سیدنورالدین موسوی ابهری
سیدنورالدین موسوی ابهری، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
سیدنورالدین موسوی ابهری معروف به ابهری در سال ۱۳۱۰ ش در خانواده‌ای روحانی در ابهر به دنیا آمد (جواهرکلام، ۲۱۳۱). پدرش سیدشمس‌الدین ابهری از عالمان برجسته تهران بود که پس از سال‌ها تحصیل در قم و نزد آیات حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سیدمحمد فیض و سیدمحمدتقی موسوی خوانساری در قم و آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی در نجف اشرف و دریافت اجازه اجتهاد از آنان، به دستور آیت‌الله اصفهانی ابتدا در ابهر اقامت گزید و در سال ۱۳۲۴ ش به تهران رفت و به اقامه نماز جماعت و تبلیغ دین در آن شهر پرداخت. موسوی ابهری در نوجوانی همراه با خانواده در تهران مقیم شد و در همان شهر دوره ابتدایی را به پایان رساند. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در تهران و نزد استادان آن شهر خواند، ولی درباره استادان او در آن مقطع گزارشی در دست نیست. ابهری آنگاه برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر دروس سطح را به پایان رساند. درباره استادان او در آن مقطع هم گزارشی در دست نیست. وی هم‌زمان در درس‌های فلسفه و همچنین تفسیر قرآن علامه سیدمحمدحسین طباطبایی حضور می‌یافت. سپس در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سیدحسین طباطبایی بروجردی، امام‌خمینی، سیدکاظم شریعتمداری، سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی و نیز سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی شرکت کرد (شریف رازی، ج ۳، ۴۳-۴۴). درباره سال‌های حضور او در درس‌های خارج فقه و اصول امام‌خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی با استناد به سال‌های حضور او در قم (دهه ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ ش) می‌توان گفت که از سال‌های میانی دهه ۱۳۳۰ تا تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، در آن درس‌ها در مساجد سلماسی و اعظم قم شرکت می‌کرده است. ابهری سپس با دعوت مردم منطقه شهرآرا تهران و با دستور حضرت آیت‌الله شریعتمداری به تهران رفت و به اقامه نماز جماعت در مسجد شهرآرا پرداخت. پس از رحلت پدرش (امام جماعت مسجد باب الحوائج تهران)، در کنار اقامه نماز در شهرآرا، امامت جماعت آن مسجد را هم بر عهده گرفت (شریف رازی، ج ۳، ۴۳-۴۴). نورالدین ابهری در سال ۱۳۴۸ اجازه‌ای در امور حسبیه از امام‌خمینی دریافت کرد (صحیفه امام، ج۱، ۴۹۱) و در تهران در کنار ترویج دین، به مبارزه علیه حکومت پهلوی و حمایت از نهضت امام‌خمینی نیز می‌پرداخت و امضای او پای برخی از اعلامیه‌های روحانیان مبارز تهران دیده می‌شود. وی ازجمله روحانیانی بود که پس از سرکوب تظاهرات مردم تبریز در ۲۹ بهمن ۱۳۵۶، اعلامیه‌ای در محکومیت آن اقدام صادر کردند و ضمن تسلیت به مراجع تقلید و مردم و اظهار همدردی با مردم شهر تبریز، بر تداوم پشتیبانی خود از مراجع تقلید تأکید کردند (دوانی، ج ۷، ۷۴-۷۵؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳،۲۵۲). وقتی مأموران حکومت پهلوی در اردیبهشت ۱۳۵۷ به خانه‌های مراجع تقلید در قم حمله کردند و حرمت آن خانه‌ها را شکستند، ابهری بار دیگر ازجمله روحانیانی بود که در محکومیت آن اقدام، نامه‌ای به آیات گلپایگانی و شریعتمداری نوشت و در آن نامه با اشاره به کشتار مردم و ضرب و شتم طلاب، حکومت پهلوی را از خشم مردم برحذر داشت (همان، ۲۸۹-۲۹۰، ۳۸۵-۳۸۶، ۴۵۳-۴۵۶، ۴۶۷-۴۷۰،۴۸۳-۴۸۷،۴۹۹-۵۰۰، ۵۰۹-۵۱۲)؛ این اسناد نشان از رویکرد او در مبارزه با حکومت پهلوی و نیز حمایت از امام‌خمینی دارد. ابهری پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های مذهبی در تهران ادامه داد. درباره دیگر فعالیت‌های او اطلاعاتی در دست نیست. وی در مهر ۱۳۶۵ ش در تهران از دنیا رفت و پیکرش پس از انتقال به قم در قبرستان باغ رضوان به خاک سپرده شد (جواهرکلام، ج ۴،۲۱۳۱). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۲)، تربت پاکان قم، ج ۴، قم، انصاریان؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۷، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)،گنجینه دانشمندان، ج ۳، تهران، اسلامیه؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.