عید فطر

عید فطر، از بزرگترین اعیاد مذهبی مسلمانان و پایان یک ماه روزه‌داری آنان است که با طلوع ماه شوال آغاز می‌شود. شرط اعلام ماه شوال، رؤیت هلال ماه است. به همین دلیل همواره در کشورهای مسلمان، بر حسب موقعیت مکانی آن کشور و مبانی فقهی، رؤیت هلال ماه شوال و روز عید فطر متغیر است (تبیان، ملاك های فقهی رؤیت هلال).

معنای لغوی

کلمه «فِطر» از ریشه فَطر، به معنای شکافتن گرفته شده است. احتمال دارد عید فطر نیز از همین ریشه باشد؛ زیرا روزه‌دار دهانش را در روز عید فطر بر خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها باز می‌کند (ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه فطر).

احکام عید فطر

از احکام عید فطر می‌توان به حرمت روزه‌گرفتن در این روز و وجوب پرداخت زکات فطره از سوی افراد غیرنیازمند اشاره کرد (بنی‌هاشمی خمینی، توضیح‌المسائل مراجع، ج۲، ص۱۸۰). خواندن نماز عید نیز در زمان غیبت امام معصوم(ع) مستحب است (نجفی، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۳۳۲-۳۳۳). در روز عید فطر، روزه گرفتن بر مسلمانان حرام است (نجفی، جواهر الکلام، ج۱۶، ص۳۲۴).

راهپیمایی عید فطر در سال 1357

13 شهریور 1357 راهپیمایی روز عید فطر از بزرگ‌ترین و پردامنه‌ترین تظاهرات تهران و شهرهای مختلف ایران در آن سال‌ها، به ویژه با شرکت گستردۀ بانوان بود. این تظاهرات علاوه بر این‌که مقدمه‌ای برای تظاهرات میلیونی بعدی شد، بر اسلامی‌بودن نهضت تأکید کرد. واقعۀ جمعۀ سیاه، هفده شهریور، چهار روز پس از این راهپیمایی رخ داد (ببینید: تظاهرات عید فطر 1357؛ واقعۀ هفده شهریور 1357).

امام‌خمینی و عید فطر

امام‌خمینی هر ساله در پیامی عید فطر را به همۀ مسلمانان جهان تبریک می‌گفت (امام‌خمینی، صحیفۀ امام، ج9، ص33؛ ج13، ص93) و از مسلمانان درخواست می‌کرد فرصت اجتماع نماز عید را برای وحدت کلمه و رسیدن به مقاصد عالی اسلام غنیمت بدانند (امام‌خمینی، صحیفۀ امام، ج9، ص33-34؛ ج13، ص98). از نظر ایشان مبارک روزی است که همۀ ممالک اسلامی متحد شوند تا این‌که اسلام را در همه‌جا زنده کنند و دست ابرقدرت‌ها را از ممالک خودشان قطع کنند (امام‌خمینی، صحیفۀ امام، ج13، ص93).

ایشان عید سعید فطر را عید ضیافت الله و مقدمه‌ای برای عید قربان، عید وصال الله می‌دانست (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج18، ص118). از نظر ایشان ضیافت الهی مقدماتی دارد که از جملۀ آن‌ها ترک هواها، ترک خودی‌ها، ترک منی‌ها و منیت‌ها است. عید متعلق به کسی است که در این ضیافت راه یافته باشد (امام‌خمینی، صحیفۀ امام، ج21، ص45-46).

منابع

ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت،‌ دار صادر، ۱۴۱۴ق.

امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفۀ امام، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، 1389.

بنی‌هاشمی خمینی، محمدحسن، توضیح المسائل (مراجع)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا.

تبیان (پایگاه اینترنتی)، ملاك های فقهی رؤیت هلال، مشاهده شده در تاریخ: 8/12/1403.

نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، ‌دار احیاءالثراث العربی، ۱۴۰۴ق.