محمدتقی دانش‌آشتیانی
دانش آشتیانی، محمدتقی؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. محمدتقی دانش آشتیانی در سال ۱۳۱۸ ش در خانواده‌ای روحانی در آشتیان به دنیا آمد. پدرش ابوالقاسم دانش آشتیانی، از روحانیان برجسته آشتیان بود که از سوی آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی، مسئولیت کتابخانه مسجد اعظم قم را بر عهده گرفت و تا پایان حیاتش آنجا را اداره می‌کرد. جدش آخوند ملااحمد آشتیانی نیز از عالمان برجسته آشتیان بود و به سبب ورع و تقوایی که داشت به «سلمان عصر» موسوم شده بود (سلیمانی آشتیانی، ۱۰-۱۱). محمدتقی دانش آشتیانی پس از آنکه خواندن و نوشتن را در آشتیان و قم نزد پدرش فراگرفت، به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و مقدمات را نزد پدرش خواند. سپس درحوزه علمیه قم معالم‌الاصول را نزد مرتضی بنی‌فضل فراگرفت و در شرح لمعه از شاگردان شیخ محمدتقی ستوده بود. رسائل را هم پیش جعفر سبحانی خواند و هم‌زمان در درس کفایه‌الاصول سید محمدباقر سلطانی طباطبایی و بیع مکاسب محمد فاضل لنکرانی شرکت می‌کرد و در درس مکاسب محرمه از شاگردان لطف‌الله صافی گلپایگانی بود. دانش آشتیانی سپس به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و مدتی در درس خارج فقه و اصول امام خمینی شرکت کرد. او در مصاحبه با پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (کتابخانه مسجد اعظم قم)، دراین‌باره گفته است: «مقداری هم که امام حضور داشتند، درس ایشان را هم تا اندازه‌ای می‌رفتم» («سال‌های آغازین تأسیس کتابخانه مسجد اعظم در گفتگو با آیت‌الله محمدتقی دانش آشتیانی»، http://blib.ir)، بنابراین می‌توان گفت که در دهه ۱۳۴۰ ش و در مسجد اعظم قم در درس امام خمینی حضور می‌یافته و این حضور در سال‌های پایانی درس خارج فقه و اصول امام و کوتاه بوده است. او سپس در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و شیخ محمدعلی اراکی شرکت کرد (همان؛ عبدلی آشتیانی و سلیمانی آشتیانی، ۱۱۳). دانش آشتیانی از سال ۱۳۳۹ ش و با تأسیس کتابخانه مسجد اعظم قم توسط آیت‌الله بروجردی و انتصاب پدرش شیخ ابوالقاسم دانش آشتیانی به ریاست آن مدرسه، در کنار پدر به فعالیت در آن مدرسه پرداخت و از جمله در فهرست‌نویسی از نسخه‌های خطی آن کتابخانه، پدرش را یاری می‌کرد («سال‌های آغازین تأسیس کتابخانه مسجد اعظم در گفتگو با آیت‌الله محمدتقی دانش آشتیانی»، http://blib.ir). شیخ ابوالقاسم دانش آشتیانی هم‌زمان با اداره مسجد اعظم قم، مدیریت حوزه علمیه آشتیان را بر عهده داشت و پس از او، محمدتقی دانش آشتیانی مدیریت آنجا را بر عهده گرفت و پس از مدتی از ریاست آن حوزه کناره‌گیری کرد (عبدلی آشتیانی و سلیمانی آشتیانی، ۸۶). محمدتقی دانش آشتیانی در سال ۱۳۴۴ ش و پس از مهاجرت امام خمینی از ترکیه به عراق، همراه با جمعی از روحانیان در تلگرافی به «محضر مقدس بزرگ مرجع عالم تشیع حضرت آیت‌الله‌العظمی آقای خمینی، متع‌الله المسلمین بطول بقائه» خطاب به ایشان نوشتند: «هرچند انتقال حضرت‌عالی از ترکیه به عتبات عالیات از جهتی مایه خرسندی است، ولی ادامه تبعید آن مرجع عالی‌قدر که به خاطر دفاع از قرآن و حقوق ملت اسلام و حمایت از استقلال و تمامیت ارضی کشور اسلامی ایران صورت گرفته است، بسی موجب تأثر و تنفر عموم ملت ایران است» (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۸، ۲۸-۲۹؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳). او در سال ۱۳۵۰ ش همراه با جمعی از روحانیان مبارز چون سید محمد موسوی خوئینی‌ها، مؤسسه تعاون اسلامی را در قم بنیان نهادند تا به خانواده‌های زندانیان سیاسی و روحانیان تبعیدی کمک کنند (گلی زواره، ۶). دانش آشتیانی که به تدریس در حوزه علمیه قم می‌پرداخت، پس از پیروزی انقلاب اسلامی به همکاری با کتابخانه مسجد اعظم ادامه داد و همچنان اداره مدرسه علمیه آشتیان را بر عهده داشت. او در کنار فعالیت‌های فوق، به تدریس در حوزه علمیه قم و همچنین مراکز آموزش عالی می‌پرداخت. دو تن از فرزندان او به نام‌های مهدی و صالح دانش آشتیانی در جبهه‌های جنگ به شهادت رسیدند. منابع: «سال‌های آغازین تأسیس کتابخانه مسجد اعظم در گفتگو با آیت‌الله محمدتقی دانش آشتیانی»، http://blib.ir/libportal/tabid/56/articleType/ArticleView/articleId/1403/Default.aspx؛ سلیمانی، مهدی (۱۳۸۲)، «ابوالقاسم دانش آشتیانی، فروغ پارسایی»، ستارگان حرم، ج ۱۳، قم، زائر؛ «شرح‌حال آیت‌الله دانش آشتیانی اولین سرپرست کتابخانه مسجد اعظم» (۱۳۸۰)، مجله پیام حوزه، پاییز، شماره ۳۱؛ عبدلی آشتیانی، اسدالله و مهدی سلیمانی آشتیانی (۱۳۹۲)، «پیشینه و موقوفات مدرسه علمیه صاحب‌الامر (علیه‌السلام) آشتیان»، فصلنامه فرهنگی، تحقیقی، اجتماعی و تاریخی وقف میراث جاویدان، سال ۲۱، شماره ۸۲، تابستان؛ گلی زواره، غلامرضا (۱۳۹۹)، «تندیس شجاعت و سخاوت: یادواره حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید محمد احسانی طبایی زواره‌ای»، روزنامه اطلاعات، شماره ۲۷۷۴۳، ۱۳ دی.