آیت‌الله محمد حکیم صمدی».
- «زندگینامه مختصر مرحوم آیت‌الله محمدحکیم صمدی».
- همرهان مجمع (یادنامه شهدا و مرحومین مجمع جهانی اهل‌بیت) (۱۴۰۱)، تهران، مجمع جهانی اهل‌بیت.