میرزاعلی فرهنگی
فرهنگی، میرزاعلی؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. میرزاعلی فرهنگی در دوازدهم اسفند ۱۳۰۷ ش در بستان‌آباد به دنیا آمد. پدرش شیخ محمد فرهنگی از روحانیون شناخته‌شده منطقه بستان‌آباد بود. میرزاعلی فرهنگی دوران ابتدایی را در بستان‌آباد گذراند. او در سال ۱۳۲۳ ش راهی تبریز شد و دروس ادبیات، منطق، شرح لمعه و معالم را در مدرسه طالبیه نزد استادان برجسته آن مدرسه فراگرفت. درباره استادان او در آن درس‌ها اطلاعاتی در دست نیست. وی در سال‌های پایانی دهه ۱۳۲۰ ش به قم رفت و احتمالاً دروس سطح را در آنجا تکمیل کرد، ولی درباره استادان او در آن دوره هم گزارشی وجود ندارد. او سپس در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید محمد حجت کوه‌کمری، سید محمدتقی موسوی خوانساری، سید حسین طباطبایی بروجردی، امام خمینی و سید محمد محقق داماد شرکت کرد (الوانساز خویی، ج ۱، ۱۸۴؛ مدرس بستان‌آبادی، ۵-۶). فرهنگی در آخرین سال‌های دهه ۱۳۲۰ ش در قم مقیم شد و تا نخستین سال‌های دهه ۱۳۴۰ ش در آن شهر مشغول به تحصیل بود؛ بنابراین می‌توان گفت که در آن سال‌ها در درس‌های امام خمینی در مساجد محمدیه، سلماسی و اعظم قم شرکت می‌کرده است. او در کنار تحصیل دروس خارج فقه و اصول، از درس‌های فلسفه، عرفان و تفسیر قرآن علامه سید محمدحسین طباطبایی استفاده کرد (همان) و از شاگردان خاص او بود و علامه طباطبایی برخی از دوستداران علم و دانش را در تبریز به ایشان ارجاع می‌داد («نگاهی گذرا به زندگینامه فقیه مجاهد...»، http://www.313ahsan.blogfa.com). وی همچنین به تدریس در حوزه علمیه قم می‌پرداخت (الوانساز خویی، ج ۱، ۱۸۴؛ مدرس بستان‌آبادی، ۶) و یکی از مدرسان رسایل در آن حوزه به شمار می‌رفت («نگاهی گذرا به زندگینامه فقیه مجاهد...»، http://www.313ahsan.blogfa.com). وی در مدت تحصیل در قم، در مسافرتی کوتاه به نجف اشرف، از بعضی استادان بنام حوزه علمیه نجف نظیر حضرات آیات سید محسن طباطبایی حکیم، سید ابوالقاسم موسوی خویی و سید محمود حسینی شاهرودی کسب فیض کرد و اجازاتی را از آنان دریافت نمود. همچنین از آیات امام خمینی و محقق داماد نیز اجازاتی در امور حسبیه و شرعیه دریافت کرد. یکی از دوستان او در دوران تحصیل در قم، سید محمد حسینی خامنه‌ای بود و فرهنگی به مدت چندین سال، هم‌مباحثه و هم‌حجره وی بود («نگاهی گذرا به زندگینامه فقیه مجاهد…»، http://www.313ahsan.blogfa.com9). میرزاعلی فرهنگی در نخستین سال‌های دهه ۱۳۴۰ ش به تبریز رفت و به تدریس در مدارس علمیه آن شهر پرداخت. او با شروع نهضت اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی، همراه با سید محمدعلی قاضی طباطبایی به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت و در دوران تبعید قاضی طباطبایی، به نیابت از وی اقامه نماز جماعت را در مساجد مقبره و شعبان بر عهده می‌گرفت. همچنین از سوی سید محمدعلی قاضی طباطبایی، مأمور دریافت وجوهات شرعیه از مردم شد. پس از آن نیز به فعالیت‌های سیاسی ادامه داد و بارها توسط ساواک احضار و چندین بار هم بازداشت شد. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های مذهبی در تبریز ادامه داد. از تألیفات او می‌توان به رساله‌ای در اثبات ولایت‌فقیه، رساله پیرامون وجوب اتحاد و حرمت تفرقه، حیوه و اجتماع و زندگانی امام حسین (ع) اشاره کرد. میرزاعلی فرهنگی در ۶ بهمن ۱۳۷۴ در تبریز درگذشت و در قبرستان وادی رحمت آن شهر به خاک سپرده شد (الوانساز خویی، ج ۱، ۱۸۴-۶؛ مدرس بستان‌آبادی، ۶). منابع: الوانساز خویی، محمد (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، ج ۲، قم، پژوهشکده باقرالعلوم؛ مدرس بستان‌آبادی، محمدباقر (۱۳۸۶)، فراموش‌شدگان تاریخ روحانیت شهرستان بستان‌آباد، قم، دارالعلم؛ «نگاهی گذرا به زندگینامه فقیه مجاهد، ابوالشّهید مرحوم آیت‌الله حاج میرزا علی‌آقا بستان‌آبادی»، http://www.313ahsan.blogfa.com/post/39.