نعمت‌الله ادیب لاری
ادیب لاری، نعمت‌الله؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. نعمت‌الله ادیب لاری در ۱۳۱۱ ش در لارستان به دنیا آمد. نعمت‌الله ادیب لاری خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در زادگاهش آموخت. آنگاه به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در لارستان و نزد استادان آنجا خواند. او سپس برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر دروس سطح را نزد استادان آنجا تکمیل کرد، ولی درباره استادان او در آن مقطع گزارشی در دست نیست. ادیب لاری آنگاه در درس خارج فقه آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی و خارج فقه و اصول امام خمینی حضور یافت. درباره سال‌های حضور او در درس‌های امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی با استناد به سال‌های حضور او در قم می‌توان گفت که از اواسط دهه ۱۳۳۰ تا تبعید امام خمینی به خارج از کشور در آبان ۱۳۴۳، در درس‌های ایشان در مساجد محمدیه، سلماسی و اعظم قم شرکت می‌کرده است. ادیب لاری در آن مقطع هم‌حجره سید علی حسینی خامنه‌ای بود («آیت‌الله ادیب لاری به رحمت ایزدی پیوست»، ۹). ادیب لاری همراه آیات عظام مکارم شیرازی و جعفر سبحانی جزو بنیان‌گذاران نشریه مکتب اسلام بود و مقالاتی نیز در آن مجله از ایشان به چاپ رسید (عادلی حسینی، www.adeli-af.com). او در اول فروردین ۱۳۴۲ و در مجلسی که به مناسبت سالروز شهادت امام صادق (ع) توسط آیت‌الله گلپایگانی در مدرسه فیضیه برگزار شد، حضور داشت. در آن روز مأموران به آن مجلس حمله‌ور شدند و طلاب را مورد ضرب و شتم قرار دادند و ادیب لاری ازجمله روحانیانی بود که براثر ضرب و شتم مأموران زخمی شد و به بیمارستان انتقال یافت. او را سپس به خانه‌اش انتقال دادند و برخی از روحانیان ازجمله روح‌الله کمالوند از وی عیادت کردند (تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ۸۵-۸۶). او در محرم (خرداد ۱۳۴۲) درصدد عزیمت به کشور کویت برای تبلیغ بود و ساواک در گزارشی دراین‌باره اعلام کرد که او و دیگر روحانیان اعزامی به کشورهای جنوبی خلیج فارس از سوی امام خمینی به این مأموریت اعزام می‌شوند، بنابراین خواستار بررسی این موضوع و جلوگیری از «اقدامات مضره» آنان شد. در آن گزارش از وی با عنوان «نعمت ادیبی» نام برده شده است (یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱، ۱-۳). نعمت‌الله ادیب لاری در مهر ۱۳۴۴ پس از انتقال امام خمینی به عراق، همراه با جمعی دیگر از روحانیان حوزه علمیه قم، در نامه‌ای به امام خمینی، با اظهار خرسندی از حضور ایشان در نجف اشرف، بار دیگر نگرانی خود را از تداوم تبعید ایشان در خارج از کشور «به خاطر دفاع از قرآن و حقوق ملت اسلام و حمایت از استقلال و تمامیت ارضی کشور ایران» اعلام کردند و خواستار بازگشت «آن قائد عظیم‌الشأن» به کشور شدند تا «با تدبیرات خردمندانه و رهبری‌های ارزنده آن زعیم عالی‌قدر، مصالح عالیه اسلام و ایران و حقوق از دست رفته ملت تأمین گردد» (دوانی، ج ۵، ۱۵۸-۱۶۳؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۷۸ ـ ۱۷۳؛ سیر مبارزات امام در آیینه اسناد ساواک، ج ۵، ۳۷۲ ـ ۳۶۹؛ روحانی، ج ۱، ۸۷۶ ـ ۸۷۷). ادیب لاری پس از بازگشت به شیراز نیز به فعالیت‌های سیاسی ادامه داد و ساواک در سال ۱۳۴۹ ش از ادیب لاری به‌عنوان نماینده آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری نام برد و گزارشی از دیدارهای او با روحانیان شیراز مخابره کرد (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۴، آیت‌الله حاج شیخ بهاءالدین محلاتی، ج ۲، ۵۸). در سال ۱۳۵۱ ش وقتی شیخ مجدالدین محلاتی، فرزند آیت‌الله بهاءالدین محلاتی دستگیر و از شیراز تبعید شد، همراه با جمعی از علمای شیراز از اقامه نماز جماعت خودداری و با اجتماع در خانه آیت‌الله محلاتی، اعتراض خود را به آن اقدام حکومت پهلوی ابراز کردند (آیت‌الله حاج شیخ بهاءالدین محلاتی به روایت اسناد ساواک، ج ۲، ۱۶۷). او پس از رحلت مشکوک سید مصطفی خمینی در آبان ۱۳۵۶ نیز همراه با روحانیان برجسته شیراز در مجلس ختمی به همان مناسبت در شیراز شرکت داشت (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۸، ۹۹؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج ۱، ۱۷). ادیب لاری در ۱۳۵۷ ش نیز همراه با روحانیت مبارز شیراز با صدور اعلامیه‌ای در قالب جامعه روحانیت شیراز، ادامه تبعید آقایان عبدالرحیم ربانی شیرازی، سید محمدرضا اصفهانی جهرمی، سید محمدعلی، سید علی‌اصغر دستغیب و سایر زندانیان را محکوم و خواستار آزادی آنان از تبعید و زندان شد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۳۱۸). در ۱۹ مرداد ۱۳۵۷ ش و پس از حمله مأموران حکومت پهلوی به تظاهرات مردم در شیراز، همراه با برخی از عالمان شهر شیراز اعلامیه‌ای را در محکومیت آن صادر و روز ۲۱ مرداد ۱۳۵۷ را در آن شهر عزای عمومی اعلام کردند (همان، ۳۵۸؛ دوانی، ج ۷، ۲۰۷-۲۰۸). سپس همراه با روحانیت مبارز شیراز با صدور اعلامیه‌ای با عنوان «استیضاح از رژیم غیرقانونی ایران»، حمله مأموران حکومت پهلوی به مسجد نو شیراز و سرکوب تظاهرات مردم را محکوم و حکومت پهلوی را استیضاح کردند (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۹، ۵۲). ادیب لاری پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به تدریس در حوزه علمیه قم و سپس حوزه علمیه شیراز ادامه داد. در اوایل جنگ که جنگ‌زده‌ها از شهرهای مرزی به سمت مراکز استان‌ها هجرت کردند، یکی از چهره‌های برجسته شیراز بود که با تمام وجود در خدمت این آسیب‌دیدگان جنگ بود و مرکزی را راه‌اندازی کرد و جمعیت زیادی از جنگ‌زده‌ها را تحت پوشش قرار داد و برای رسیدگی به امرار معاش آنها ستادی تحت نظر او تشکیل شد. همچنین در سنگر ۴۰ ساله خود یعنی مسجدالرجاء شیراز در طول هفته کلاس‌های تفسیر قرآن، جلسات اخلاق و جلسات متعددی برگزار می‌کرد. به سبب این فعالیت‌ها در دهه ۶۰ توسط گروهک‌های منافق ترور شد که در این جریان چندین گلوله به وی اصابت کرد. ادیب لاری از مؤسسان جامعه روحانیت شیراز قبل از انقلاب اسلامی بود («شرحی کوتاه از زندگی آیت‌الله ادیب لاری»، rasanews.ir) و پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم از اعضای جامعه روحانیت مبارز فارس بود. همچنین ریاست حوزه علمیه امام صادق (ع) شهر شیراز را بر عهده داشت. ادیب لاری در اواخر مرداد ۱۳۹۳ در شیراز درگذشت («آیت‌الله ادیب لاری به رحمت ایزدی پیوست»، ۹). پیکر او پس از نماز محمدرضا حدائق در حرم حضرت شاهچراغ (ع) در شیراز به خاک سپرده شد («مراسم خاکسپاری عالم ربانی و فقیه مجاهد حضرت آیت‌الله حاج شیخ نعمت‌الله ادیب لاری»، shiraz.mahdaviat.ir). منابع: «آیت‌الله ادیب لاری به رحمت ایزدی پیوست» (۱۳۹۳)، روزنامه کیهان، شماره ۲۰۸۴۹، ۲۸ مرداد؛ آیت‌الله حاج شیخ بهاءالدین محلاتی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۰)، تدوین مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ج ۲، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۶)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخ وزارت اطلاعات؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۱)، ج ۹، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخ وزارت اطلاعات؛ تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی: از مرجعیت امام خمینی تا تبعید (۱۳۷۹)، به کوشش عبدالوهاب فراتی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۵، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۸، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ «شرحی کوتاه از زندگی آیت‌الله ادیب لاری» https://rasanews.ir/fa/news/216764؛ عادلی حسینی، سید جعفر، «نقش علمای شیراز در تقویت باورهای دینی مردم (به مناسبت درگذشت حضرت آیت‌الله شیخ نعمت‌الله ادیب لاری)»، https://www.adeli-af.com/artical/2464.html؛ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، ج ۴، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخ وزارت اطلاعات؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۶)، کتاب اول: شهید آیت‌الله سید محمدرضا سعیدی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۴: آیت‌الله بهاءالدین محلاتی (۱۳۹۰)، ج ۲، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.