عبدالحمید شریبانی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عبدالحمید شربیانی |
| تاریخ تولد | ۱۳۰۶ش |
| زادگاه | تبریز، ایران |
| تاریخ وفات | ۳۱ شهریور ۱۳۹۴ |
| محل دفن | حرم امام رضا(ع)، مشهد |
| شهر وفات | مشهد، ایران |
| خویشاوندان سرشناس | محسن شربیانی (پدر)، محمد شربیانی (پدربزرگ) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، علامه طباطبایی، سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدحسین بروجردی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه قم، حوزه علمیه مشهد |
| تألیفات | رساله عملیه، العنایه الی مطالب الکفایه، ارشاد المطالب لمحتویات المکاسب، تعلیقات علی منظومه المحقق سبزواری، رساله النظر فی الجبر و القدر، رساله الامضاء فی القدر و القضاء، تفسیر العرفان لکنوز القرآن، مقدمه التفسیر، حواشی العروه الوثقی، حرکت و تحول در ماده، نقش زمان و مکان در اجتهاد، رساله‌ای پیرامون ولایت‌فقیه در زمان غیبت، رساله جوابیه علماء پاکستان، شرح شرایع الاسلام، رساله در وضع و مشتق، ارشاد الطالب لمحتویات المکاسب |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با رژیم پهلوی، حمایت از نهضت امام‌خمینی |
عبدالحمید شربیانی، از شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی.
زادگاه و خاندان
او در سال ۱۳۰۶ش در تبریز متولد شد. پدرش شیخ محسن شربیانی از علمای برجسته آذربایجان و پدربزرگش شیخ محمد شـربیانی معروف به «فاضل شربیانی» از مراجع تقلید و از شاگردان شیخ مرتضی انصاری بود که بعد از وفات میرزای شیرازی، مرجعیت تقلید شیعیان را بر عهده داشت.[۱]
تحصیل
عبدالحمید پس از گذراندن دوره ابتدایی و متوسطه در تبریز، از سال ۱۳۲۰ش به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و مقدمات را در زادگاهش و نزد عالمان آن منطقه فراگرفت. در سال ۱۳۲۲ش به قم رفت و در حوزه علمیه آن شهر، شرح لمعه و قوانین را نزد شیخ موسی عباسی زنجانی خواند.[۲] رسایل و مکاسب و کفایه را پیش آیات سیدحسین قاضی و علامه سیدمحمدحسین طباطبایی فراگرفت. آنگاه از درس مکاسب و کفایه آیت‌الله سیداحمد موسوی خوانساری بهره‌مند شد. سپس در درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمد حجت کوه‌کمری و سیدحسین طباطبایی بروجردی شرکت کرد.[۳] وی همراه با جمع معدودی از طلاب علوم حوزوی چون مرتضی مطهری، جعفر سبحانی و... در درس خارج کفایه امام‌خمینی حضور یافت.[۴] با توجه به سال‌های حضور او در قم (از ۱۳۲۰ش) می‌توان احتمال داد که از نخستین شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی بوده است. مدتی هم از درس خارج فقه آیت‌الله سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی بهره برد. پس از آن به محضر علامه طباطبایی رسید[۵] و از درس‌های فلسفه، عرفان، ریاضیات و علوم قرآنی ایشان بهره برد.[۶] او همراه با مرتضی مطهری، حسینعلی منتظری، حسن حسن‌زاده آملی، عبدالله جوادی آملی و جمعی دیگر.[۷] در جلسات خصوصی علامه طباطبایی شرکت می‌کرد و یکی از محصولات این جلسات کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم انتقادی بود.[۸] هم‌زمان با تحصیل، به تدریس فقه و اصول و همچنین فلسفه و کلام در حوزه علمیه قم پرداخت.
فعالیت سیاسی و اجتماعی
شربیانی در سال ۱۳۴۱ش به پیشنهاد جمعی از فضلا و علما، به زادگاهش بازگشت و به اقامه نماز جماعت در مسجد حاج میرزا یوسف در بازار تبریز پرداخت.[۹] او در تظاهرات مردم تبریز در عاشورای ۱۳۴۲ ش شرکت داشت.[۱۰] و پس از دستگیری امام‌خمینی و آیات سیدحسن قمی و شیخ بهاءالدین محلاتی در ۱۵ خرداد آن سال، همراه با روحانیان برجسته آذربایجان با ارسال تلگرافی به آنان، اقدام حکومت پهلوی را تقبیح و بر آزادی آنان تأکید کرد.[۱۱] در ۲ مهر ۱۳۴۲ش نیز همراه با روحانیان برجسته و مبارز آذربایجان و تبریز، اعلامیه‌ای علیه حکومت پهلوی صادر کرد و سیاست‌های دولت را در حوزه‌های مختلف مورد انتقاد قرار داد.[۱۲] او پس از ورود امام‌خمینی به نجف اشرف با ارسال تلگرافی، حضور ایشان را در جوار حرم علوی تبریک گفت.[۱۳]
عبدالحمید شربیانی پس از آن نیز به فعالیت‌های سیاسی تبلیغی خود در تبریز ادامه داد. در اربعین شهدای قیام ۱۹ دی ۱۳۵۶ قم، همراه با روحانیان شاخص تبریز، با صدور اعلامیه‌ای مردم را به شرکت در مجلس بزرگداشت شهدای قم دعوت کرد. پس از سرکوبی قیام مردم تبریز در ۲۹ بهمن ۱۳۵۶، همراه با روحانیان مبارز تبریز با ارسال نامه‌ای به هیئت بازرسی اعزامی از تهران، اقدام حکومت پهلوی را در سرکوب تظاهرات مردم محکوم کرد.[۱۴] وی پس از حمله مأموران حکومت پهلوی به بیوت مراجع عظام تقلید در اردیبهشت ۱۳۵۷ ش، همراه با روحانیت مبارز تبریز با ارسال نامه‌ای به آیت‌الله شریعتمداری، آن اقدام را محکوم نمود.[۱۵] سپس با ارسال نامه‌ای به آیت‌الله شریعتمداری، با اشاره به اعتصاب بازاریان تبریز، بر تداوم اعتصاب مردم تبریز در اعتراض به هتک حرمت مراجع تأکید کرد.[۱۶] در تابستان ۱۳۵۷ و در پی تحریم جشن نیمه شعبان توسط امام‌خمینی، در عملی کردن این دستور در تبریز نقش داشت.[۱۷] و در پی اعتصاب کارکنان صنعت نفت، همراه با روحانیان برجسته تبریز، حمایت خود را از آن اقدام اعلام کرد.[۱۸] شربیانی که یکی از روحانیان طراز اول تبریز بود.[۱۹]، در تظاهرات ۱۰ آبان ۱۳۵۷ مردم تبریز نقش داشت و آن تظاهرات از منزل او و سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی شروع شد.[۲۰] وی پس از انتخاب شاپور بختیار به نخست‌وزیری، طی اطلاعیه‌ای خطاب به بختیار، نسبت به اتخاذ هر گونه تصمیمی علیه امام‌خمینی هشدار داد.[۲۱]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
شربیانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های دینی در تبریز ادامه داد و در سال ۱۳۶۱ش به قم رفت و چهار سال به فعالیت‌های مذهبی در آن شهر پرداخت. از سال ۱۳۶۵ ش در شهر مشهد مقیم شد و به اقامه نماز جماعت در ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد در حرم مطهر رضوی پرداخت.[۲۲] هم‌زمان در حوزه علمیه مشهد به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت. وی رساله عملیه خود را نیز منتشر کرد و محل رجوع و تقلید جمعی از متدینان شد.[۲۳]
تألیفات
تألیفات او عبارت است از: ۱- رساله عملیه. ۲- العنایه الی مطالب الکفایه. ۳- ارشاد المطالب لمحتویات المکاسب. ۴- تعلیقات علی منظومه المحقق سبزواری. ۵- رساله النظر فی الجبر و القدر. ۶- رساله الامضاء فی القدر و القضاء. ۷- تفسیر العرفان لکنوز القرآن. ۸- مقدمه التفسیر. ۹- حواشی العروه الوثقی. ۱۰- حرکت و تحول در ماده (حرکت جوهریه). ۱۱- نقش زمان و مکان در اجتهاد. ۱۲- رساله‌ای پیرامون ولایت‌فقیه در زمان غیبت. ۱۳- رساله جوابیه علماء پاکستان. ۱۴- شرح شرایع الاسلام. ۱۵- رساله در وضع و مشتق. ۱۶- ارشاد الطالب لمحتویات المکاسب.[۲۴] وی کتابخانه شخصی خود را وقف آستان قدس رضوی کرد.[۲۵]
درگذشت
عبدالحمید شربیانی در اواخر حیات به دلیل بیماری خانه‌نشین شد تا اینکه در ۳۱ شهریور ۱۳۹۴ در مشهد درگذشت و در رواق دارالعباده حرم مطهر رضوی به خاک سپرده شد.[۲۶]
پانویس
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۷، ص۲۶۲؛ علیزاده، شرح‌حالی از نامداران تاریخ، ص۲۵۹-۲۶۱.
- ↑ انصاری، «درگذشتگان، آیت‌الله شرابیانی»، ص۱۲۶.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۱۷۱.
- ↑ سلسله موی دوست، ص۲۱۸.
- ↑ انصاری، «درگذشتگان، آیت‌الله شرابیانی»، ص۱۲۶
- ↑ نوروزی، «آیت‌الله شربیانی، فقیه برجسته آذربایجان و خراسان»، ص۱۲.
- ↑ یادنامه مفسر کبیر...، ص۷۶
- ↑ بابایی، «عالم پارسا، درنگی در زندگی و اندیشه آیت‌الله ابراهیم امینی از میلاد تا اجتهاد»، ص۸.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۱۷۱-۱۷۲؛ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۳۱۹.
- ↑ خاطرات ۱۵ خرداد...، دفتر سوم، ص۳۷
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۴، ص۴۳۷-۴۳۸.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۰۰ ـ ۱۰۳.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۵۴، ص۱۹۷.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۷، ص۷۶-۷۷؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۲۴۶ ـ ۲۴۷.
- ↑ همان، ص۲۸۴ ـ ۲۸۵.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۷، ص۱۲۹ ـ ۱۳۰.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سید...، ص۴۱۹
- ↑ نیکبخت و اسمعیل‌زاده، زندگی و مبارزات شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی، ص۳۱۸.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد، ج۱۴، ص۱۳۶
- ↑ همان، ص۱۵۵.
- ↑ «هشدار آیت‌الله...»، ص۲.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۱۷۲.
- ↑ انصاری، «درگذشتگان، آیت‌الله شرابیانی»، ص۱۲۶.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۱۷۲؛ انصاری، «درگذشتگان، آیت‌الله شرابیانی»، ص۱۲۶.
- ↑ نوروزی، «آیت‌الله شربیانی، فقیه برجسته آذربایجان و خراسان»، ص۱۲.
- ↑ همان.
منابع
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، ج۲، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم.
- انصاری، ناصرالدین (۱۳۹۴)، «درگذشتگان، آیت‌الله شرابیانی»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال ۲۶، شماره ۴، مهر و آبان.
- بابایی، رضا (۱۳۹۴)، «عالم پارسا، درنگی در زندگی و اندیشه آیت‌الله ابراهیم امینی از میلاد تا اجتهاد»، ویژه‌نامه دین‌پژوهان، خرداد.
- حماسه ۲۹ بهمن تبریز (۱۳۷۸)، به‌کوشش علی شیرخانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- خاطرات آیت‌الله سیدحسین موسوی تبریزی (۱۳۸۴)، دفتر اول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (س)، مؤسسه چاپ و نشر عروج.
- خاطرات قیام ۱۵ خرداد (۱۳۷۴)، تبریز، به‌کوشش علی باقری، ج۲، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری.
- خاطرات قیام ۱۵ خرداد (۱۳۷۵)، تبریز، ج۳، به‌کوشش علی باقری، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری.
- دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج۶، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج۶، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج۴، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۳، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۷، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
- سلسله موی دوست، خاطرات دوران تدریس امام‌خمینی (س) به نقل از شاگردان، دوستان و منسوبین (۱۳۸۳)، به‌کوشش مجتبی فراهانی، با مقدمه عباسعلی عمید زنجانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (س).
- علیزاده، عمران (۱۳۸۰)، شرح‌حالی از نامداران تاریخ، ج۲، تبریز، مؤلف.
- «هشدار آیت‌الله شربیانی به بختیار» (۱۳۵۷)، نشریه مهد آزادی، ۲۱/۱۱/۱۳۵۷.
- نوروزی، علیرضا (۱۳۹۴)، «آیت‌الله شربیانی، فقیه برجسته آذربایجان و خراسان»، روزنامه جمهوری اسلامی، شماره ۱۰۴۱۴، ۴ مهر.
- نیکبخت، رحیم و صمد اسمعیل‌زاده (۱۳۸۰)، زندگی و مبارزات شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- یادنامه مفسر کبیر استاد علامه طباطبایی (۱۳۶۱)، قم، شفق.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدحسن انزابی (۱۳۹۳)، ج۵۴، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۱۴، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.