از ایران به ایران (کتاب)
از ایران به ایران: خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور، کتابی به قلم خود ایشان است که در دو جلد به زندگی‌نامه، خاطرات درباره امام‌خمینی و حوادث انقلاب اسلامی ایران پرداخته است.
معرفی نویسنده
سید علی‌اکبر محتشمی‌پور (تهران: ۱۳۲۵ـ۱۴۰۰ش)، روحانی مبارز، شاگرد و عضو دفتر امام‌خمینی در نجف بود که همراه ایشان به فرانسه رفت و از آنجا به ایران بازگشت. پس از پیروزی انقلاب، نخست به نمایندگی از امام در بنیاد مستضعفان و شورای سرپرستی صداوسیما فعالیت کرد. سپس در دوره نخست‌وزیری محمدعلی رجائی به‌عنوان سفیر به سوریه اعزام شد که در شکل‌گیری حزب‌الله لبنان نیز نقش داشت. وی در دوره دوم نخست‌وزیری میرحسین موسوی وزیر کشور شد. اوعضو موسس مجمع روحانیون مبارز تهران هم بود. محتشمی نگارش چند کتاب و مقاله را نیز در کارنامه خود دارد.[۱]
اهمیت کتاب
اهمیت کتاب از ایران به ایران به‌دلیل دامنۀ خاطرات دست‌اول محتشمی‌پور از هر سه دورۀ ایران، عراق و فرانسه است. ایشان داده‌های با ارزشی از سیره امام‌خمینی، کنشگری‌های روحانیت، انقلابیون در دوره‌های تاریخی دهۀ چهل و پنجاه را به خواننده می‌دهد.[۲]
نقطۀ قوّت خاطرات ایشان در این است که فردی سیاسی بوده و در دوره‌های مختلف، از نزدیک با امام‌خمینی ارتباط داشته و شاهد و ناظر مسائل و رویدادهای تاریخ انقلاب بوده است. چنانکه نویسنده در مقدمه کتاب آورده است، خاطرات وی تلاشی است در تبیین تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی بر اساس مشاهدات و برداشت‌هایی که خود او از رخدادها و سیر تحولات مهم سیاسی، اجتماعی ایران داشته است.[۳]
محتشمی‌پور علاوه بر شاگردی امام‌خمینی، کنشگری ریزبین در بیشتر عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و بین‌المللی بود؛ و این، کتاب خاطرات او را اهمیتی دوچندان می‌دهد. همچنین وجود فهرست ریز مطالب و اعلام، پی‌نوشت، نمایه، اسناد و استفاده از تصاویر مناسب، از امتیازات این کتاب است.
ساختار
کتاب محتشمی‌پور، از ایران به ایران، در دو جلد مستقل نگارش و منتشر شده است. جلد اول با عنوان «از ایران»، در یک مقدمه، یک پیشگفتار و چهار فصل تنظیم شده است. مقدمه یک صفحه با دستخط خود نویسنده [۴] و زندگینامۀ خودنوشت محتشمی‌پور بسیار کوتاه در قالب پیشگفتار آمده است.[۵] درونمایه هر چهار فصلِ جلدِ اول، ویژۀ خاطرات و حوادث تبعید امام از ایران (۱۳۴۳) تا خروج ایشان از عراق (۱۳۵۷) است.[۶] در ادامه پی‌نوشت‌ها، اسناد، و سرانجام فهرست اعلام اشخاص به ترتیب قرار گرفته‌اند.[۷]
جلد دوم کتاب با عنوان «به ایران» با همان مقدمۀ جلد نخست و یک پیشگفتار جدید در ۹ فصل تنظیم شده است. درونمایه این فصل‌های جلد دو از حوادث و خاطرات شهادت حاج‌آقا مصطفی خمینی در عراق آغاز می‌شود تا خروج از عراق و رفتن به پاریس و برگشت به ایران. [۸] پایان کتاب نیز پی‌نوشت، اسناد و اعلام کتاب آمده است.[۹] در برخی از فصول هر دو جلد گاه از عکس‌های امام‌خمینی، حوادث انقلاب و... نیز استفاده شده است.
وضعیت نشر
کتاب محتشمی‌پور، از ایران به ایران، سال ۱۳۸۴ش در قالب دو جلد، توسط انتشارات کوثر النبی قم، به چاپ رسیده است. جلد اول این کتاب ۴۶۲ صفحه و جلد دوم ۵۶۶ صفحه می‌باشد.
افزون بر این کتاب، خاطرات محتشمی‌پور را ناشرین گوناگون با عنوان‌های مختلف نشر داده‌اند که «خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین سید علی‌اکبر محتشمی‌پور، تهران، موسسه سوره مهر، اول، ۱۳۷۶» و «محتشمی‌پور، علی‌اکبر، خاطرات سیاسی، تهران، خانه اندیشه جوان، اول، در دو جلد، ۱۳۷۹»، از جمله آن می‌باشد.
این خاطرات، با «کتاب از ایران تا ایران»، حدود ۸۰ درصد هم‌پوشانی دارند. اما کتاب «از ایران به ایران»، از آن رو که خودنوشت ایشان بوده و از فراگیری و دقت بیشتری از خاطرات شفاهی برخوردار است و نیز به خاطر ساختار مناسب، همراه با چندین فهرست، اسناد و تصاویر؛ از اهمیت افزون‌تری برخوردار است.[۱۰]
منابع کتاب
در کتاب محتشمی‌پور، از ایران به ایران، بیشتر از اسناد تاریخی استفاده شده است. همچنین از کتاب‌هایی همانند: صحیفه نور؛ تاریخ سیاسی معاصر ایران؛ تاریخ بیست‌وپنج ساله ایران، مأموریت برای وطنم، روزنامه کیهان اینترنشنال، نیز بهره گرفته شده است.
کاستی‌ها
نخستین کاستی کتاب محتشمی‌پور، از ایران به ایران، فهرست ناقص هر دو جلد است. بااین‌که ریز موضوعات درونمایۀ کتاب به خوبی در فهرست‌ها آمده است، اما پی‌نوشت‌ها، اسناد، عکس‌ها و اعلام هر دو جلد در فهرست نیامده‌اند. دیگر این‌که زندگی‌نامه نویسنده بسیار کوتاه، تنها ۹ صفحه در قالب پیشگفتار آمده است. همچنین، خاطرات پس از انقلاب اسلامی نویسنده، در این مجموعه نیامده است.
پانویس
- ↑ محتشمی‌پور، چند صدایی در جامعه و روحانیت، ۱۳۷۹ش؛ «رزومه علی‌اکبر محتشمی‌پور»، پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ج۱ و ۲.
- ↑ محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ج۱، ص۱۵.
- ↑ محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ج۱، ص۱۷.
- ↑ محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ص۱۷ تا ۲۵.
- ↑ محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ص۲۷ تا ۳۸۳.
- ↑ محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ص۳۸۵ تا ۴۶۲.
- ↑ محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ج۲، ص۲۱ تا ۴۸۸.
- ↑ محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ص۴۸۹ تا ۵۶۶.
- ↑ محتشمی‌پور، از ایران به ایران، جلد اول و دوم، ۱۳۸۴.
منابع
- محتشمی‌پور، علی‌اکبر، از ایران به ایران، قم، کوثر النبی، دوم، در دو جلد، مرداد ۱۳۸۴ش.
- خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین سید علی‌اکبر محتشمی‌پور، تهران، موسسه سوره مهر، اول، ۱۳۷۶ش.
- محتشمی‌پور، علی‌اکبر، خاطرات سیاسی، تهران، خانه اندیشه جوان، اول، در دو جلد، ۱۳۷۹ش.