صادق نصیری سرابی
نصیری سرابی، صادق؛ از شاگردان درس فلسفه امام خمینی. صادق نصیری در سال ۱۲۹۱ ش (رازی، ج ۲، ۹۶) در شهرستان سراب استان آذربایجان شرقی به دنیا آمد. پدرش شیخ عباس نصیری (ریحان یزدی، ۴۰۸؛ جواهرکلام، ج ۲، ۸۱۴) از عالمان آن خطه بود و به تدریس دروس حوزوی اشتغال داشت. صادق نصیری مقدمات را در سراب و نزد پدرش آموخت. در ۱۳۰۹ ش برای تکمیل تحصیلات حوزوی به قم رفت و دروس سطح را نزد میرزا محمد همدانی، محمدعلی ادیب تهرانی، شیخ عباسعلی شاهرودی، مولانا تبریزی، فاضل موحدی لنکرانی و سید احمد زنجانی فراگرفت (رازی، ج ۲، ۹۶). سپس در درس فلسفه امام خمینی حضور یافت (اثرآفرینان، ج ۶، ۴۷؛ شریف رازی، ج ۲، ۲۹۳). او در سال‌های ۱۳۱۶-۱۳۲۱ در درس منظومه امام خمینی شرکت می‌کرد. همچنین به گفته عباس زریاب خویی، از معدود افرادی بود که در درس خصوصی فصوص الحکم امام خمینی هم حاضر می‌شد (زریاب خویی، ۶۱-۶۴؛ امام در آینه دانشوران، ۱۶۷-۱۷۱ ). سید جلال‌الدین آشتیانی از حضور او همراه با تنی چند از شاگردان خاص امام خمینی در درس مقدمه قیصری امام خمینی پیش از شهریور ۱۳۲۰ سخن می‌گوید (آشتیانی، ۷۱)؛ بنابراین می‌توان گفت که وی از شاگردان خاص امام خمینی محسوب می‌شده است. او سپس با مشورت امام خمینی، یک ماه در تهران در درس آیت‌الله شیخ محمدعلی شاه‌آبادی شرکت کرد (پابه‌پای آفتاب، ج ۴، ۴۷-۴۸؛ برداشت‌هایی از سیره...، ۸).
نصیری سرابی هم‌زمان با تحصیل دروس فلسفی، به تحصیل دروس خارج فقه و اصول می‌پرداخت و از سال ۱۳۱۶ تا سال ۱۳۳۰ ش به‌طور مرتب در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سید محمد حجت کوه‌کمری شرکت می‌کرد. همچنین با ورود آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی به قم در درس ایشان حضور یافت. در آن سال‌ها به تدریس در حوزه علمیه قم می‌پرداخت و از مدرسان منظومه ملاهادی سبزواری و نیز رسایل، مکاسب و کفایه در آن حوزه بود (رازی، ج ۲، ۹۶). او پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی، به درس خارج آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی پیوست و از اصحاب خاص و حواریون آیت‌الله مرعشی نجفی (شریف رازی، ج ۲، ۲۹۳-۲۹۴) و از اعضای دفتر استفتائات آن مرجع بود (حضرت آیت‌الله...، ج ۲، ۸۱؛ باقری بیدهندی، ۷۲). علاوه بر آن در «لجنه احقاق الحق» که با هدف بحث درباره مسائل روز تشکیل می‌شد عضویت داشت (شریف رازی، ج ۲، ۲۹۳-۲۹۴). او آیت‌الله مرعشی نجفی را در برخی از مجالس و نشست‌ها همراهی می‌کرد که از آن جمله می‌توان به شرکت در مجلس ختم مادر دکتر محمد مصدق در مسجد شیخان قم اشاره کرد (همان، ج ۱، ۵۶۶). او هم‌زمان با استفاده از محضر درس آیت‌الله مرعشی نجفی، مدتی هم در درس آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری حاضر شد (جواهرکلام، ج ۲، ۸۱۵). وی به تدریس در حوزه علمیه قم اشتغال داشت و از تألیفات او می‌توان به تقریرات درس خارج آیت‌الله حجت کوه‌کمری اشاره کرد که در قالب ۱- رساله ترتب، ۲- رساله اجتماع امرونهی، ۳-رساله لباس مشکوک، و ۴- رساله قاعده لاضرر منتشر شده است (همان). متفرقات دیگر در مکاسب شیخ انصاری و کفایه آخوند خراسانی از دیگر آثار اوست (رازی، ج ۲، ۹۶). همچنین او کتاب شرح دعای سحر امام خمینی را نسخه‌برداری کرده بود و این کتاب بر اساس همان نسخه انتشار یافته است.
نصیری در ۱۱ تیر ۱۳۷۱ در شهر قم درگذشت و پیکرش در صحن حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد (جواهرکلام، ج ۲، ۸۱۵-۸۱۶). منابع: آشتیانی، سید جلال‌الدین (۱۳۶۵)، «نقد تهافت غزالی»، دوماهنامه کیهان اندیشه، شماره ۹، آذر و دی؛ اثرآفرینان: زندگینامه نام‌آوران فرهنگی ایران از آغاز تا ۱۴۰0 (1384)، ج ۶: از ناتل خانلری یا یوسفی هروی، زیر نظر محمدرضا نصیری، تهران، بنیاد آثار و مفاخر فرهنگی؛ امام (س) به روایت دانشوران، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ باقری بیدهندی، ناصر (۱۳۶۹)، «نجوم امت (زندگی آیت‌الله‌العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی)»، ماهنامه نور علم، شماره ۳۷، آبان؛ برداشت‌هایی از سیره امام خمینی (۱۳۷۹)، گردآورنده: غلامعلی رجائی، جلد چهارم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، مؤسسه چاپ و نشر عروج؛ پابه‌پای آفتاب: گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی امام خمینی (۱۳۹۱)، تدوین امیررضا ستوده، تهران، پنجره؛ جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۲)، تربت پاکان قم: شرح‌حال مدفونین در سرزمین قم، قم، انصاریان؛ حضرت آیت‌الله‌العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۸)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ رازی، محمد (۱۳۳۳ ش)، آثار الحجه یا اولین دائره‌المعارف حوزه علمیه قم، قم، کتابفروشی برقعی؛ ریحان یزدی، سید علیرضا (۱۳۷۲)، آیینه دانشوران، با مقدمه، تعلیقات و اضافات ناصر باقری بیدهندی، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، تهران، اسلامیه.