سیدابراهیم سیدعلوی

سیدابراهیم سیدعلوی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.

سیدابراهیم سیدعلوی در سال ۱۳۱۸ در محله ویجویه تبریز به دنیا آمد. او دوران ابتدایی را در مدرسه دیانتی محمدیه که به اذن آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه‌کمری بنا شده بود به پایان رساند. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و به همین منظور راهی مدرسه طالبیه تبریز شد و صرف و نحو را پیش میرزا جعفر بخشایشی خواند. کتاب جامع‌المقدمات را هم نزد میرزا رحیم قراملکی فراگرفت و کتاب‌های سیوطی و جامی را هم نزد میرزا حمزه ابوترابی خواند و در درس مطول و مغنی هم از شاگردان میرزا رفیع بستان آبادی بود. سیدعلوی در نوزده‌سالگی برای ادامه تحصیل دروس حوزوی راهی قم شد و در حوزه علمیه آنجا شرح لمعه را پیش یدالله دوزدوزانی خواند و در درس کفایةالاصول از شاگردان سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی بود. کتاب‌های منطق، معالم، رسائل و مکاسب را هم پیش جعفر سبحانی، ناصر مکارم شیرازی، حسین نوری همدانی و میرزاعلی مشکینی خواند و دروه سطح را در سال ۱۳۴۰ به پایان رساند. در درس‌های فلسفه، کلام و همچنین تفسیر قرآن هم از شاگردان علامه سیدمحمدحسین طباطبایی بود. علاوه بر آن، مدتی در درس باب حادی عشر، شرح تجریدالاعتقاد و اخلاق سیدحسین قاضی تبریزی و درس منطق سیدمصطفی خمینی و درس منظومه شیخ علی تهرانی (قسمت حکمت) و درس نهج‌البلاغه محمد مفتح (در جلسات اسلام‌شناسی ایشان) شرکت کرد. سیدعلوی سپس به مدت ده سال در درس‌های خارج فقه و اصول آیات امام‌خمینی،سیدمحمد محقق داماد، سیدکاظم شریعتمداری، میرزا هاشم آملی، شیخ عباسعلی شاهرودی و شیخ محمدعلی اراکی حضور یافت (الوانساز خویی، ج۲، ۱۴۳). با استناد به حضور او در درس آیت‌الله شیخ عباسعلی شاهرودی (متوفای بهمن ۱۳۴۲) می‌توان گفت که از نخستین سال‌های دهه ۱۳۴۰، در درس‌های خارج فقه و اصول استادان حوزه علمیه قم شرکت می‌کرد و احتمالاً از سال ۱۳۴۱ به استفاده از درس‌های خارج فقه و اصول امام‌خمینی می‌پرداخت. سیدعلوی در زندگینامه خودنوشت که برای درج در سایت اندیشوران حوزوی ارسال کرده است، از حضور کوتاه در آن درس سخن گفته است و به نظر می‌رسد حضور او در درس امام‌خمینی با دستگیری امام‌خمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ پایان یافت. سیدعلوی همچنین در همان زندگینامه، از سفر به نجف اشرف و حضور در درس استادان آنجا سخن گفته است و اگرچه تاریخ دقیق این سفر را ذکر نکرده است، ولی به نظر می‌رسد در دهه ۱۳۴۰ به عراق سفر کرد و احتمال حضور او در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف که از سال ۱۳۴۴ آغاز شده وجود دارد. سیدعلوی در کنار تحصیل دروس حوزوی، در کلاس‌ها و دوره‌های آموزش نویسندگی آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی و همچنین جلسات اسلام‌شناسی محمد مفتح شرکت می‌کرد و از همان زمان مقالاتی را برای درج در نشریات می‌نگاشت. وی همچنین در آزمون مدرسی دانشکده الهیات دانشگاه تهران شرکت کرد و مدرک دیپلم مدرسی را دریافت نمود، ولی به سبب آنکه نمی‌توانست با آن مدرک در آزمون ورود دانشگاه تهران شرکت کند، دوره متوسطه را هم گذراند و پس از دریافت دیپلم، در آزمون ورود دانشگاه تهران پذیرفته شد و از سال ۱۳۵۰ به تهران رفت و در رشته جامعه‌شناسی به تحصیل پرداخت و موفق به دریافت مدرک کارشناسی در آن رشته شد (همان، ۱۴۴؛ دانش‌نامه قرآن‌پژوهان، ۲۰۰ـ۲۰۲؛www.hawzah.net ؛ «میرابراهیم سیدعلوی»، .(andishvaran.com او در سال ۱۳۵۶ در تهران حضور داشت و در آنجا به تدریس و تبلیغ می‌پرداخت و همراه با روحانیان مبارز، اعلامیه‌هایی را علیه حکومت پهلوی امضا می‌کرد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۴۴ـ ۲۴۵، ۲۸۱ـ ۲۸۳، ۲۸۹ـ ۲۹۰، ۳۰۸ـ ۳۰۹، ۳۱۲ـ ۳۱۴، ۳۶۸ـ ۳۷۱، ۳۸۸، ۳۹۰ـ ۳۹۱، ۳۹۶ـ ۳۹۷، ۴۱۶ـ ۴۱۷، ۵۱۳ـ ۵۱۷، ۵۳۵ـ ۵۳۶).

سیدعلوی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به مدت دو سال با سیدمحمدحسینی بهشتی همکاری می‌کرد و پس از آن به تدریس دروس تاریخ اسلام در دانشگاه‌های تهران و تبریز پرداخت. هم‌زمان آثاری را در حوزه‌های تاریخ اسلام و معارف اسلامی می‌نوشت. او از جمله نویسندگان پرکار در حوزه معارف اسلامی است و چندین کتاب در این زمینه از او منتشر شده که از آن جمله می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد: جهان‌بینی و جهانداری علی علیه‌السلام با مقدمه دکتر مفتح، نظارت عمومی اسلامی (فقهی استدلالی به زبان فارسی)، این‌گونه معاشرت کنیم، این‌گونه ازدواج کنیم، اینگونه تربیت کنیم، اینگونه باش فرزندم، ارکان اسلام در نهج‌البلاغه، تقوا و متقین در نهج‌البلاغه، بعثت پیامبری در نهج‌البلاغه، زمینه‌های بعثت، نظام صالح، وحی، منبع فکر و قانون‌گذاری، اخلاق و سیره پیامبران، نماز در قرآن، اقتصاد و صرفه‌جویی، عدل الهی و عدالت بشری، نماز جماعت و فواید و آثار. همچنین چندین اثر را به زبان فارسی برگردانده است که از آن جمله می‌توان به ترجمه کتاب کشف الارتیاب اثر سیدمحسن امین با عنوان تاریخچه و نقد و بررسی عقاید و اعمال وهابیها، ترجمه الامام الصادق اثر محمدحسین مظفر نجفی با عنوان صفحاتی از زندگانی امام جعفر صادق (ع)، این است آیین وهابیت از محمدجواد مغنیه، ترجمه کشف الریبه (بیماری‌های روانی) اثر شهید ثانی، علی و فلسفه الهی اثر علامه طباطبایی، سنت در قانون‌گذاری اسلامی (ترجمه فصلی از کتاب الاصول العامه للفقه المقارن اثر سیدمحمدتقی حکیم)، مسلمانان فیلیپین اثر دکتر قیصر ادیب، تئوری اخلاقی اسلام از ابوالاعلی مودودی، مباحثی پیرامون وحدت اسلامی (ترجمه فصول المهمه نوشته شرف‌الدین عاملی)، سوگنامه امام حسین (ع) و یارانش، ترجمه نگارش المجالس الفاخره اثر شرف‌الدین العاملی. تحقیق درباره تخلیص البیان اثرسیدرضی، نگارش مقدمه بر دیوان شریف رضی، نوشتن مقدمه بر حقایق التأویل، تدوین یادنامه علامه شرف‌الدین رضی (ره) و نوشتن مقالات تخصصی در حوزه معارف اسلامی در نشریات و مجلات کشور (الوانساز خویی، ج ۲، ۱۴۵ـ۱۴۷).

منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، ج ۲، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم؛ دانشنامه قرآن‌پژوهان ایران (۱۳۸۵)، ج ۱، به اهتمام سعید بهمنی، تهیه: مرکز فرهنگ و معارف قرآن، قم، مؤسسه بوستان کتاب؛ «میر ابراهیم سیدعلوی»، پایگاه اندیشوران حوزوی، www.andishvaran.com; .www.hawzah.net.