تحریر اختیار شرحی بر رساله طلب و اراده حضرت امام‌خمینی کتابی به قلم سیدحسن خمینی است که به شرح و بررسی آراء فلسفی و کلامی امام‌خمینی در کتاب طلب و اراده می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۳۹۸ توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.

مؤلف

سید حسن مصطفوی، (متولد ۱ مرداد ۱۳۵۱) مشهور به سیدحسن خمینی، متولی آرامگاه سیدروح‌الله خمینی، تولیت مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، عضو هیئت مؤسس و هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی و مدرس درس خارج فقه و اصول است. او فرزند سیداحمد خمینی و نوه سیدروح‌الله خمینی است. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.

محتوا

اهمیت این کتاب از حیث روش فلسفی و کلامی و جامع بودن آن است [۱] کتاب حاضر در بیان اندیشه‌های کلامی و فلسفی امام‌خمینی است. حضرت امام‌خمینی چنان‌که روش مستمرّ ایشان اینگونه بود، با همتی بالا بحث طلبه و اراده را از علم اصول بیرون آورده تا به تداخل مسائل علوم دچار نشده باشد؛ ولی چون با مشرب مرحوم آخوند و مستفاد از سخن وی، موافق نبوده‌اند، با تلاش حکیمانه و نگاهی متکلمانه به موضوع بحث معطوف داشتند و به طور مستقل بحث طلب و اراده و به تبع آن جبر و اختیار و در نهایت سعادت و شقاوت را بیان کرده‌اند.[۲] در این اثر حاضر مؤلف در ابتدای هر نکته، متن عربی و ترجمه آن را آورده سپس به شرح آن پرداخته است. این امر امکان دسترسی به متن اصلی و ارزیابی مستقل را برای خواننده فراهم می‌کند.[۳]

در این پژوهش به مبانی و آراء فلسفی امام‌خمینی به صورت موضوعی و ذیل سه عنوان کلی یعنی هستی شناسی، خداشناسی و انسان شناسی اشاره شده است.[۴] در این کتاب به بررسی برخی شبهات از جمله شبهه عینیت علم و اراده الهی، سخن به میان آمده و از آنجا که امام‌خمینی خود از قائلین به عینیت علم و اراده الهی است، به این شبهه پاسخ داده است. ایشان در دو ساحت به هر دو ادعای مطرح شده در اشکال پاسخ داده، ابتدا ذاتی بودن اراده ثابت می‌کند و در ادامه عینیت اراده با علم را پی می‌گیرد.[۵]

در طریق و روش فلسفی امام‌خمینی، اساساً علم و اراده بالعرض به شرور تعلق می‌گیرد. در این روش با تفکیک میان مفهوم و مصداق شر در یک صورت تعلق علم و اراده به شر نفی شده و در صورت دیگر یعنی تعلق بالذات پذیرفته شده است.[۶]

ساختار

ساختار این کتاب سه جلدی، از یک مقدمه و یک پیشگفتار دو قسمتی و هشت بخش می‌باشد.

  • بخش اول درباره بررسی نظریه کلام نفسی و نظریه اشاعره پیرامون کلام الهی است.
  • بخش دوم درباره بررسی نظریه جبر و تفویض و ابطال آن دو، سخن به میان آمده است.
  • بخش سوم درباره بررسی نظریه الامر بین الأمرین و بیان شواهد قرآنی و روایی است.
  • بخش چهارم درباره بررسی اشکال اراده بودن اراده و تحقیق نهایی در حلّ آن سخن به میان آمده است.
  • بخش پنجم درباره بررسی اشکالات ضرورت علّی و بیان پاسخ امام‌خمینی و مشهور فلاسفه می‌باشد.
  • بخش ششم درباره بررسی اشکال علم اراده و قضای الهی می‌باشد.
  • بخش هفتم درباره بررسی اشکالات سعادت و شقاوت ذاتی و بررسی قاعده الذاتی لایعلل، سخن به میان آمده است.
  • بخش هشتم درباره اشکال سعادت و شقاوت ذاتی و بیان ملاک صحت ثواب و عقاب و تبیین نظریه فطرت و احکام آن، تبیین دلایل نقلی پیرامون طینت، منشأ اختلاف نفوس و پاسخ به آن، سخن به میان آمده است.

وضعیت نشر

چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۹۸ توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.

پانویس

  1. خمینی، تحریر اختیار، ج۱، مقدمه.
  2. خمینی، تحریر اختیار، ج۱، مقدمه.
  3. خمینی، تحریر اختیار، ج۱، مقدمه.
  4. خمینی، تحریر اختیار، ج۱، مقدمه.
  5. امام‌خمینی، الطلب و الاراده، ص۱۷؛ خمینی، تحریر اختیار، ج۱، ص۲۰۰.
  6. امام‌خمینی، الطلب و الاراده، ص۲۱؛ خمینی، تحریر اختیار، ج۱، ص۲۱۵.

منابع

  • امام‌خمینی، سید روح‌الله، الطب و الاراده، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
  • مصطفوی خمینی، سیدحسن، تحریر اختیار شرحی بر رساله طلب و اراده حضرت امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۸ش.