کاربر:Salehi/صفحه تمرین۴
الرسائل، کتابی شامل پنج رساله اصولی و فقهی از امام‌خمینی، عربی.
امام‌خمینی در کنار تدریس دروس خارج فقه و اصول در حوزه علمیه قم و نجف، مباحث تدریس‌شده را چنان‌که کتاب‌های استدلالی ایشان در قلمرو اصول و فقه نشان می‌دهد، به نگارش در می‌آورد (← مقاله تألیفات و آثار). کتاب الرسائل در بردارنده پنج رساله در موضوعات اصولی و فقهی است که امام‌خمینی به تدریس موضوع آنها و سپس تألیف آنها در قم پرداخته است.
رساله نخست درباره قاعده فقهی «لاضرر» است. این رساله شامل ۶۸ صفحه کتاب الرسائل می‌شود و تاریخ تمام‌شدن نگارش آن ۱۳۶۸ق/ ۱۳۲۸ش ثبت شده است. رساله به صورت جداگانه نیز تحقیق و تنقیح شده و در سال ۱۳۷۲ش/ ۱۴۱۴ق همراه با مقدمه و نمایه‌ها در ۱۷۶ صفحه با عنوان «بدائع الدرر فی قاعدة لاضرر» به کوشش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی منتشر شده است (← مقاله بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر).
رساله دوم با عنوان «الاستصحاب» بیشترین حجم کتاب را با ۲۹۰ صفحه به خود اختصاص داده است. کار نگارش نهایی آن در نهم رمضان ۱۳۷۰ق/ ۱۳۳۰ش در شهر محلات پایان یافته است (۱/۳۵۸). این رساله به همت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی در سال ۱۴۱۷ق/ ۱۳۷۵ش در ۴۵۵ صفحه با افزودن یک مقدمه و چندین فهرست به طور مستقل نیز چاپ و منتشر شده است (← مقاله الاستصحاب).
رساله سوم «التعادل و الترجیح» نام دارد که نگارش آن در شب جمعه نهم جمادی‌الاولی ۱۳۷۰ق/ ۱۳۳۰ش در قم به پایان رسیده و در بیست‌وسوم رمضان همان سال در شهر محلات پاکنویس شده است. حجم آن در کتاب الرسائل ۹۲ صفحه است (۲/۹۲). این رساله در مهر ۱۳۷۵/ جمادی‌الاولی ۱۴۱۷ق به کوشش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی تحقیق و با استخراج مصادر و نگارش مقدمه‌ای تحقیقی و فهرست‌های آخر کتاب در ۲۷۳ صفحه به صورت مستقل نیز انتشار یافته است (← مقاله التعادل و الترجیح).
چهارمین رساله «الاجتهاد و التقلید» است که ۸۱ صفحه دارد و موضوع آن طبق ترتیب مباحث اصول، پس از «تعادل و ترجیح» آخرین بحث دوره اصولی به‌حساب می‌آید. این رساله در سال ۱۳۷۰ق/ ۱۳۳۰ش نگارش یافته و در دوره دوم خارج اصول، دو فصل به آن افزوده شده است (مؤسسه تنظیم، الاجتهاد و التقلید، ۱۸ ـ ۱۹). رساله به همت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی تحقیق مجدد شده و در ۱۹۵ صفحه با یک مقدمه و چند فهرست فنی به صورت جداگانه نیز چاپ و منتشر شده است (← مقاله الاجتهاد و التقلید).
آخرین رساله با عنوان «التقیه» است که در ۳۷ صفحه از کتاب الرسائل آمده است. امام‌خمینی هم‌زمان با تدریس کتاب الطهارة در سال ۱۳۷۳ق/ ۱۳۳۳ش به تناسب بحث درباره وضوء و مسح بر «خُفین» این رساله را نگاشته است؛ البته ظاهراً ایشان هنگام نگارش کتاب المکاسب المحرمه بر رساله تقیه حاشیه‌هایی نوشته که در چاپ اول ـ در کتاب الرسائل ـ حواشی و متن با هم ادغام شده‌اند و به علت از میان‌رفتن نسخه خطی رساله، در چاپ‌های بعدی، همان چاپ اول الرسائل ملاک قرار داده شده است (مؤسسه تنظیم، الرسائل العشره، ۵). رساله تقیه در سال ۱۳۷۸ به همت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی به همراه نُه رساله دیگر با عنوان الرسائل العشره نیز انتشار یافته و ۹۴ صفحه از آن را به خود اختصاص داده است (← مقاله الرسائل العشره).
کتاب الرسائل با اجازه امام‌خمینی درباره تصحیح، تحقیق و چاپ آن، به کوشش مجتبی تهرانی (کلهری) (۱۳۱۶ ـ ۱۳۹۱ش) آماده و منتشر شده است. تهرانی که به همراه برادر بزرگ‌تر خود، مرتضی تهرانی (کلهری) (۱۳۱۲ ـ ۱۳۹۷ش) از شاگردان امام‌خمینی بودند (← مقاله شاگردان امام‌خمینی)، علاوه بر ذکر مآخذ آیات و روایات، در مواردی حواشی خود را نیز در پاورقی کتاب آورده است. این کتاب در سال ۱۳۸۳ق/ ۱۳۴۳ش در قالب دو جزء در یک مجلد و در مجموع ۵۶۸ صفحه در قطع وزیری تدوین و آماده نشر شد و در سال ۱۳۸۵ق/ ۱۳۴۵ش به دست مؤسسه انتشارات اسماعیلیان، منتشر گشت. تهرانی که از شاگردان مورد توجه امام‌خمینی بود و در بیست و پنج‌سالگی به درجه اجتهاد رسید، افزون بر مجموعه الرسائل، کتاب المکاسب المحرمه، رساله توضیح‌المسائل و مناسک حج امام‌خمینی را نیز تنظیم و تصحیح کرده است (تهرانی، ۱۸ ـ ۱۹).
پانویس
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، الرسائل (تشتمل علی مباحث اللاضرر و الاستصحاب و التعادل و التراجیح و الاجتهاد و التقلید و التقیه)، تذییلات مجتبی طهرانی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۸۵ق.
- تهرانی، مجتبی، ویژه‌نامه حاج‌آقا مجتبی، تهران، مصابیح‌الهدی، چاپ دوم، ۱۳۹۲ش.
- مؤسسه تنظیم و نشر اثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب الرسائل العشره، تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ سوم، ۱۳۸۷ش.
- مؤسسه تنظیم و نشر اثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب الاجتهاد و التقلید، تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش.
محمد مرادی