کاربر:E.shahabi

جهاد اکبر یا مبارزه با نفس، تقریرات بخشی از پند‌های اخلاقی اجتماعی امام‌خمینی؛ فارسی.

مقدمه

برترین جهاد در اسلام، جهاد با نفس است که در حدیث معروف پیامبر اکرم(ص) از آن به جهاد اکبر تعبیر شده است؛ در حالی‌که آن حضرت جهاد با دشمن را جهاد اصغر نامیده است
امام‌خمینی نیز همواره سفارش به تهذیب و تزکیه نفس، تحصیل آداب شرعی و معارف الهی را مقصد اصلی بعثت پیامبران(ع) می‌دانست و دستیابی به فضایل اخلاقی را به‌ویژه برای طلبه‌های‏ علوم دینی و روحانیون لازم می‌شمرد و عدم تهذیب آنان را موجب انحراف و بدبینی مردم به اسلام و روحانیت قلمداد می‌کرد.
از این‌رو به مناسبت‌های گوناگون مانند آغاز سال تحصیلی به‌منظور تهذیب نفس طلبه‌های علوم دینی و روحانیون، به بیانات اخلاقی و موعظه و تذکر نیز می‌پرداخت و مواردی از صفای نفس کسانی چون شیخ طوسی و شیخ انصاری و تلاش آنان در راه خودسازی را، برای طلبه‌ها بیان می‏کرد.

معرفی کتاب

کتاب جهاد اکبر یا مبارزه با نفس شامل بیانات اخلاقی امام‌خمینی است که در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف، در آستانه ماه رمضان و روزهای دیگر ایراد شده و سیدحمید روحانی (زیارتی)، یکی از شاگردان جوان امام‌خمینی (ببینید: سیدحمید روحانی) آن را تقریر و تنظیم کرده است. مطالب این کتاب به قصد پند و اثرگذاری بر مخاطبان بیان شده است؛ از این‌رو در مقایسه با دیگر آثار اخلاقی امام‌خمینی همچون شرح چهل حدیث و شرح حدیث جنود عقل و جهل از سطحی عمومی برخوردار است و نشانگر توجه جدی ایشان به دستورهای دینی و اخلاقی و تهذیب نفس، حتی در جریان مبارزه‌های سیاسی است.

ریشه بسیاری از گناهان

امام‌خمینی در این کتاب ضمن تأکید بر لزوم اهتمام‌داشتن طلاب به مسایل اخلاقی، آنان را از دامن‌زدن به اختلاف و چنددستگی بر حذر می‏دارد و معتقد است ریشه تمام اختلافاتی که هدف مشخص و مقدسی نداشته باشد به حبّ دنیا بر می‌‏گردد
ایشان نیروی عقل را در کنار بعثت پیامبران(ع) عنایت الهی به بندگانش می‏داند تا دچار عذاب جهنم نشوند و در ادامه می‏افزاید اگر عوامل یادشده مایه بیداری بندگان نشوند، خداوند آنان را از طریق گرفتاری‌های دیگری چون فقر و بیماری بیدار می‌کند ایشان در بخشی دیگر به ذکر نکاتی از «مناجات شعبانیه» می‏‌پردازد و بر خواندن، اندیشیدن در آن و درس‌آموختن از مضامین آن اصرار می‌ورزد
ایشان در ادامه به ارزش ماه رمضان و آداب روزه و رسم مهمانی خدا در این ماه می‏پردازد؛ چنان‌که نقطه آغازین تهذیب نفس را «یقظه» و بیداری نفس می‏شمارد و دوران جوانی را بهترین زمان برای اصلاح و تهذیب می‏‌داند صفحه‌های پایانی کتاب به هشدار درباره توطئه‏‌های دشمنان دین بر ضد جوامع اسلامی اختصاص دارد و به توجه علما و فضلا به تهذیب نفس و نظم و ترتیب به عنوان یگانه راه مبارزه با این توطئه‏‌ها سفارش می‏‌کند.

اهمیت خودسازی

از نظر فراوانی موضوعات مطرح‌شده در کتاب، اهمیت خودسازی و تهذیب نفس به‌ویژه برای طلبه‌ها و روحانیون و پیامدهای بی‏توجهی به این مطلب از بسامد بیشتری برخوردار است؛ ولی امام‌خمینی در ضمن این بیانات، به مسایل سیاسی و اجتماعی نیز توجه می‏کند و با اشاره به توطئه‏‌های دشمنان اسلام، بر حساسیت و اهمیت جایگاه حوزه‌های علمیه و اهل علم در جامعه و نقش آنها در جایگاه یک گروه مرجع تأکید می‌کند. همچنین با اشاره به وضعیت سیاسی ـ اجتماعی جهان به‌ویژه کشورهای اسلامی در دوران کنونی، راه‌حل‌هایی برای برون‌رفت از این وضعیت پیشنهاد می‏کند که مهم‏ترین آنها حفظ وحدت، کنار گذاشتن اختلافات، توجه به تقوا و تزکیه نفس است. برخی از نکات برجسته این سخنرانی‌ها عبارت‌اند از: هشدار درباره کم‏ توجهی حوزه‏‌ها به علوم معنوی و روحانی و سرگرم‌شدن به بحث‌های دیگر، نقش عملکرد نادرست روحانیون در بدبین‌شدن مردم به همه اهل علم و دین، امکان حجاب اکبر شدن علم، لزومِ داشتن برنامه منظم و استاد و راهنما در تهذیب نفس، اهمیت دوران جوانی که بهترین زمان برای خودسازی است. از آنجا که این بحث‌ها در قالب خطابه ایراد شده‌اند و عناوین آن را بعدها گردآورنده یا ناشران برگزیده‌اند؛ از این‌رو عناوین در نسخه‌های گوناگون، متفاوت‌اند که برخی از آنها عبارت‏اند از:

1. سفارش به حوزه‌‏های علمیه.

1. سفارش به طلاب.

1. اهمیت تهذیب و تزکیه نفس

1. نکاتی از مناجات شعبانیه

1. حجاب‌های انسان و علم و ایمان.

این اختلاف در مقدمه‏‌های نگاشته‌شده بر کتاب نیز صادق است. تنها نوار دو جلسه از این درس‌های اخلاقی موجود است که متن آن در صحیفه امام، چاپ شده است. این کتاب در دوران پیش از انقلاب و روزگار مبارزه، بازتاب‌های قابل توجهی داشته است و در آن زمان، بارها در داخل و خارج کشور چاپ شده است.

انتشار کتاب

مطالب این کتاب، نخست همراه با کتاب ولایت فقیه امام‌خمینی به چاپ رسیده؛ ولی در سال ۱۳۹۲ق/ ۱۳۴۹ش نخستین‌بار به صورت مستقل منتشر شده است. کتاب در مواردی نیز بدون نام ناشر یا محل نشر و گاهی با نام‌های دیگری چون مبارزه با نفس، امام‌خمینی، جهاد اکبر، مبارزه با نفس یا جهاد اکبر و در باب جهاد نفس، از سوی ناشرانی چون: امیرکبیر در سال ۱۳۶۰، بعثت در سال ۱۳۶۱، پیام آزادی (بی‏‌تا) و آموزش و پرورش تهران در سال ۱۳۷۰ به چاپ رسیده است. منقح‌‏ترین چاپ کتاب، متعلق به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی است که دربردارنده یک پیشگفتار درباره شخصیت و اهتمام امام‌خمینی به خودسازی و تهذیب نفس و بخش‌های برگزیده‏ای از سخنان ایشان دراین‌‏باره است. این مؤسسه نخستین بار کتاب را در خرداد ۱۳۷۲ در ۷۲ صفحه منتشر کرده که تا سال ۱۳۹۶، ۳۲ بار تجدید چاپ شده است؛ همچنین در جلد ۵۰ موسوعة الامام‌الخمینی همراه با کتاب تفسیر سوره حمد و نامه‌های عرفانی در سال ۱۳۹۲ منتشر شده است. این کتاب به زبان‌های عربی، انگلیسی، ایتالیایی، اردو، ترکی استانبولی و آذری کریل نیز ترجمه شده است. همچنین این کتاب به صورت گویا (کتاب صوتی) درآمده است.

منابع

• امام‌خمینی، سیدروح‌الله، امام‌خمینی، جهاد اکبر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ هجدهم، ۱۳۸۷ش.
• امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
• امیری، کیومرث، مأخذشناسی امام‌خمینی، تهران، باز، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
• انصاری قمی، ناصرالدین، تألیفات و تقریرات امام‌خمینی، مجله آینه پژوهش، شماره ۵۸، ۱۳۷۸ش.
• انصاری، حمید، حدیث بیداری، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ بیستم، ۱۳۸۰ش.
• حوزه، مجله، سیری در تألیفات اخلاقی عرفانی حضرت امام، شماره ۳۷ ـ ۳۸، ۱۳۶۹ش.
• صدوق، محمد‌بن‌علی، الامالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.
• مختاری، رضا، نگاهی به آثار اخلاقی امام، مجله آینه پژوهش، شماره ۷۹، ۱۳۸۲ش.
• مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب جهاد اکبر تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ هجدهم، ۱۳۸۷ش.
• نادرپور، محمدرضا و دیگران، کتاب‌شناسی موضوعی امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.