عبدالرحیم عقیقی بخشایشی
عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم؛ از شاگردان درس خارج اصول امام خمینی. او در سال ۱۳۲۰ ش در شهر بخشایش در نزدیکی تبریز به دنیا آمد. پس از طی دوران ابتدایی در زادگاهش راهی تبریز شد و مقدمات را در مدرسه طالبیه آن شهر و نزد میرزا جعفر بخشایشی، سید زین‌العابدین صدر موسوی گرگری و میرزا احمد توتونچی خواند. در درس شرح لمعه هم از شاگردان شیخ نصرالله شبستری بود. آنگاه راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر دروس سطح را نزد آقایان سید جواد خطیبی، شیخ احمد پایانی اردبیلی، میرزا یدالله دوزدوزانی، سید محمدباقر سلطانی طباطبایی و جعفر سبحانی به پایان رساند. دروس فلسفه و حکمت را هم پیش علامه سید محمدحسین طباطبایی و مرتضی مطهری خواند (الوانساز خویی، ج ۲، ۲۲۳). وی در مصاحبه دیگری از آقایان ناصر مکارم شیرازی و میرزا اسماعیل صائینی زنجانی هم به‌عنوان استادان خود نام برده است (خاطرات ۱۵ خرداد تبریز، ۹۱). می‌توان احتمال داد که در دوره سطح از درس‌های ناصر مکارم شیرازی بهره برده و در فلسفه از درس صائینی زنجانی استفاده کرده است. وی سپس به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت و در درس خارج اصول فقه امام خمینی حضور یافت (الوانساز خویی، ج ۲، ۲۲۳). وی به احتمال زیاد در سال‌های آغازین دهه ۱۳۴۰ ش و پیش از تبعید امام خمینی به خارج از کشور، در درس فوق که در مسجد اعظم قم برگزار می‌شد، شرکت می‌کرده است. درس خارج فقه را هم پیش آیت‌الله سید محمدرضا موسوی گلپایگانی خواند. وی مدتی هم در حوزه علمیه همدان در دروس اخلاق و معارف آخوند ملاعلی معصومی همدانی شرکت می‌کرد (عقیقی بخشایشی، ۱۰) و از ایشان و میرزا احمد پایانی اجازه اجتهاد، از آیات سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و شیخ محمد فاضل لنکرانی اجازه روایت و از آیات سید کاظم شریعتمداری، مرعشی نجفی و سید علی حسینی سیستانی اجازه تصدی در امور حسبیه دریافت کرد (الوانساز خویی، ج ۲، ۲۲۳). عقیقی بخشایشی در اواسط دهه ۱۳۴۰ ش وارد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران شد و در رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی به تحصیل پرداخت و موفق به دریافت لیسانس شد. هم‌زمان در دروس دارالتبلیغ اسلامی قم هم شرکت می‌کرد و موفق به دریافت پایان‌نامه تحصیلی از این مؤسسه اسلامی شد. او از سال ۱۳۴۰ ش همکاری خود را به‌عنوان نویسنده با برخی از روزنامه‌ها و نشریات آن روز مانند هفته‌نامه ندای حق، وظیفه، مجله نور دانش و ... آغاز کرد و مقالاتی را در آن نشریات منتشر می‌کرد. همچنین نخستین تألیف خود را با عنوان نظری به انجیل و تعلیمات مسیحیت در سال ۱۳۴۰ ش انتشار داد («عبدالرحیم عقیقی بخشایشی»، aaghighi.andishvaran.ir). یکی از مقالاتی که او همان سال منتشر کرد، گزارش دیدار علی امینی، نخست‌وزیر وقت با امام خمینی در ۲۰ دی ۱۳۴۰ بود. عقیقی بخشایشی که به‌صورت اتفاقی در جریان ملاقات علی امینی با امام خمینی قرار گرفته بود، همراه با تیم علی امینی وارد بیت امام خمینی شد و در آن دیدار شرکت کرد و سپس مذاکرات امام خمینی با علی امینی را در گزارشی در نشریه ندای حق منتشر کرد. پس از انتشار این مقاله، امام خمینی او را به حضور طلبید و ضمن تأیید گزارش او و اقدام به‌جای عقیقی، وی را مورد تشویق قرار داد (خاطرات قیام ۱۵ خرداد تبریز، ۹۲-۹۹). او کتاب همسران رسول خدا (ص) را در سال ۱۳۴۱ ش نگاشت و زیر نظر محمد مفتح به چاپ رساند. وی در سال ۱۳۵۰ ش به عضویت هیئت تحریریه مجله درس‌هایی از مکتب اسلام درآمد و مقالات مختلفی در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی و اخلاقی در آن نشریه منتشر کرد که برخی از این آثار به زبان‌های زنده دنیا مانند انگلیسی، عربی، فرانسوی، اردو و ترکی نیز ترجمه و منتشر شده است. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حدود ۱۲ سال در دانشکده‌های مختلف کشور به‌ویژه دانشگاه آزاد اسلامی، در مقطع کارشناسی ارشد تدریس کرد و سپس به عضویت هیئت‌علمی دانشگاه تهران درآمد و به تدریس دروس معارف اسلامی در آن دانشگاه پرداخت. عقیقی پس از نگارش کتاب دیداری با مسلمانان جمهوری آذربایجان، موفق به دریافت درجه دکترا از آکادمی علوم جمهوری آذربایجان شد. او همچنین در تعدادی از کنگره‌های علمی و ادبی شرکت جست و مقالاتی را ارائه داد که از آن میان می‌توان به کنگره عاشورا، کنگره اوحدالدین مراغه‌ای و کنگره شیخ شهاب‌الدین اهری اشاره کرد. وی سپس انتشارات و چاپخانه نوید اسلام را بنیان نهاد و به انتشار برخی آثار مذهبی دست زد و آن انتشارات هم‌اکنون از ناشران فعال در حوزه مذهبی است. عقیقی بخشایشی در کنار فعالیت‌های علمی، از امور اجتماعی هم غافل نبود و برخی از فعالیت‌های اجتماعی او عبارت است از: احداث دو باب دبیرستان ۱۲ کلاسه به نام دبیرستان امام امیرالمؤمنین (ع) با همکاری مردم در سال ۱۳۶۶ ش در زادگاهش بخشایش، احداث پل عباسیه در سال ۱۳۷۰ ش روی رودخانه «اوجان چای» در زادگاه خویش، احداث و مرمت جاده شوسه ۱۴ کیلومتری در مسیر بخشایش به اهر، فراهم آوردن مقدمات جاده‌کشی ۱۲ کیلومتری راه کردکندی، اشتلق علیا و سفلی و تازه کند به بخشایش، در محور جاده سراب و اردبیل، خرید زمین به مساحت ۴۰۰۰ متر و پی‌ریزی دبیرستان ۸ کلاسه به نام «دبیرستان صدیقه طاهره (ع)» در بخشایش برای تحصیل دختران، ایجاد و احداث یک باب مسجد به نام مسجد عباسیه (ع) در محوطه نیروی انتظامی پادگان جلدیان در شهر نقده و مفروش کردن حرم مطهر و نوبنیاد حضرت رقیه (س) در سوریه به‌عنوان روحانی کاروان از طریق جلب کمک‌های زائران. وی همچنین پس از استقلال جمهوری آذربایجان، با سفر به آن کشور، به تبلیغ دین دست زد و بیش از ۱۵ عنوان کتاب تربیتی و معرفی ائمه اطهار (ع) را به خط کریل انتشار داد («عبدالرحیم عقیقی بخشایشی»، aaghighi.andishvaran.ir). تألیفات او عبارت است از: مفاخر آذربایجان (در ۵ جلد)، طبقات مفسران شیعه (۵ ج)، یکصد سال مبارزه روحانیت اصیل و مترقی (۳ جلد)، فقهای نامدار شیعه، پیشوایان معصوم (۱۴ جلد)، نظری به انجیل و تعلیمات مسیحیت، همسران رسول خدا، شعائر آیین ما، مشکلات اجتماعی عصر ما، پیکار با فاجعه فقر و گرسنگی، بانوی بزرگ اسلام صدیقه طاهره، عباس بن علی علیه‌السلام سردار بلندقامت دین، پیکار در راه آزادی و آرمان انسانی، آموزش‌های سیاسی و اجتماعی در احکام عبادتی اسلام، چهارده نور پاک (درباره چهارده معصوم در ۱۴ جلد که در هر جلد به یکی از ائمه معصومین (ع) پرداخته است)، دیداری با مسلمانان جمهوری آذربایجان، شام سرزمین خاطره‌ها، زنان نامی در فرهنگ و تمدن اسلامیه، کتاب و کتابخانه زیربنای تمدن و علوم اسلامی، ویرانگری‌های اعتیاد، سیری در اسرار و آثار نماز، وصایای بزرگان، فقیه وارسته: آیت‌الله‌العظمی سید علی سیستانی، مرجع وارسته: آیت‌الله‌العظمی فاضل لنکرانی، آیت‌الله طالقانی مرد مبارزه و شهادت، سیمای بخشایش، قمار این بلای بزرگ، ترجمه قرآن کریم (با استفاده از تفسیر صافی و ترجمه الهی قمشه‌ای)، ترجمه نهج‌البلاغه، ترجمه صحیفه سجادیه، ترجمه امالی (شیخ مفید)، ترجمه مکارم الاخلاق (فضل بن حسن طبرسی)، ترجمه باب حادی عشر (علامه حلی)، ترجمه کنز العرفان (فاضل مقداد)، ترجمه لهوف (سیدبن‌طاووس)، ترجمه مقتل الحسین (عبدالرزاق مقرم)، ترجمه إبصار العین (شیخ محمد سماوی)، ترجمه نفثة المصدور (حاج شیخ عباس قمی)، ترجمه اربعین حدیث (شیخ بهایی)، ترجمه آداب المتعلمین (خواجه نصیر طوسی)، ترجمه الإسلام علی مفترق الطرق (لئوپولدفایس) با عنوان اسلام بر سر دوراهی (با همکاری علی‌اکبر حسنی)، ترجمه الاخلاق عندالامام الصادق (محمدامین زین‌الدین) با نام اخلاق در مکتب امام صادق، ترجمه سیر اندیشه ملی‌گرایی (از نجاح الطائی)، ترجمه اکنون نوبت آسیاست (از حسنین هیکل) (الوانساز خویی، ج ۲، ۲۲۴-۲۲۸). عقیقی بخشایشی در ۱۷ فروردین ۱۳۹۱ در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله سبحانی در امام‌زاده علی بن جعفر (ع) به خاک سپرده شد. منابع: الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، ج ۲، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم؛ خاطرات ۱۵ خرداد تبریز (۱۳۷۵)، دفتر دوم، به کوشش علی باقری، تهران، حوزه هنری؛ «عبدالرحیم عقیقی بخشایشی»، http://aaghighi.andishvaran.ir/fa/ScholarMainpage.html؛ عقیقی بخشایشی (۱۳۷۱)، طبقات مفسران شیعه، ج ۱، قم، نوید اسلام.