علی انصاری همدانی
انصاری همدانی، علی؛ از شاگردان درس فلسفه امام خمینی. علی انصاری همدانی در سال ۱۲۹۰ ش در روستای قره‌گل همدان به دنیا آمد. وی منتسب به خاندان بزرگ انصاری است که نسب آنان به جابر بن عبدالله انصاری، صحابی گرانقدر پیامبر اسلام (ص) می‌رسد و شیخ مرتضی انصاری، مجتهد بزرگ دوره قاجار نیز به این خاندان منسوب است. علی انصاری همدانی خواندن و نوشتن را در زادگاهش فراگرفت. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در زادگاهش و نزد عمویش خواند. سپس به همدان رفت و مدت هفت سال در مدرسه علمیه زنگنه به تحصیل ادامه داد و از درس‌های آقایان آیت‌الله‌زاده خلیلی و شیخ‌الاسلامی بهره برد. هم‌زمان به تدریس مقدمات در همان حوزه می‌پرداخت. وی در سال ۱۳۱۵ رهسپار قم شد و در حوزه علمیه آن شهر دروس سطح را نزد میرزا محمد ثابتی همدانی تکمیل کرد. آنگاه در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید محمد حجت کوه‌کمری، سید صدرالدین صدر و سید محمدتقی موسوی خوانساری حضور یافت (شریف رازی، ج ۷، ۳۹۲؛ جواهرکلام، ج ۲، ۴۰۵). انصاری همدانی در زندگینامه خودنوشتی که برای مرکز اسناد انقلاب اسلامی نگاشته، از حضور در درس‌های امام خمینی و همچنین آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی سخن گفته است (انصاری همدانی، ۶). بر اساس این زندگینامه خودنوشت می‌توان احتمال داد که وی در درس‌های فلسفه امام خمینی حضور می‌یافته، هرچند درباره سال‌های دقیق حضور در این درس سخنی نگفته است. با استناد به عدم حضور او در درس آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی می‌توان گفت که وی پیش از ورود آیت‌الله بروجردی به قم، آن شهر را ترک گفته بود، بنابراین پیش از سال ۱۳۲۴ ش در درس فلسفه امام خمینی حضور می‌یافته است. انصاری همدانی سپس برای تکمیل تحصیلات دینی به عراق رفت و در حوزه علمیه نجف از درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید ابوالقاسم موسوی خویی، شیخ محمدکاظم شیرازی، سید عبدالهادی شیرازی و شیخ عبدالنبی نوری بهره‌مند شد. سپس از آیات سید ابوالحسن اصفهانی، سید محمد حجت کوه‌کمری، سید محمدتقی خوانساری، خویی، ملا معصومعلی همدانی، محمدکاظم شیرازی و سید عبدالهادی شیرازی اجازاتی در امور حسبیه و شرعیه دریافت کرد (همان). انصاری همدانی در سال ۱۳۲۳ ش به درخواست آخوند ملا معصومعلی همدانی (آخوند) به همدان بازگشت و به تدریس دروس سطح در حوزه علمیه آن شهر پرداخت. هم‌زمان در درس آخوند همدانی هم شرکت می‌کرد. او در آن شهر به مبارزه با بهاییان و دیگر فرقه‌های انحرافی نیز می‌پرداخت (همان). انصاری همدانی ازجمله روحانیانی بود که با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی وارد جریان مبارزه با حکومت پهلوی شد و در جریان تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، همراه با جمعی از روحانیان همدان، نامه‌ای به نخست‌وزیر وقت امیر اسدالله علم نوشتند و از تصویب‌نامه فوق انتقاد کردند و آن را مغایر با قانون اساسی و قانون شریعت دانستند و بر لغو آن تأکید کردند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۳۸). پس از دستگیری امام خمینی در خرداد ۱۳۴۲، جمعی از روحانیان سراسر کشور با هدف اعتراض به این اقدام حکومت پهلوی و همچنین ممانعت از محاکمه امام خمینی، به تهران رفتند و در تحصنی با همین منظور شرکت کردند که علی انصاری همدانی ازجمله آن روحانیان بود (مؤمن، ۵۰۸). سپس به همدان بازگشت و به سبب حضور در تحصن مزبور با استقبال مردم همدان مواجه شد (همان، ۵۲۰). انصاری همدانی همچنین پس از آزادی امام خمینی از حبس در مرداد ۱۳۴۲، به تهران رفت و با امام خمینی در محل حصر ایشان دیدار کرد (قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک، ج ۴، ۱۴۷). انصاری همدانی در همدان به فعالیت‌های سیاسی و مذهبی ادامه می‌داد و ازجمله مسئول هیئت عزاداری حاجی خداکرم همدان بود (یاران امام...، ۸۳). او در سال ۱۳۴۶ ش به عراق رفت و با امام خمینی دیدار کرد و به همین سبب در بازگشت به کشور توسط ساواک زیر نظر گرفته شد. یکی از اقدامات او برای ترویج نام امام خمینی، نصب تصویر امام خمینی در حجره‌های حوزه علمیه همدان بود؛ به دستور او تصاویر امام خمینی در همه حجره‌های آن حوزه نصب شده بود و ساواک در گزارشی دراین‌باره از انصاری همدانی به‌عنوان یکی از طرفداران سرسخت امام خمینی نام برد (سیر مبارزات امام خمینی در آینه اسناد ساواک، ج ۹، ۴۷۷ ـ ۴۷۸). انصاری همدانی که به اقامه نماز جماعت در مسجد خداکرم همدان می‌پرداخت، مباحث سیاسی را در آن مسجد طرح می‌کرد. تداوم این فعالیت‌ها باعث شد تا مسجد فوق توسط ساواک بسته شود. او همچنین در تهیه و توزیع اعلامیه‌های امام خمینی در همدان فعال بود. یکی دیگر از فعالیت‌های او در همدان، اعزام طلاب و مبلغان برای تبلیغ دین در شهرها و روستاهای اطراف بود. علاوه بر آن به دیدار روحانیان تبعیدی در غرب کشور می‌شتافت و با آنان دیدار می‌کرد. در کنار فعالیت‌های فوق، در تأسیس برخی مکان‌های مذهبی نقش داشت و تعدادی مسجد و حسینیه در شهرهای مختلف چون قروه کردستان و شهر بیجار تأسیس کرد (انصاری همدانی، ۳-۱۱). او در سال ۱۳۵۷ ش از روحانیان فعال همدان بود و وقتی آخوند همدانی از دنیا رفت، همراه با جمعی از روحانیان همدانی نامه تسلیتی را برای امام خمینی ارسال کردند (مؤمن، ۷۳). وقتی مأموران حکومت پهلوی در مهر ۱۳۵۷ به دبیرستان دخترانه پروین اعتصامی همدان حمله کردند و دانش‌آموزان را مورد ضرب و شتم قرار دادند، در نامه‌ای به آیت‌الله سید عبدالله شیرازی، مرجع تقلید مقیم مشهد، به افشاگری دراین‌باره پرداختند و ابعاد این حمله را بیان کردند (همان، ج ۲، ۱۴۰ ـ ۱۴۱). در آبان آن سال نیز در اعلامیه‌ای درباره وضعیت شهر همدان، حمله مأموران به مردم آن شهر در ۳۰ مهر ۱۳۵۷ را محکوم کردند (همان، ۱۵۲ ـ ۱۵۳). همچنین با صدور اعلامیه‌ای دیگر، حمایت خود را از اعتصاب کارکنان صنعت نفت اعلام کردند (همان، ج ۲، ۱۵۶ ـ ۱۵۷). انصاری همدانی پس از برگزاری تظاهرات عاشورا و تاسوعای حسینی در سال ۱۳۵۷ ش هم اعلامیه‌ای را همراه با علمای همدان صادر و در آن با اشاره به غاصب بودن حکومت پهلوی، بر استعفای شاه با استناد به حضور گسترده مردم در آن تظاهرات تأکید کرد (همان، ۱۷۴ ـ ۱۷۵). به سبب این فعالیت‌ها ساواک در سال ۱۳۵۷ ش از او به‌عنوان یکی از روحانیان مخالف حکومت پهلوی در همدان نام برد (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، روزشمار استان همدان، ج ۳، ۱۴۷). انصاری همدانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تدریس دروس حوزوی در همدان ادامه داد. تقریرات درس خارج آیت‌الله سید محمد حجت کوه‌کمری، جزواتی در مواعظ و توحید، معراج السالکین و صلوه العارفین، شرح دعای سیف یمانی و رساله‌ای در اخلاق از آثار اوست. علی انصاری همدانی در تیر ۱۳۷۰ ش در همدان درگذشت و پیکرش پس از انتقال به قم در صحن حضرت معصومه به خاک سپرده شد (جواهرکلام، ج ۲، ۱۰۵۸). منابع: انصاری همدانی، علی، زندگینامه خودنوشت، آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک: روزشمار استان همدان (۱۳۸۹)، ج ۳، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۲)، تربت پاکان قم، شرح‌حال مدفونین در سرزمین قم، ج ۲، قم، ناشر: انصاریان؛ سیر مبارزات امام خمینی در آینه¬ اسناد ساواک (۱۳۸۵)، ج ۹، تهران، مؤسسه¬ تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۷، تهران، اسلامیه؛ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، ج ۴، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ مؤمن، ابوالفتح (۱۳۸۶)، انقلاب اسلامی در همدان، ج ۱ و ۲، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک: کتاب شهید آیت‌الله سید اسدالله مدنی (۱۳۷۷)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.