تأویل قرآن از دیدگاه امام خمینی کتابی به قلم مهدی رضوانی‌پور است که به تبیین و تحلیل مباحث عرفانی تأویل از دیدگاه امام و سید حیدر آملی و گشودن راه برای قرآن پژوهان در این عرصه پرداخته است. این کتاب در سال ۱۳۸۹ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، منتشر شده است.

مؤلف

مهدی رضوانی‌پور، متولد ۱۳۴۷ش، پژوهشگر علوم اسلامی می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده که «تأویل قرآن از دیدگاه امام خمینی (س)» از آن جمله است.

محتوا

اهمیت بررسی عرفانی تأویل قرآن از نگاه امام خمینی و مقایسه آن با دیدگاه سید حیدر آملی، موضوعی بی‌سابقه است که تاکنون به طور مستقل مورد بحث و بررسی قرار نگرفته است .[۱]. کتاب حاضر به بررسی تحلیلی تأویل قرآن در نگاه امام خمینی و سید حیدر آملی می‌پردازد و ملاک‌های تأویل و موازین آن را بیان می‌کند. در این کتاب آمده، از دیدگاه امام خمینی تأویل آیات قرآن، شرح و تفسیر آنها نیست بلکه با تفکر و تدبر در آیات شریفه می‌توان به برداشت‌های اخلاقی و عرفانی از قرآن دست یافت و اینطور نیست که هر آنچه مفسران گفتنه‌اند و نوشته‌اند باید مبنا و معیار مراجعه باشد.[۲]. از منظر امام خمینی یکی از ملاک‌های تأویل عرفانی، تطابق آیات الهی با جهان خارج و از آن جمله انسان و حالات وی است؛ حقایقی که در ورای الفاظ و معانی نهفته است و با تفکر و تدبر از طریق استنباط و استخراج از آیات به دست می‌آید و هرگز به معنای تحمیل عقیده بر قرآن و یا انتخاب اصل و قاعده برای پیاده کردن بر آیات الهی نمی‌باشد.[۳]. در دیدگاه امام خمینی ضمن آنکه توجه به ظاهر و باطن قرآن هر دو ضروری است، یگانه راه نیل به معنای باطنی، ظاهر قرآن است که همچون آینه جمال محبوب را نشان می‌دهد و از این جهت است که باطن با ظاهر هماهنگ خواهد بود.[۴]. از نظر امام خمینی و سید حیدر آملی حصول علم تأویل برای پیروان معصومین .[۵] که با قلم طهارت و تهذیب نفس از زمره عالمان ربانی راسخ در علم درآمده‌اند ممکن می‌باشد .[۶]. در این پژوهش حاضر آمده که به طور کلی می‌توان اظهار نمود که دیدگاه امام خمینی در مباحث ارائه شده اعم از، مفهوم تأویل و جایگاه آن در آیات محکم و متشابه، اصول و مبانی تأویل، ملاک‌های تأویل و شرایط تأویل کننده، به دیدگاه سید حیدر بسیار نزدیک است هرچند در نوع برداشت‌های عرفانی از آیات قرآن و استفاده از بواطن آیات تفاوت‌هایی دیده می‌شود.[۷].

ساختار

ساختار این کتاب مشتمل بر یک مقدمه و شش فصل و یک خاتمه است: فصل اول درباره کلیات پژوهش و تعریف لغوی و اصطلاحی تأویل عرفانی می‌باشد. فصل دوم درباره مفهوم تأویل و جایگاه آن در آیات محکم و متشابه از منظر امام خمینی و سید حیدر آملی می‌باشد. فصل سوم درباره اصول و مبانی تأویل از منظر امام خمینی و سید حیدر آملی، ضرورت تأویل قرآن، وضع الفاظ برای معانی عام، ذو مراتب بودن کتاب و کلام الهی و امکان حصول علم تأویل برای غیر معصومین، سخن به میان آمده است. فصل چهارم درباره ملاک‌های تأویل از دیدگاه امام خمینی و سید حیدر آملی و تطابق کتاب تکوین و کتاب تدوین می‌باشد. فصل پنجم درباره شرایط تأویل کننده، شناخت زبان و سبک بیان قرآن می‌باشد. فصل ششم درباره نمونه‌هایی از تأویلات عرفانی امام خمینی و سید حیدر آملی، سخن به میان آمده است.

وضعیت نشر

چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۸۹ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س))، منتشر شده است.

پانویس

  1. رضوانی‌پور، تأویل قرآن از دیدگاه امام خمینی، مقدمه
  2. امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۹۹؛ رضوانی‌پور، تأویل قرآن از دیدگاه امام خمینی، ص۸۰-۸۱
  3. امام خمینی، آداب الصلاة، ص۲۰۶؛ رضوانی‌پور، تأویل قرآن از دیدگاه امام خمینی، ص۸۱-۸۲
  4. امام خمینی، شرح دعای سحر ص۹۸-۹۹؛ رضوانی‌پور، تأویل قرآن از دیدگاه امام خمینی، ص۹۱-۹۲
  5. علیهم‌السلام
  6. رضوانی‌پور، تأویل قرآن از دیدگاه امام خمینی، ص۱۸۶
  7. رضوانی‌پور، تأویل قرآن از دیدگاه امام خمینی، ص۱۹۱

منابع

امام خمینی، سید روح‌الله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دهم، ۱۳۸۰ش. امام خمینی، سید روح‌الله، شرح دعاء السحر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش. رضوانی پور، مهدی، تأویل قرآن از دیدگاه امام خمینی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.