محمدحسن ثقفی
محمدحسن ثقفی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.
محمدحسن ثقفی معروف به ثقفی خراسانی در سال ۱۳۲۵ ش در مشهد به دنیا آمد. پدرش زین‌العابدین ثقفی خراسانی از روحانیان مشهد بود و در آستان امام رضا (ع) به اقامه نماز جماعت و تبلیغ دین اشتغال داشت (کاظمینی، ج ۱، ۲۰۹). او از امام‌خمینی هم با معرفی آقایان مرتضی و مصطفی اشرفی و همچنین فردی به نام ملایری، اجازه تصدی در امور شرعیه دریافت کرده بود (صحیفه امام، ج ۱). محمدحسن ثقفی دوران ابتدایی را در مشهد به پایان رساند. پس از پایان دوران ابتدایی به سبب فعالیت سیاسی ازجمله تکثیر و توزیع اعلامیه‌های روحانیان و مراجع تقلید در سال ۱۳۴۲ ش دستگیر و زندانی شد. پس از آزادی از زندان به تحصیل دروس حوزوی در حوزه علمیه مشهد پرداخت و مقدمات را نزد آقایان محمدتقی ادیب نیشابوری و حجت هاشمی به پایان رساند. پس از چهار سال تحصیل در مشهد، در سال ۱۳۴۶ ش راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف اشرف دروس دوره سطح را نزد آقایان حسین راستی کاشانی، سیدعباس خاتم یزدی و غلامرضا رضوانی خمینی تکمیل کرد. وی آنگاه به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی که در مسجد شیخ انصاری معروف به مسجد ترک‌ها برگزار می‌شد شرکت جست. او به مدت هشت سال در درس امام‌خمینی شرکت داشت (کاظمینی، ج ۱، ۲۰۹)، بنابراین می‌توان گفت که از سال ۱۳۴۸ ش در درس خارج فقه امام‌خمینی حضور می‌یافته و این حضور تا مهاجرت ایشان به پاریس در مهر ۱۳۵۷ ش استمرار داشته است. همچنین می‌توان گفت که ازجمله افرادی بوده که در درس ولایت‌فقیه امام‌خمینی هم شرکت داشته است. هم‌زمان با حضور در درس امام‌خمینی، در درس خارج اصول سیدعلی حسینی سیستانی هم شرکت می‌کرد. ثقفی خراسانی هم‌زمان با حضور در نجف اشرف و شرکت در درس‌های سطح و خارج استادان آن حوزه ازجمله امام‌خمینی، به مبارزه با حکومت پهلوی هم می‌پرداخت و در تکثیر و توزیع اعلامیه‌ها و بیانیه‌ها و نوارهای سخنرانی و درس امام‌خمینی فعال بود (کاظمینی، ج ۱، ۲۰۹). به سبب این فعالیت‌ها از سوی ساواک به‌عنوان یکی از افراد موسوم به «دارودسته خمینی» نامیده شد (شهید سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک، ۳۰۲). او در مهر ۱۳۵۷ و پس از مهاجرت امام‌خمینی ره به فرانسه، همراه با برخی از طلاب و روحانیان مبارز حوزه علمیه نجف اشرف، نامه‌ای را به امام‌خمینی ارسال و سخت‌گیری حکومت بعث عراق علیه ایشان را که موجب این مهاجرت شد محکوم کردند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۴۰۶-۴۰۷). آنان سپس در نامه‌ای با عنوان جامعه روحانیت مبارز نجف اشرف، در نامه‌ای به والری ژیسکاردستن رئیس‌جمهور وقت فرانسه، از امام‌خمینی به‌عنوان روح و قلب ۳۵ میلیون ایرانی نام بردند و از او خواستند تا زمینه تداوم مبارزات ایشان را فراهم کند. آنان در آن نامه همچنین خواستار رفتار شایسته با امام‌خمینی شدند (همان،۴۰۸-۴۰۹). استمرار این مبارزات باعث شد تا توسط حکومت بعث عراق تحت فشار قرار گیرد، بنابراین او هم به پاریس رفت و به امام‌خمینی پیوست. وی پس از بازگشت به کشور در بهمن ۱۳۵۷، به قم رفت و در حوزه علمیه آن شهر به تکمیل تحصیلات نزد آیات مرتضی حائری یزدی، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی و حسینعلی منتظری پرداخت و سپس تدریس در حوزه علمیه قم را آغاز کرد. وی در ۱۱ مهر ۱۳۶۶ به سمت امام جمعه چناران در استان خراسان منصوب شد(کاظمینی، ج ۱، ۲۰۹) و در دهم آبان آن سال اجازه دخالت در امور حسبیه وشرعیه از امام‌خمینی دریافت کرد (صحیفه امام، ج۲۰، ۴۰۹). حسن کوثری در سال ۱۳۷۱ ش جایگزین او در سمت امامت جمعه چناران شد (کاظمینی، ج ۱، ۲۰۹)، بنابراین با استناد به سال حضور کوثری در مسند امامت جمعه چناران، می‌توان گفت که ثقفی خراسانی تا مرداد ۱۳۷۶ در آن سمت بوده است (همان، ج ۲، ۶۹۲). منابع: آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک: امید اسلام (۱۳۸۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۱ و۲۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج ۱، تهران، برگ رضوان.