ابوالقاسم مقدس
مقدس، ابوالقاسم؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. او در سال ۱۳۱۴ در تبریز به دنیا آمد. پدرش علی مقدس تبریزی خیابانی معروف به تبریزی از علمای تبریز در دوره پس از مشروطه تا دوره رضاخان بود که پس از چهارده سال تحصیل در نجف نزد آیات شیخ الشریعه اصفهانی، آخوند خراسانی و میرزا محمدتقی شیرازی، به تبریز بازگشته بود و نقش مهمی در آگاه‌سازی مردم درباره اقدامات ضدمذهبی رژیم پهلوی داشت (سید قطبی، ۱-۱۴) و هفته‌نامه الدین و الحیوه را در تبیین و تبلیغ دین اسلام و تشیع منتشر می‌نمود. این نشریه یکی از نشریات اجتماعی و سیاسی علما و روحانیون آن دوران بود که پس از هشت ماه از انتشار توسط مأموران حکومت محمدرضا پهلوی توقیف و تعطیل شد (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۲۲، سیزده). نداء الحق، العلم و الدین، ایقاظ و اتمام الحجه، البلاغ و الاشباه، راز آفرینش و خلقت نوع بشر، رهبر سعادت و اسلام در خطر از دیگر کتاب‌های اوست (سید قطبی، ۱-۱۴).
ابوالقاسم مقدس دوران ابتدایی را در تبریز خواند. آنگاه وارد دانشسرا شد. هم‌زمان در داروخانه‌ای در تبریز مشغول به کار بود. سپس تحصیل و کار در تبریز را رها کرد و در سال ۱۳۳۳ ش راهی حوزه علمیه قم شد تا به تحصیل دروس حوزوی بپردازد. در قم شرح لمعه را نزد شیخ احمد پایانی اردبیلی و رسایل را پیش میرزا ابوالفضل علمایی سرابی خواند. در جلد اول کفایه‌الاصول از شاگردان سید محمدباقر سلطانی طباطبایی بود و جلد دوم کفایه‌الاصول را نزد میرزا محمد مجاهدی تبریزی خواند. وی مکاسب را از سید حسین قاضی طباطبایی فراگرفت و آنگاه به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس خارج امام خمینی و آیت‌الله سید محمدرضا موسوی گلپایگانی بهره برد («تورقی بر زندگی یک مرد الهی؛ حاج‌آقا مقدس خیابانی»، shabestan.ir). درباره سال‌های حضور او در درس‌های خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام خمینی گزارشی در دست نیست، ولی با استناد به سال‌های حضور او در قم می‌توان احتمال داد که در اواخر دهه ۱۳۳۰ و اوایل دهه ۱۳۴۰ ش در درس‌های امام خمینی که در مساجد سلماسی و اعظم قم تشکیل می‌شد شرکت می‌کرد.
ابوالقاسم مقدس در سال ۱۳۴۶ برای امامت جماعت مسجد «خاتم‌الاوصیا» دعوت شد («او با لبخند به درمان مردم می‌رود»، www.masjed.ir) و از آن سال به اقامه نماز جماعت در آن مسجد پرداخت. او تعامل حسنه‌ای با نوجوانان و جوانان دارد و از این رهگذر، در اصلاح رفتار آنان تأثیرگذار بود. مقدس هم‌زمان با فعالیت‌های دینی در مسجد خاتم‌الاوصیا، در تهران با امضای اعلامیه‌ها و بیانیه‌های روحانیان مبارز، به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت. ازجمله پس از کشتار مردم تبریز در ۲۹ بهمن ۱۳۵۶، همراه با جمعی از روحانیان تهران اعلامیه‌ای در محکومیت آن صادر کرد. آنان در آن اعلامیه «حادثه خونین و کشتار دسته‌جمعی مسلمانان بیدار و مجاهد (تبریز) در طرفداری از حریم مقدس دیانت و دفاع از مقام شاخص روحانیت را به مراجع تقلید و مردم و علمای تبریز تسلیت گفته، مراتب همدردی خود را با آنان اعلام کرده بودند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۵۲). در ۱۳۵۷ ش و سالروز قیام ۱۵ خرداد، همراه با جمعی از عالمان و روحانیان تهران، روز ۲۷ خرداد را در اعتراض به اقدامات حکومت پهلوی در کشتار مردم در شهرهای مختلف و حمله به خوابگاه‌های دانشجویی در تهران و شهادت تنی چند از دانشجویان، بعزای عمومی اعلام کردند (همان، ۳۱۲-۳۱۴). پس از فاجعه سینما رکس آبادان و کشته و زخمی شدن بالغ بر صدها نفر در آن حادثه در شهریور ۱۳۵۷ هم همراه با روحانیت مبارز تهران با صدور اعلامیه‌ای آن را محکوم کرد ( همان، ۳۶۸-۳۷۱). ابوالقاسم مقدس پس از پیروزی انقلاب اسلامی به اقامه نماز در مسجد خاتم‌الاوصیا ادامه داد(«تورقی بر زندگی یک مرد الهی؛ حاج‌آقا مقدس خیابانی»، shabestan.ir). او در ۲۴ اردیبهشت ۱۳۶۴ از امام خمینی اجازه تصدر در امور حسبیه وشرعیه دریافت کرد (صحیفه امام، ج۱۷، ۴۳۸). او سالها امام جماعت مسجد خاتم الاوصیا بود و چندین بار به‌عنوان مسجد و امام جماعت نمونه معرفی شد. همچنین بنیان‌گذار و مسئول مدرسه علمیه خاتم‌الاوصیا در تهران است و آنجا را در سال ۱۳۸۳ ش بنیان نهاد. در کنار اداره و تدریس در آن مدرسه، کلاس‌های اخلاق هم برگزار می‌کند و جلسات درس اخلاق مقدس خیابانی ازجمله جلسات مورد توجه و اقبال مردم است («تورقی بر زندگی یک مرد الهی؛ حاج‌آقا مقدس خیابانی»، shabestan.ir). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «او با لبخند به درمان مردم می‌رود»، http://www.masjed.ir/fa/news/؛ «تورقی بر زندگی یک مرد الهی؛ حاج‌آقا مقدس خیابانی»، http://shabestan.ir/detail/News/؛ سید قطبی، سید مهدی (۱۳۹۴)، «مجله الحیوه و الدین دومین نشریه اسلامی تبریز»، نشریه الکترونیکی سازمان اسناد و کتابخانه‌ها و موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، دوره ۷، شماره ۲۸-۲۹، پاییز و زمستان؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۱۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک: کتاب ۲۲: شهید آیت‌الله حسین غفاری (۱۳۸۱)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.