سیدحسین شیخ‌الاسلامی
شیخ‌الاسلامی، سید حسین؛ از شاگردان درس خارج اصول امام خمینی. او در سال ۱۳۱۵ ش در شهرستان تویسرکان به دنیا آمد. پدرش سید محمد حسینی شیخ‌الاسلامی از خطبای سرشناس تویسرکان و جدش سید عبدالغفار تویسرکانی از عالمان آن منطقه بود. شیخ‌الاسلامی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌های زادگاهش آموخت. سپس به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و ادبیات عرب را پیش آقایان شیخ قاسم رفیعی، سید حسین صعودی و سید الیاس شیخ‌الاسلامی خواند و جلد اول شرح لمعه را نزد شیخ علی تالهی فراگرفت. آنگاه برای تکمیل تحصیلات حوزوی راه قم را در پیش گرفت و در حوزه علمیه آن شهر در درس سید محمدباقر سلطانی طباطبایی (کفایه‌الاصول)، محمدتقی ستوده (جلد دوم شرح لمعه)، شیخ جعفر سبحانی (مکاسب) و ناصر مکارم شیرازی (مکاسب)، حسین نوری همدانی (رسایل)، میرزا علی‌اکبر مشکینی و محمدحسن تقدیری (کفایه) حضور یافت. سپس به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت (خادمیان دامغانی، ۲۹۱-۲۹۳) و مدت یک سال از درس خارج فقه آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی بهره‌مند شد. پس از آن مدت سه سال در درس خارج اصول امام خمینی شرکت کرد (همان؛ «درگذشتگان: آیت‌الله...»، ۱۲۸). درباره سال‌های حضور او در درس امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی به احتمال فراوان در خلال سال‌های ۱۳۴۰-۱۳۴۳ در درس امام خمینی حضور می‌یافته است. او هم‌زمان با حضور در درس امام خمینی، از درس خارج فقه و اصول آیات سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، سید محمد محقق داماد، شیخ عباسعلی شاهرودی و حسینعلی منتظری هم سود می‌برد (خادمیان دامغانی، ۲۹۳). شیخ‌الاسلامی در دوران نهضت اسلامی امام خمینی، به مبارزه با حکومت پهلوی می‌پرداخت. ازجمله در جریان تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در خرم‌آباد به سخنرانی علیه آن تصویب‌نامه دست زد و به همین سبب ساواک درصدد اخراج او از آن شهر برآمد که با مقاومت مردم روبرو شد. این سخنرانی‌ها باعث شد توسط ساواک ممنوع‌المنبر شود (همان، ۳۰۰). پس از تبعید امام خمینی به عراق، همراه با روحانیان و طلاب علوم حوزوی حوزه علمیه قم در نامه‌ای به ایشان با عنوان «بزرگ مرجع عالم تشیع حضرت آیت‌الله‌العظمی آقای خمینی»، خرسندی خود را از حضور ایشان در عتبات عالیات ابراز و بر این نکته تأکید کردند که «ملت شریف مسلمان ایران و حوزه علمیه قم که از منویات مقدس آن قائد العظیم‌الشأن پیروی می‌کنند و برای تأمین و اجرای آن از هیچ‌گونه فداکاری دریغ ندارند» (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۷۸- ۱۷۳؛ سیر مبارزات امام خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، ج ۵، ۳۷۲-۳۶۹). به همین سبب اداره کل سوم ساواک در نامه‌ای، از وی به‌عنوان یکی از «وعاظ ناراحت» نام برد و دستور داد از منبر رفتن او جلوگیری شود (سلیمی، ۳۱۳-۳۱۵). حسین شیخ‌الاسلامی پس از آن به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد و با سفر به شهرهایی چون آبادان، خرم‌آباد، قم، بیجار، تویسرکان و... به سخنرانی‌های انتقادی می‌پرداخت. به همین سبب همواره تحت تعقیب ساواک قرار داشت. او در سال ۱۳۵۷ ش به نمایندگی امام خمینی و آیت‌الله گلپایگانی به منطقه سرپل ذهاب و قصر شیرین در استان کرمانشاه رفت و مسئولیت رسیدگی به امور شرعی مردم آن شهر را بر عهده گرفت. علاوه بر آن در شهرهای سمنان، مرودشت، اروندکنار (آبادان)، خرمشهر، شهریار، تویسرکان، الیگودرز و خرم‌آباد به سخنرانی می‌پرداخت و در مرودشت با بهاییان منطقه مبارزه می‌کرد (خادمیان دامغانی، ۲۹۸- ۲۹۷). او در سال ۱۳۵۷ ش در منطقه بیجار به سخنرانی می‌پرداخت و در این سخنرانی‌ها از حکومت پهلوی انتقاد می‌کرد. به همین علت مأموران درصدد دستگیری او برآمدند، ولی شیخ‌الاسلامی شبانه به زنجان رفت و تلاش مأموران حکومت پهلوی را ناکام گذاشت. سپس تحت تعقیب قرار گرفت و برای در امان ماندن از دست مأموران، به خمین رفت و میهمان سید مرتضی پسندیده، برادر امام خمینی در آن شهر شد و زیر نظر ایشان به تبلیغ در آنجا ادامه داد (همان، ۲۹۸). او پس از مدتی به تویسرکان رفت و در برگزاری تظاهرات مردم آن شهر نقش زیادی داشت. در جریان درگذشت سید مهدی گلپایگانی، فرزند آیت‌الله گلپایگانی هم در تظاهرات مردم قم حضور داشت و از سخنرانان مراسم بزرگداشت آن مرحوم در حرم حضرت معصومه (س) بود و در این سخنرانی‌ها، به‌شدت از محمدرضاشاه انتقاد کرد. این سخنرانی‌ها باعث شد مأموران بار دیگر درصدد دستگیری او برآیند، ولی مقاومت شیخ‌الاسلامی در برابر مأموران، آنان را به انصراف از تصمیمشان واداشت (همان، ۲۹۹-۳۰۰). یکی دیگر از فعالیت‌های شیخ‌الاسلامی دیدار با روحانیان تبعیدی در شهرهای مختلف بود که از آن جمله می‌توان به دیدار با حسین نوری همدانی اشاره کرد (همان). شیخ‌الاسلامی پس از پیروزی انقلاب اسلامی نماینده ویژه امام خمینی برای رفع مشکلات اروندکنار در خوزستان بود. سپس به سرپل ذهاب رفت و سرپرستی کمیته انقلاب اسلامی آن شهر و همچنین شهرهای قصرشیرین و مرز خسروی را بر عهده گرفت. مدتی هم رابط امام خمینی در کردستان بود و سپس در سمت بازرس ویژه نیروی انتظامی در شهرهای اراک، بروجرد، خرم‌آباد، اصفهان، شیراز، جهرم، بوشهر، بندر دیر و کنگان خدمت کرد و مدتی هم به‌عنوان امام جمعه موقت تویسرکان، نماز جمعه را در آنجا اقامه می‌کرد. در همان زمان مدیریت کتابخانه حوزه علمیه تویسرکان را هم بر عهده داشت. با آغاز جنگ تحمیلی، در جبهه‌های جنگ حضور داشت (خادمیان دامغانی، ۳۰۰-۳۰۱). شیخ‌الاسلامی سپس به قم بازگشت و مدتی هم مسئول امتحانات مدارس فیضیه، دارالشفا و آیت‌الله بروجردی (خان) بود. سپس مدیریت برخی از مدارس دینی قم ازجمله مدرسه آیت‌الله بروجردی، فیضیه، دارالشفا، مدرسه موسی بن جعفر (ع)، مدرسه امام صادق (ع)، مدرسه آیت‌الله گلپایگانی و مدرسه حاج سید صادق را بر عهده گرفت. شیخ‌الاسلامی تویسرکانی از مؤلفان پرکار حوزه دین بود و تألیفات او عبارت است از: ۱- هدایه العلم فی تنظیم غررالحکم (کتاب سال حوزه شد). ۲- گفتار امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) (شرحی است بر غررالحکم). ۳- شرح خطبه شعبانیه. ۴- سالار شهیدان. ۵- ارزش و اهمیت ماه رمضان. ۶- پندهای شیرین. ۷- مرآه المطالب. ۸- تقوا (سفارش اهل‌بیت (علیهم‌السلام). ۹- مسند فاطمه زهرا (س) (این کتاب به زبان عربی تألیف شده بود و به پیشنهاد او، توسط حیدر علی حیدری به فارسی برگردانده شد) (شیخ‌الاسلامی، ۲۱). ۱۰- وظایف ما در ماه رمضان (شرح خطبه شعبانیه پیامبر اکرم (ص)). ۱۱- مناظره زبان و اندام‌ها. ۱۲- مناظره پدر و فرزند در اصول و عقاید. ۱۳- سفارش اهل‌البیت. ۱۴- قطره‌ای از بحار علم و آگاهی. ۱۵- ارزش و اهمیت ماه مبارک رمضان. ۱۶- توبه یا شستشوی گناهان. ۱۷- الفوائد المدنیه (مناظرات با شیخ‌های در مدینه)؛ این مناظره در پنج روز با پنج نفر از رهبران اهل سنت درباره موضوعات مختلف عقیدتی در شهر مدینه صورت گرفته است (شیخ‌الاسلامی تویسرکانی، ۳). ۱۸- به‌سوی کمال (مناظره با یک دانشجو در دو جلد). ۲۰- هدیه مور (خلاصه ابواب الجنان). ۲۱- دیوان مجرم. ۲۲- پدر، مادر، فرزند. ۲۳- فکر و اندیشه. ۲۴- الحجه البالغه فی اثبات الشهاده الثالثه. ۲۵- اربعین در مناقب امیرالمؤمنین. ۲۶- مفاتیح الرحمه (در تعقیبات نمازهای پنجگانه). ۲۷- احکام الاموات (تقریر درس فقه آیت‌الله گلپایگانی). ۲۸- تقریر درس اصول آیت‌الله سلطانی طباطبایی. ۲۹- انیس الواعظین و مصباح الذاکرین. ۳۰- مرآت المطالب (پاسخ به پرسش‌های گوناگون در سه جلد). ۳۲- دشمنان خطرناک انسان. ۳۳- الفوائد الرضویه فی احکام الطهاره الترابیه. ۳۴- مذاب البتر فی احکام البئر. ۳۵- رساله فی الاغسال. ۳۶- تفسیر سوره انعام و برخی سوره‌های آخر قرآن. ۳۷- عقل چیست و عاقل کیست. ۳۹- ترجمه مفاتیح الرحمه. ۴۰- مختصر اربعین («درگذشتگان: آیت‌الله...»، ۱۲۷-۱۲۸). از فعالیت‌های عام‌المنفعه او می‌توان به احداث مسجد بزرگ روستای صرم قم، احداث غسال‌خانه در روستای ورجان آن شهر، احداث کتابخانه در اروندکنار، احداث قبرستان و غسال‌خانه در همان شهر، نوسازی مسجد روستای قاهان و تأسیس کتابخانه در مدرسه علمیه امام موسی بن جعفر (ع) اشاره کرد (خادمیان دامغانی، ۳۰۱). حسین شیخ‌الاسلامی تویسرکانی در ۶ تیر ۱۳۹۰ در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز جماعت توسط آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی، در قبرستان شیخان به خاک سپرده شد (همان، ۳۰۴). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ خادمیان دامغانی، (۱۳۷۷)، «حسین شیخ‌الاسلامی، شیدای خدمت»، ستارگان حرم، ج ۳۰، قم، زائر؛ «درگذشتگان: آیت‌الله شیخ‌الاسلامی» (۱۳۹۰)، دوماهنامه آینه پژوهش، سال بیست‌وسوم، شماره سوم، مرداد و شهریور؛ سیر مبارزات امام خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک (۱۳۸۶)، ج ۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ سلیمی، حشمت‌الله (۱۳۸۶)، مبارزات روحانیون و وعاظ مساجد به روایت اسناد، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ شیخ‌الاسلامی تویسرکانی، سید حسین (بی‌تا)، مسند فاطمه الزهرا علیها السلام، ترجمه حیدرعلی حیدری، قم، انصاریان؛ شیخ‌الاسلامی تویسرکانی، سید حسین (بی‌تا)، الفوائد المدنیه (بحوث و مناظرات مع خمس من اساتده الجامعه العلمیه من علما اهل السنه)، تهران، مشعر.