سخن عشق، دیدگاه‌های امام خمینی و ابن عربی کتابی به قلم فاطمه طباطبائی است که به تبیین و توزیع نگاه عارفانه این دو شخصیت در قوس نزول و صعود عرفان نظری و عملی می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۳۸۸ش توسط نشر معاونت پژوهشی، انتشارات پژوهشکده امام خمینی انقلاب و اسلامی، منتشر شده است.

مؤلف

فاطمه طباطبائی، متولد ۱۳۳۲ش، دکترای عرفان اسلامی و استاد و مدیر گروه عرفان اسلامی پژوهشکده امام خمینی می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.

محتوا

کتاب حاضر تحت عنوان سخن عشق، به بررسی دیدگاه‌های ابن عربی و امام خمینی پرداخته و واژه عرفانی عشق را از دیدگاه این دو متفکر مورد بررسی قرار داده است.[۱] در این پژوهش با استناد به حدیث قدسی «کنت کنزاً مخفیاً فأحببت أن أعرف فخلفتُ الخلق لکی أُعرف» به تبیین پیدایش جهان هستی از منظر امام و ابن عربی پرداخته و محبت را خمیر مایه عالم می‌داند؛[۲] چنانکه ابن‌عربی چرخش عالم را بر مدار حب تبیین می‌کند.[۳]و امام زمین و آسمان را بر عشق استوار می‌بیند.[۴] در این کتاب حاضر، معنای حبّ، عشق و انواع درجات آن و محبت به عنوان راز آفرینش و عوامل ایجاد آن در آثار امام خمینی مورد بررسی قرار گرفته است.[۵]

نویسنده این کتاب بر آن بوده است که با نظام بخشیدن به موضوع محبت و ذکر شواهد شعری از دیوان امام به پژوهندگان یاری رسانده و با فصل‌بندی مطالب کتاب به تفصیل دقیق مباحث محبت و عشق بپردازد. در این پژوهش سعی شده بسیاری از مباحث پیچیده و در هم تنیده با نثری ساده و روان بیان شود، همچنین در بخش نسبتاً مفصلی به ذکر بیش از چهل ویژگی محبان الهی اشاره شده است.[۶]

امام خمینی یکی از مهمترین و برجسته‌ترین آثار مترتب بر محبت را وجهه توحیدی می‌داند و معتقد است مهرورزی به موجودات و هدایت آنان از لوازم محبت الهی است؛ زیرا صفات و افعال و آثار محبوب، محبوب است و امام سخت بر این باور است که هدایت بدون محبت و عنایت خاص تمام نیست؛[۷] همچنین امام درباره فطری بودن عشق می‌گوید؛ عشق حقیقی که به طور فطری در وجود انسان نهاده شده، عشق به محبوب مطلق است و انسان مجبول این عشق ورزی است.[۸]

ساختار

ساختار کتاب از یک دیباچه و سه فصل سامان یافته است:

  • فصل اول درباره عشق و محبت، سیر تحول کاربردی واژه حُب و عشق، انواع درجات محبت و عشق، عشق راز آفرینش و عوامل ایجاد عشق سخن به میان آمده است.
  • فصل دوم درباره عشق و محبت از دیدگاه امام، فطری بودن عشق، عشق در سیر و سلوک، عشق و هدایت، عشق و عبادت و انواع محبت و محبوب، می‌باشد.
  • فصل سوم درباره عشق و محبت از دیدگاه محیی الدین بن عربی، القاب عشق و محبت، مراتب عشق و محبت، اوصاف عشق و محبت، انگیزه‌های عشق آفرین، فایده عشق و محبت، اوصاف محبان الهی و عاشقانه‌های شهود، سخن به میان آمده است.

نقدها بر نظریات مؤلف

در این کتاب به حرکت حبّی به عنوان اصل و اساس مباحث عشق و محبت و چگونگی ایجاد عالم توسط حرکت حبّی، اشاره‌ای نشده است.

وضعیت نشر

چاپ دوم این کتاب در سال ۱۳۸۸ش توسط انتشارات پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، منتشر شده است.

پانویس

  1. طباطبایی، سخن عشق، ص۷-۸.
  2. طباطبایی، سخن عشق، ص۸-۹.
  3. امام خمینی، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم، ص۲۰۳.
  4. امام خمینی، مصباح الهدایه، ص۷۱.
  5. طباطبایی، سخن عشق، ص۱۷.
  6. طباطبایی، سخن عشق، ص۱۹.
  7. امام خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۳۰۲.
  8. طباطبایی، سخن عشق، ص۸۲.

منابع

  • امام خمینی، سیدروح‌الله، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، قم، نشر مؤسسه پاسدار اسلام، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
  • امام خمینی، سیدروح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوازدهم، ۱۳۸۷ش.
  • امام خمینی، سیدروح‌الله، مصباح الهدایه إلی الولایة و الخلافه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.
  • طباطباائی، فاطمه، سخن عشق، دیدگاه‌های امام خمینی و ابن عربی، تهران، انتشارات پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی ، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.