کاربر:Salehi/صفحه تمرین۳
لمحات الاصول، کتابی شامل تقریرات درس خارج اصول فقه سیدحسین بروجردی، از امام‌خمینی؛ عربی.
معرفی
کتاب لمحات الاصول حاصل درس اصول فقه سیدحسین بروجردی است که در سال‌های ۱۳۶۴ ـ ۱۳۷۰ق/ ۱۳۲۴ ـ ۱۳۳۰ش تدریس شده و امام‌خمینی آن را نوشته است.[۱] ایشان افزون بر انگیزه تکریم شخصیت و ترویج اندیشه‌های بروجردی، با هدف استفاده علمی از ایشان در این درس شرکت می‌کرده و از ایشان با عنوان یکی از استادان خود یاد کرده است.[۲] تنها کتابی که از امام‌خمینی به صورت تقریرنویسی بر جای مانده، همین کتاب است. نوشتن این کتاب برای حفظ تحقیقات و آرای بروجردی بوده و احتمالاً امام‌خمینی هنگام تدریس از آنها استفاده می‌کرده است.[۳]
- (ببینید: تألیفات و آثار)
کتاب لمحات الاصول تنها دربردارنده مباحث الفاظ، قطع و حجیت ظن است و در یک مقدمه و شش مقصد تنظیم شده است. در مقدمه به موضوع علم اصول فقه، تمایز علوم از جهت موضوع و مسائل، و بحث وضع الفاظ پرداخته شده است.[۴] مقصد اول کتاب، به بحث «اوامر» اختصاص یافته و در آن متعلق مادّه و صیغه امر، اِجزاء، مقدّمه واجب، مسئله ضد، امر به شیء با علم به انتفای شرط، واجب تخییری، واجب کفایی، واجب مطلق و موقت و متعلق اوامر و نواهی آمده است.[۵] مقصد دوم، به بحث نواهی اختصاص یافته و مباحث اختلاف امر و نهی، اجتماع امر و نهی و مقتضی فساد بودن نهی را دربر می‌گیرد.[۶] در مقصد سوم، مفاهیم و چگونگی دلالت الفاظ و عبارات مورد بحث قرار گرفته است.[۷] مقصد چهارم، در باب عام و خاص است و تعریف عام و خاص، حجیت عام مخصص، خاص مجمل، عمل به عام پیش از فحص از مخصص، اختصاص‌داشتن و یا نداشتن خطابات شفاهی به حاضران، در پی عام‌آمدن ضمیر و احتمال بازگشت آن به برخی افراد عام، استثنای متعقب به جمله‌های متعدد و تخصیص عمومات کتاب با خبر واحد، در آن آمده است.[۸] در مقصد پنجم، که آخرین بخش مباحث الفاظ است، درباره مطلق و مقید بحث شده است.[۹] مقصد ششم، درباره أمارات معتبر از نظر عقل یا شرع است و شامل بحث قطع و حجیت آن، قیام أماره بر قطع موضوعی و طریقی، تجری، علم اجمالی، أمارات غیر علمی و بخشی از بحث ظن می‌شود.[۱۰]
با بررسی این کتاب و کتاب‌های اصولی دیگر امام‌خمینی، مانند مناهج الوصول و انوار الهدایه به دست می‌آید که ایشان در موارد فراوانی با استاد خود بروجردی اختلاف نظر داشته است، اما در این کتاب از اظهار نظر و ایراد اعتراض به وی خودداری کرده، تنها به تقریر مباحث و تحقیقات وی بسنده کرده است. این موارد را محققان کتاب لمحات الاصول مشخص کرده، در پاورقی‌های کتاب آورده‌اند.[۱۱]
امام‌خمینی نام خاصی بر تقریرات خود نگذاشته است و نام کنونی آن را مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی برگزیده و پس از تحقیق و تصحیح در سال ۱۳۷۹ در ۳۵ صفحه + ۵۲۱ صفحه وزیری همراه با نمایه‌های متعدد و نمونه دست‌خط امام‌خمینی منتشر کرده است. کتاب افزون بر مقدمه ناشر، مقدمه‌ای به قلم جعفر سبحانی از شاگردان فقه و اصول فقه امام‌خمینی دارد و در آن درباره تاریخ ادوار اصول فقه، قواعد کلی احادیثی که خاستگاه اصول است، نویسندگان قواعد اصولی و شخصیت امام‌خمینی سخن گفته است.[۱۲]. این کتاب در جلد هفتم «موسوعة الامام‌الخمینی» در سال ۱۳۹۲ همراه با آخرین تحقیقات چاپ شده است.
پانویس
- ↑ (سبحانی، مقدمه لمحات، ۲۹ ـ ۳۰)
- ↑ (امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷)
- ↑ (سبحانی، جامعیت علمی، ۱۱)
- ↑ (بروجردی، لمحات الاصول، ۷ ـ ۲۹)
- ↑ (بروجردی، لمحات الاصول، ۳۳ ـ ۲۰۴)
- ↑ (بروجردی، لمحات الاصول، ۲۰۷ ـ ۲۶۲)
- ↑ (بروجردی، لمحات الاصول، ۲۶۵ ـ ۲۹۸)
- ↑ (بروجردی، لمحات الاصول، ۳۰۱ ـ ۳۷۰)
- ↑ (بروجردی، لمحات الاصول، ۳۷۳ ـ ۴۰۳)
- ↑ (بروجردی، لمحات الاصول، ۴۰۹ ـ ۴۸۱)
- ↑ (بروجردی، لمحات الاصول، ۱۰ ـ ۱۱، ۹۱ ـ ۹۲ و ۱۲۲ ـ ۱۲۴)
- ↑ (سبحانی، مقدمه لمحات، ۵ ـ ۳۳)
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- بروجردی، سیدحسین، لمحات الاصول، تقریر امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش.
- سبحانی، جعفر، جامعیت علمی و عملی امام‌خمینی، مجله کیهان اندیشه، شماره ۲۹، ۱۳۶۹ش.
- سبحانی، جعفر، مقدمه کتاب لمحات الاصول، تقریر امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش.
رضا استادی