مبانی و ویژگی‌های عرفان نظری امام‌خمینی (کتاب)
مبانی و ویژگی‌های عرفان نظری امام‌خمینی، کتابی به قلم محمدرضا غفوریان است که به تبیین دیدگاه امام‌خمینی درباره عرفان نظری پرداخته است. این کتاب در سال ۱۳۸۸ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (س)، منتشر شده است.
مؤلف
محمدرضا غفوریان، متولد ۱۳۳۹ش، دکترای فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی دانشگاه امیرکبیر می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.
محتوا
کتاب مبانی و ویژگی‌های عرفان نظری امام‌خمینی، با عنوان مبانی و ویژگی‌های عرفان نظری امام‌خمینی برای دو واحد درسی در سطح تخصصی در نظر گرفته شده است. هدف از تالیف این نوشته تهیه کتابی نیست که هرکس بتواند آن را به عنوان یک متن مطالعه‌ای بخواند؛ بلکه مخاطب این اثر بر کسانی است که عرفان نظری خوانده و اکنون می‌خواهند دیدگاه امام را در این عرصه بدانند. در این کتاب آمده است که آثار عرفانی امام‌خمینی را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد؛ برخی به عرفان عملی نزدیک‌تر است و به مناسبت از مسائل نظری نیز سخن به میان آمده؛ مانند شرح حدیث جنود عقل و جهل یا شرح چهل حدیث و آداب الصلاة و سر الصلاة. بخش مهمی از آثار ایشان تعلیقه‌های ارزشمندی است که بر کتاب‌های معروف و مهم عرفان نگاشته شده است نظیر تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس و نیز التعلیقة علی الفوائد الرضویه؛ همچنین امام کتاب مستقلی به نام مصباح الهدایه الی الخلافة و الولایه که اصلی‌ترین اثر جامع ایشان در عرفان نظری است[۱]
در آثار گوناگون عرفان نظری حضرت امام، گاهی نوآوری‌های مهم یافت می‌شود که شایسته دقت و بررسی است. در مواردی امام به ردّ و اثبات‌های علمی بر پایه دیدگاه‌ها و مباحث موجود در عرفان پرداخته است. آراء ویژه و دقت نظرهای امام را می‌توان از لابه‌لای آثار گوناگون ایشان یافت، امام در بسیاری از مباحث اصلی عرفان یا نظری بدیع دارد و یا در بررسی و ربط دادن مباحث و مطالب به یکدیگر، دقت ویژه‌ای را به کار بسته است، برخی از دیدگاه‌های انحصاری او سرنوشت بخشی از مباحث عرفان را دگرگون می‌سازد و نگاهی متناسب با همان مبانی و دیدگاه‌ها را به بار می‌آورد.[۲]
ایشان سبک و سیاق ویژه‌ای را در نگاه عرفانی به دنبال دارد؛ مثلاً در مواردی پس از توضیح اصطلاحات عرفانی درباره وجود و اطوار تجلیات آن، مطالب خاصی را بیان می‌کند؛[۳] همچنین ایشان درباره مصداق بالذات وجود، مطالب شریفی را بیان می‌کند که کمتر در آثار بزرگان از عرفا دیده شده است.[۴] امام درباره حقیقت عماء اقوال متعددی را در آثار خود بررسی می‌کند و سپس قول نهایی را بیان می‌کند.[۵] در این پژوهش حاضر آمده، یکی از مباحث مهم و پیچیده عرفانی حضرت امام نکته‌های سودمند و ویژه‌ای درباره آن مطرح کرده است، بحث مکاشفات و مشاهدات می‌باشد.[۶]
ساختار
این کتاب از یک مقدمه و سه بخش سامان یافته است: بخش اول درباره سامانمندی و انسجام درونی آثار عرفانی امام‌خمینی و بیان مراحل تجلیات بطونی و ظهوری و بیان سرّ خلافت، نبوت و ولایت در عالم انوار عقلی می‌باشد. بخش دوم درباره دیدگاه‌ها و نوآوری‌ها نظیر غیب ذات، عماء، فیض اقدس و مقدس، دو چهره بودن مشیت مطلق،ه تاکید بر تنزیه و پرهیز از تشبیه، مکاشفه، تعلق جعل ماهیت، وضع الفاظ برای معانی عامه، حضرات خَمس و سفرهای چهارگانه می‌باشد. بخش سوم درباره عرفان در دامان تشیع و نکوهش گوشه‌گیری عارفان، سخن به میان آمده است.
وضعیت نشر
چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۸۸ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (س))، منتشر شده است.
پانویس
منابع
- امام‌خمینی، سید روح‌الله، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، قم، نشر مؤسسه پاسدار اسلام، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- امام‌خمینی، سید روح‌الله، شرح دعاء السحر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش.
- امام‌خمینی، سید روح‌الله، مصباح الهدایه إلی الولایة و الخلافه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.
- غفوریان، محمدرضا، مبانی و ویژگی‌های عرفان نظری امام‌خمینی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.