جواد غروی علیاری
غروی علیاری، جواد؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. او در سال ۱۳۱۳ ش در خانواده‌ای روحانی در تبریز دیده به جهان گشود. پدرش میرزا علی غروی علیاری از روحانیان و مدرسان دروس حوزوی آن شهر بود. جواد غروی علیاری مقدمات را در تبریز و نزد پدرش و محمد آخوند، شیخ سلیمان علیاری و میرزا عبدالرزاق مشک عنبری آموخت. در سال ۱۳۳۲ ش به عراق رفت و در مدرسه علمیه حاجی بزرگ آن شهر مکاسب را نزد میرزا محمدعلی توحیدی و سید مرتضی فیروزآبادی و کفایه‌الاصول را پیش سید مرتضی فیروزآبادی آموخت. سپس به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و در درس خارج آیات سید ابوالقاسم موسوی خویی، سید ابراهیم اصطهباناتی، محمدعلی قائینی، سید جعفر جزایری، محمدعلی سرابی و سید نصرالله مستنبط شرکت کرد. او مدتی بعد به دلیل وضعیت نابسامان عراق، به کشور بازگشت و به مشهد رفت و از درس خارج آیات سید محمدهادی میلانی و شیخ احمد کفائی خراسانی بهره‌مند شد. دروس عرفانی را هم نزد شیخ مرتضی شاهرودی آموخت. آنگاه راهی قم شد و در آن حوزه، ابتدا در درس منظومه شیخ راضی تبریزی شرکت کرد و سپس از محضر درس خارج فقه و اصول آیات امام خمینی، سید محمدرضا گلپایگانی، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، میرزا هاشم آملی، محمدعلی اراکی و سید محمد محقق داماد بهره برد. علاوه بر آن در درس تفسیر علامه طباطبایی هم شرکت می‌کرد (الوانساز خویی، ج ۲، ۲۸۱-۲۸۲). وی در مصاحبه‌ای از حضور هشت‌ساله در درس خارج امام خمینی سخن می‌گوید که تا تبعید امام خمینی به ترکیه ادامه داشت («گزارشی از کمیته...»، ۷)، بنابراین می‌توان گفت که از اواخر دهه ۱۳۳۰ ش تا اوایل دهه ۱۳۴۰ ش در درس امام خمینی حضور می‌یافته و آن درس‌ها را تقریر می‌کرده است. او از آیات سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و پدرش اجازه اجتهاد و از شیخ آقابزرگ تهرانی، شیخ ابوالحسن انصاری و سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی اجازه نقل حدیث دریافت کرد (الوانساز خویی، ۲۸۲) و آنگاه به تدریس در حوزه علمیه قم پرداخت.
جواد غروی علیاری در سال‌های حضور در درس خارج امام خمینی، به بیت ایشان تردد داشت («گزارشی از کمیته...»، ۷). حسینعلی منتظری در خاطرات خود از فردی به نام غروی علیاری نام می‌برد که در گرفتن امضا از روحانیان برای صدور اعلامیه‌های در حمایت از امام خمینی نقش داشت (متن کامل خاطرات آیت‌الله منتظری به همراه پیوست‌ها، ۱۴۸-۱۴۹) و به نظر می‌رسد فرد مزبور، جواد غروی علیاری است. او پس از حضور امام خمینی در حوزه علمیه نجف اشرف در سال ۱۳۴۴ ش، همراه با دیگر طلاب علوم دینی آذربایجانی در حوزه علمیه قم، تلگرافی به امام خمینی ارسال کردند و حضور ایشان در نجف اشرف را «موجب مسرت عموم مسلمین و خصوصاً جامعه روحانیت و حوزه علمیه قم» دانستند و در ادامه با اشاره به این نکته که «ادامه تبعید آن حضرت باعث نگرانی و اضطراب شدید ملت ایران و جامعه روحانیت است»، بر بازگشت ایشان به قم تأکید کردند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۶۸-۱۷۱). او سپس در سفری به نجف اشرف، با امام خمینی دیدار کرد و از امام خمینی اجازه‌ای در امور حسبیه و شرعیه دریافت نمود. عباسعلی عمید زنجانی معرف غروی علیاری بود (صحیفه امام، ج۱، ۴۶۱). غروی از سال ۱۳۵۲ ش در تهران مقیم شد («گزارشی از کمیته...»، ۷) و به اقامه نماز جماعت در مسجد جامع فاطمیه آن شهر پرداخت. او سپس مدرسه علمیه فاطمیه را در جوار آن مسجد تأسیس کرد و تولیت آن را بر عهده گرفت و به تدریس در آن مدرسه پرداخت («عبایی در نگاه...»، ۵۳-۵۵). او در مسجد با دعوت از برخی از روحانیان، به فعالیت‌های تبلیغی و مبارزاتی می‌پرداخت. همچنین مجالسی را در مسجد جامع فاطمیه به یاد شهدا برگزار می‌کرد که از آن جمله می‌توان به مجلس چهلم شهدای تبریز اشاره کرد (همان، ۵۷).
غروی از اعضای اولیه جامعه روحانیت مبارز تهران بود (همان، ۵۳) و در سال‌های ۱۳۵۶-۱۳۵۷ همراه با روحانیان مبارز تهران، اعلامیه‌هایی در انتقاد از حکومت پهلوی و حمایت از امام خمینی صادر می‌کرد و امضای او ذیل اغلب آن اعلامیه‌ها به چشم می‌خورد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۴۵، ۲۸۳، ۲۸۹، ۳۰۹، ۳۱۴، ۳۲۴، ۳۷۰، ۳۸۸، ۳۹۱، ۳۹۷، ۴۱۶، ۴۳۰، ۴۳۷، ۴۵۵، ۴۷۰، ۴۸۶، ۵۱۱؛ دوانی، ج ۷، ۷۷، ۱۲۱، ۱۶۴، ۱۸۲، ۲۲۰؛ همان، ج ۸، ۳۴۶، ۳۸۴، ۳۹۶). او به خاطر تداوم این فعالیت‌ها در تهران و کرمانشاه دستگیر و زندانی شد و سپس در سال ۱۳۵۷ ش به شهر عجب‌شیر در استان آذربایجان شرقی تبعید گردید (الوانساز خویی، ۲۸۳). جواد غروی علیاری در عجب‌شیر به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد و یک بار پس از سخنرانی در شهر عجب‌شیر در آذربایجان شرقی دستگیر شد، ولی با اعتراض مردم آن شهر آزاد گردید («گزارشی از کمیته...»، ۷). او مرداد ۱۳۵۷ در نامه‌ای به حسین نوری همدانی، از امام خمینی با نام «استاد بزرگوار» نام برد و به همین سبب خواستار بررسی افکار و تمایلات سیاسی غروی علیاری شد (آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی، ۴۱۱). غروی علیاری در اواخر مهر ۱۳۵۷ همراه با مرتضی مطهری به پاریس رفت و در نوفل‌لوشاتو با امام خمینی دیدار کرد. پس از چند روز حضور در خدمت امام خمینی به کشور بازگشت و به محض ورود به کشور دستگیر و زندانی شد و تا روی کار آمدن شاپور بختیار در زندان بود. وی پس از آزادی به مبارزاتش ادامه داد و در جریان بسته شدن فرودگاه‌ها به روی پروازهای خارجی با هدف جلوگیری از بازگشت امام خمینی، همراه با روحانیان مبارز در مسجد دانشگاه تهران متحصن شد. در روز ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ در بهشت زهرا حضور داشت و در جریان انتقال امام خمینی از بهشت زهرا مصدوم شد و به بیمارستان منتقل گردید («گزارشی از کمیته...»، ۷).
او در بهمن ۱۳۶۳ به سمت امام جمعه شهر فومن در استان گیلان منصوب شد و تا مهر ۱۳۶۶ در آن سمت بود (کاظمینی، ج ۲، ۶۱۰ و ۷۳۱). پس از آن با هجرت به تهران به اقامه نماز و تدریس در مسجد جامع فاطمیه تهران ادامه داد و از مراجع تقلید صاحب رساله در تهران است («عبایی در نگاه...»، ۵۳). برخی از تألیفات او عبارت است از: ۱- شناخت توحید (در اصول دین). ۲- الرجعه و المعراج. ۳- نبوت و امامت. ۴- شناخت امام منتظر (عج). ۵- تفسیری از قرآن مجید. ۶- مناسک حج. ۷- توضیح المسائل. ۸- مجموعه مقالات نفس، روح، قلب، عقل. ۹- حاشیه بر عروه الوثقی. ۱۰- استفتائات. ۱۱- تقریرات درس امام خمینی. ۱۲- تقریرات درس آیت‌الله شاهرودی. ۱۳- تقریرات درس آیت‌الله محقق داماد. ۱۴- مجموعه‌ای از فضائل انسانی، استقامت، ایمان و... . ۱۵- سلسله دروس سیر و سلوک در سه جلد (الوانساز خویی، ج ۲، ۲۸۲-۲۸۳). وی در ۱۵ شهریور ۱۳۹۷ در تهران درگذشت.
منابع: آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۷ و ۸، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ «عبایی در نگاه آیت‌الله میرزا جواد غروی علیاری» (۱۳۸۴)، نشریه یاد، شماره ۷۶، تابستان؛ کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، تهران، برگ رضوان؛ «گزارشی از کمیته استقبال در گفتگو با آیت‌الله حاج میرزا جواد غروی علیاری: آرامش ایشان به ما آرامش می‌داد» (۱۳۹۵)، هفته‌نامه حریم امام، سال پنجم، شماره ۲۵۳، ۷ بهمن؛ متن کامل خاطرات آیت‌الله منتظری به همراه پیوست‌ها (۱۳۷۹)، بی‌جا، اتحادیه ناشران ایرانی در اروپا (نشر باران، نشر خاوران، نشر نیما).