قنبر مشفق

مشفق، قنبر؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. قنبر مشفق در سال ۱۳۰۶ در یکی از روستاهای توابع لاهیجان به دنیا آمد. وی پس از گذراندن آموزش‌های متداول در مکتب‌خانه، به تحصیل علوم دینی روی آورد. مقدمات را در لاهیجان نزد شیخ قنبرعلی ایزدی خواند («حوزه علمیه لاهیجان»، ۴) و سپس ادبیات و بخشی از دروس سطح را پیش آقایان شیخ مهدی مهدوی و سید شفیع واحدی فراگرفت (انصاری، ۳۵۳). سپس در سال ۱۳۲۷ ش برای ادامه تحصیل رهسپار حوزه علمیه قم شد و در حوزه علمیه آن شهر کتاب‌های لمعه و معالم‌الاصول را پیش شیخ ابوالقاسم مؤیدی آموخت. مدتی هم در درس لمعه میرزا جواد آقا تبریزی شرکت کرد. در درس قوانین‌الاصول هم از شاگردان سید موسی صدر بود. منطق را پیش شهید محمد مفتح، حاشیه ملاعبدالله را نزد شیخ مصطفی اعتمادی، سیوطی را پیش شیخ محمد حجت و باب حادی‌عشر را نزد شیخ محمدعلی اصفهانی فراگرفت. مکاسب را نزد میرزا مصطفی صادقی و میرزا علی مشکینی خواند و در رسایل از شاگردان میرزا علی مشکینی بود. هم‌زمان در درس کفایه الاصول میرزا محمد مجاهدی تبریزی شرکت می‌کرد. درس اسفار را هم پیش علامه سید محمدحسین طباطبایی خواند. تفسیر قرآن را هم نزد علامه سید محمدحسین طباطبایی خواند و در درس اخلاق از شاگردان شیخ محمد قائمی، حسین فاطمی و شیخ عباس تهرانی بود. قنبر مشفق سپس در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، امام خمینی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، شیخ محمدعلی اراکی، میرزا هاشم آملی و سید محمد محقق داماد شرکت کرد («حوزه علمیه لاهیجان»، ۴؛ انصاری، ۳۵۳). درباره سال‌های حضور او در درس خارج فقه و اصول امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی با استناد به سال‌های حضور او در قم می‌توان احتمال داد که از اواسط دهه ۱۳۳۰ ش تا تبعید ایشان به خارج از کشور در آن درس‌ها در مساجد محمدیه، سلماسی و اعظم قم شرکت می‌کرده است. وی در دوران تحصیل در قم همراه با برخی از روحانیان و طلاب علوم حوزوی اعلامیه‌هایی را علیه حکومت پهلوی امضا می‌کرد. ازجمله در فروردین ۱۳۴۴ همراه با جمعی از علما و طلاب گیلانی حوزه علمیه قم چون محمد محمدی گیلانی، زین‌العابدین قربانی و... در نامه‌ای به امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت، با اشاره به محوریت قوانین در ایران بر اساس فقه جعفری، بر عدم رسمیت هر لایحه‌ای مغایر با احکام دین تأکید کردند و خواستار الغای قوانین مغایر با شریعت شدند. آنان همچنین در آن نامه با اشاره به تبعید «پیشوای مذهب، مرجع تقلید شیعه، حضرت آیت‌الله‌العظمی آقای خمینی» به جرم دفاع از قرآن و استقلال مملکت، خواستار بازگرداندن ایشان به کشور شدند (خسروشاهی، ج ۳، ۸۸-۸۹). او پس از پایان دوره خارج و به اصرار مردم و علمای لاهیجان، به لاهیجان بازگشت و مدیریت مدرسه علمیه آنجا را که عبارت بود از مدارس دینی جامع و شعرباف لاهیجان، به عهده گرفت («حوزه علمیه لاهیجان»، ۴) و به تدریس مشغول شد. قنبر مشفق لاهیجی در سال‌های مبارزات اسلامی به رهبری امام خمینی در سنگر مبارزه با حکومت پهلوی حضور داشت و با ایراد سخنرانی و توزیع اعلامیه‌های انقلابی، به مبارزه با آن حکومت ادامه داد. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مدارس لاهیجان سخنرانی می‌کرد و هم‌زمان به تدریس درس اخلاق در سپاه لاهیجان می‌پرداخت. بنای مسجد ولی‌عصر (عج) در لاهیجان و بنای مساجدی در شهرها و روستاهای تابع لاهیجان ازجمله فعالیت‌های اجتماعی اوست. هم‌زمان و تا سال ۱۳۸۷ ریاست حوزه علمیه لاهیجان را بر عهده داشت و ضمن اداره آنجا، کتاب‌هایی چون مغنی اللبیب، سیوطی، حاشیه ملا عبدالله، مختصر المعانی، لمعه، رسایل و مکاسب را در آنجا تدریس می‌کرد. هم‌زمان امام جمعه موقت لاهیجان بود و سال‌ها به اقامه نماز جمعه در آن شهر می‌پرداخت. وی همچنین از واعظان مشهور لاهیجان بود و به همین سبب در سال ۱۳۹۵ ش در سومین دوره تجلیل از پیشکسوتان مؤلفان و خادمان دینی از وی تجلیل شد («تجلیل از عالمان گیلانی: از خدمات آیت‌الله مشفق تقدیر شد» (۱۳۹۵)، www.shabestan.ir). قنبر مشفق در ۲۲ آذر ۱۳۹۹ درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط سید جواد سلیمانی، در بقعه متبرکه اردو بازار لاهیجان به خاک سپرده شد (انصاری، ۳۵۳). منابع: انصاری، ناصرالدین (۱۳۹۹)، «درگذشتگان: آیت‌الله مشفق»، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۱۸۵، آذر و دی؛ «قنبر مشفق» (۱۳۹۷)، اندیشمندان اسلامی: مرکز پژوهش‌های اسلامی سازمان صداوسیما، http://thinker.irc.ir/thinker/index/show/+؛ «تجلیل از عالمان گیلانی: از خدمات آیت‌الله مشفق تقدیر شد» (۱۳۹۵)، www.shabestan.ir؛ «حوزه علمیه لاهیجان» (۱۳۸۷)، قم، مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان؛ خسروشاهی، هادی (۱۳۹۰)، اسناد نهضت اسلامی، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.