آب حیات: تفاوت میان نسخه‌ها

آب حیات در اصطلاح دینی و عرفانی، چشمه‌ای ازلی است که منشأ حیات عالم هستی می‌باشد.<ref>آملی، جامع الاسرار و منبع الانوار، ص۳۸۱؛ ابن‌عربی، رحمة من الرحمان، ج۳، ص۱۳۰؛ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۳۳۴.</ref>

اهل معرفت در آثار خویش از آب به عنوان رحمت خداوند یاد کرده و یکی از مظاهر و مصادیق این رحمت را آب روان یا علم می‌دانند.<ref>کاشانی، تأویلات کاشانی، ج۲، ص۸۱-۸۲؛ قمی، اسرار العبادت و حقیقة الصلاة، ص۱۷.</ref> و با تأویلی که درباره آب دارند آن را از حیث بطونی همان نفس رحمانی و وجود منبسط می‌دانند.<ref>ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ج۶، ص۱۱۷؛ حسن‌زاده آملی، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، ص۵۳۳.</ref>

امام‌خمینی نیز در آثار خویش به بحث از تأویل بطونی آب حیات پرداخته و آن را به نفس رحمانی تفسیر کرده است.<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ص۶۲-۶۳؛ سرّالصلاة، ص۴۱-۴۲؛ تقریرات فلسفه، ج۲، ص۵۳۸.</ref>

حقیقت آب حیات

در نگاه اهل معرفت آب زندگانی، راز حیات و مایه اصل جهان است که از آسمان پاک احدیت نازل شده است و مراد از این آب همان نفس رحمانی و وجود منبسط و فیض مقدسی است که به واسطه آن استعدادها روشن می‌شوند و در تمام موجودات عالم سریان حیاتی دارد.<ref>ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ج۶، ص۱۱۷-۱۱۸؛ ابن‌عربی، رحمة من الرحمان، ج۳، ص۱۳۰؛ حسن‌زاده آملی، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، ص۵۳۳-۵۳۴.</ref> امام‌خمینی نیز معتقد است؛ آب حیات همان رحمت اطلاقی وجود است که از منبع آسمان الهی نازل و تمام اراضی تعینات عالم به آن زنده شده‌اند؛ این آب حیات در هر نشه‌ای از نشات وجود و در هر مشهدی از مشاهد غیب و شهود نزول و ظهوری دارد.<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ص۶۳.</ref> این آب رحمانی و حیات در هر موطنی به تمامه حضور دارد؛ یعنی در عالم عقل به اندازه عالم عقل حضور دارد و در عالم مثال به اندازه عالم مثال و در عالم ماده نیز به اندازه‌ای که عالم ماده قابلیت آن را دارد، حضور دارد. پس موجودات عالم هستی، هر کدام به مقدار ظرفیت و قابلیت استعداد خود از این فیض الهی و آب حیات آسمانی بهره می‌گیرند.<ref>امام‌خمینی، التعلیقه علی الفوائد الرضویه، ص۸۶-۸۷؛ تقریرات فلسفه، ج۲، ص۵۳۸؛ صاحبی، انوار حکمت، ص۳۳۴-۳۳۵.</ref> به باور امام‌خمینی این آب رحمت از آسمان احدیت نازل شده که ذنوب عدمیت ماهیات خارج با آن پاک و طهارت می‌یابد.<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ص۶۳؛ سرّالصلاة، ص۴۱.</ref>

طهارت آب حیات

اهل معرفت با استناد به برخی آیات الهی، آب حیات را وسیله پاکی و حیات قلب سالک و دوری از وسوسه‌های شیطانی می‌دانند.<ref>آملی، انوار الحقیقه، ص۴۴۳- ۴۴۷.</ref>

امام‌خمینی نیز در بیان طهارت آب حیات با استناد آیات الهی و همچنین قاعده حقیقه و رقیقه، تنزل آب را از جایگاه اصلی آن که همان نفس رحمانی است و در تنزل به شکل آب تجلی کرده موجب تطهیر قلب سالک می‌داند. ایشان در بحث طهارت ظاهری و باطنی دست به تأویل زده و کوشیده است با ارجاع معنای آب به اصل خود، به  اسرار بطونی احکام شریعت بپردازد. ایشان با استفاده به آیه «و جعلنا من الماء کل شیء حی»،<ref>انبیاء: ۳۰</ref> معتقد است اگر سالک راهی به این آب و تجلی فیض اطلاق یافت باید خود را تطهیر کند تا به قرب الهی برسد؛ زیرا این آب نازل از سماء احدیت قذارات خُلقی و باطنی را پاک و ذنوب عباد را تطهیر می‌نماید.<ref>امام‌خمینی، سرّالصلاة، ص۴۱-۴۲؛ آداب الصلاة، ص۶۳.</ref>