احمد احمدی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | احمد احمدی |
| تاریخ تولد | ۱۵ شهریور ۱۳۱۲ش |
| زادگاه | روستایی در ملایر، ایران |
| تاریخ وفات | ۱۹ خرداد ۱۳۹۷ش |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه (س)، قم |
| شهر وفات | قم، ایران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید حسین بروجردی، امام خمینی، سید محمد محقق داماد، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، سید محمدحسین طباطبایی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه بروجرد، حوزه علمیه قم، دانشگاه تهران |
| تألیفات | ترجمه «تأملات در فلسفه اولی» اثر رنه دکارت، ترجمه «نقد تفکر فلسفی غرب» اثر اتین ژیلسون، ترجمه «بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق» اثر امانوئل کانت، «پادزهر در دفع انکار نزول وحی» |
| سایر | بنیان‌گذار سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | عضو ستاد انقلاب فرهنگی، نماینده مجلس شورای اسلامی |
| اجتماعی | فعال در حوزه آموزش و تربیت استادان دانشگاهی |
احمد احمدی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. احمد احمدی در ۱۵ شهریور ۱۳۱۲ در یکی از روستاهای ملایر در خانواده‌ای کشاورز و مذهبی به دنیا آمد. در شش‌سالگی قرآن و کتاب‌های فارسی را به‌خوبی آموخت. در ۱۷ سالگی بدون استاد تمام صرف و نیمی از نحو را خواند.
در سال ۱۳۳۱ وارد حوزه بروجرد شد و دروس مقدمات و فلسفه و کلام را نزد شیخ غلامرضا مولانا آموخت. سپس در طول پنج سال تا نیمه دوم سطح را خواند و از درس‌های شیخ رحمةالله صاحب‌الزمانی و شیخ احمد فیضی بهره‌مند شد. آنگاه از درس خارج فقه و اصول شیخ علی‌محمد بروجردی استفاده کرد. در سال ۱۳۳۶ ش به قم رفت و تا سال ۱۳۴۵ ش به تحصیل دروس خارج فقه و اصول و فلسفه و تفسیر در حوزه علمیه قم پرداخت. او دروس سطح را نزد آقایان سید محمدباقر سلطانی طباطبایی، حسین نوری همدانی و میرزا علی‌اکبر مشکینی تکمیل کرد. آنگاه از درس خارج فقه و اصول آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، امام خمینی، سید محمد محقق داماد و سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی بهره برد. هم‌زمان در جلسات تفسیر قرآن و همچنین فلسفه علامه سید محمدحسین طباطبایی حضور می‌یافت و مدت بیست سال در جلسات تدریس و بحث ایشان حاضر بود (دکتر احمد احمدی و علوم انسانی، ۱۸-۱۹؛ انصاری، ۱۷۳). درباره سال‌های حضور او در درس امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی با استناد به خاطرات او، می‌توان احتمال داد که از سال ۱۳۳۹ ش که امام خمینی به تدریس در مسجد سلماسی قم پرداخت، در درس‌های خارج فقه و اصول امام خمینی شرکت می‌کرده (صحیفه دل، ج ۱، ۱۹) و تا تبعید ایشان از درس‌های ایشان در مسجد اعظم قم بهره‌مند می‌شده است.
احمد احمدی در کنار تحصیل در حوزه علمیه قم، به تحصیلات دانشگاهی نیز ادامه داد و در سال ۱۳۴۵ ش موفق به دریافت لیسانس فلسفه غرب از دانشگاه تهران شد. آنگاه به‌عنوان دبیر به تدریس در دبیرستان‌های تهران پرداخت. هم‌زمان به تحصیلات دانشگاهی ادامه داد و در سال ۱۳۴۸ ش موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد در رشته فلسفه غرب شد. سپس تحصیلات خود را در مقطع دکتری در همان رشته ادامه داد و در سال ۱۳۵۸ ش در همان رشته فارغ‌التحصیل شد. او از سال ۱۳۵۳ ش به دعوت گروه فلسفه غرب دانشگاه تهران عضو هیئت علمی آن گروه شد و از همان سال به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت.
او از سال ۱۳۳۷ ش تا چند سال پس از ۱۳۵۰ ش با مجله مکتب اسلام همکاری می‌کرد؛ از نگاشتن مقاله تا پاسخ به سؤالات دینی و ویرایش و... . از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۶۱ ش هم با مؤسسه «در راه حق» همکاری علمی ـ آموزشی داشت. در این مدت از میان طلاب چهار دوره دانشجو پذیرش شد و تحت آموزش قرار گرفتند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در شهرهای مختلف ازجمله کرمانشاه (حدود ۴۰ روز)، قم، تهران و اصفهان (هر کدام چندین روز) برای استادان، دبیران و دانشجویان دوره آموزشی داشت (دکتر احمد احمدی و علوم انسانی، ۱۸-۱۹). او از پنجم دی‌ماه ۱۳۶۰ به‌فرمان امام خمینی به عضویت ستاد انقلاب فرهنگی درآمد (صحیفه امام، ج ۱۵، ۴۴۵) و ۲۱ ماه، به‌جز روزهای پایان هفته که به قم می‌رفت، شب و روز در دبیرخانه ستاد حضور می‌یافت و مشغول تهیه و تکثیر و ارسال برنامه‌ها به دانشگاه‌ها بود. ستاد انقلاب فرهنگی برای دانشگاه‌ها چهار برنامه داشت: تربیت استاد فراخور انقلاب اسلامی، تدوین کتاب درسی و مبنایی، تدوین برنامه و تربیت دانشجو. احمد احمدی در تدوین دو برنامه اخیر با سایر اعضا همکاری می‌کرد، اما دو برنامه نخست یعنی تربیت استاد و تدوین کتاب در بخش علوم انسانی که دشوارتر و پایدارتر بود عملاً بر دوش او نهاده شد. او همراه با جمعی دیگر، برای تربیت استاد، دانشگاه تربیت مدرس را دایر کردند و از اوایل ۱۳۶۱ ش ریاست دانشکده علوم انسانی را بر عهده گرفت و تا تیرماه ۱۳۷۴ رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس بود. هم‌زمان مدیریت چند گروه یا تدریس پاره‌ای از دروس را بر عهده گرفت (دکتر احمد احمدی و علوم انسانی، ۲۲-۲۵). با ارتقای ستاد شورای فرهنگی به شورای عالی انقلاب فرهنگی، با حکم امام خمینی به عضویت آن شورا درآمد (صحیفه امام، ج ۱۸، ۸۳ ـ ۸۴) و تا پایان عمر در آن شورا عضویت داشت (انصاری، ۱۷۵).
احمد احمدی در ۷ اسفند ۱۳۶۳ به لحاظ اهمیت علوم انسانی، مرکز تدوین کتاب‌های درسی و مبنایی برای دانشگاه‌ها را تصویب کرد و مسئولیت این مرکز را بر عهده گرفت. در تابستان ۱۳۶۴ ش با کمک یک میلیون تومانی امام خمینی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) را بنیان نهاد و از آن زمان مسئولیت آن مرکز را به عهده گرفت. این مرکز صدها عنوان کتاب در حوزه متون دانشگاهی تدوین و منتشر کرده است. در ۱۳۶۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر نظام آموزش‌وپرورش را تصویب کرد و مسئولیت این کار به احمد احمدی واگذار شد. او طی دو سال با تشکیل دو هم‌اندیشی سراسری از استادان، دبیران و صاحب‌نظران تعلیم و تربیت و سفر به شوروی و هند، طرحی را در این زمینه تدوین کرد. در همان سال برای تربیت استادان معارف در دانشگاه‌ها، مرکزی به نام مرکز تربیت مدرس دایر کرد و سال‌ها مدیر و استاد آن بود. از سال ۱۳۶۲ ش تا ۱۳۷۵ ش هم مسئولیت دفتر همکاری حوزه و دانشگاه را که اکنون به نام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه موسوم است، بر عهده داشت. همچنین در سال ۱۳۶۲ ش دفتر جذب نخبگان را برای تربیت استادان علوم اسلامی در دانشگاه‌ها بنیان نهاد. او در هفتمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه تهران به نمایندگی برگزیده شد و در آن دوره در کمیسیون فرهنگی عضویت داشت.
احمدی هم‌زمان به تدریس در دانشگاه‌های تربیت مدرس و دانشگاه تهران ادامه داد و صدها پایان‌نامه و رساله زیر نظر او در مراکز آموزش عالی دفاع شده است. آثار علمی احمد احمدی عبارت است از: ترجمه تأملات در فلسفه اولی اثر رنه دکارت، ترجمه نقد تفکر فلسفی غرب اثر اتین ژیلسون، ترجمه بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق اثر امانوئل کانت، پادزهر در دفع انکار نزول وحی. او همچنین کتابی در دست تألیف داشت که حاوی آرای خاص او در فلسفه و نقد بنیادی بر فلسفه کانت و برخی فلسفه‌های غربی بود. مقالات وی عبارت است از: «تجربه حسی و رابطه آن با کلیت و استقراء»، خردنامه صدرا، «تفسیر قرائتی دیگر از آیات اول سوره روم»، بینات، «ریشه‌یابی تعارض علم و دین»، پیام حوزه، «عقل و رابطه آن با دین و عرفان»، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، «اعتبار و روایی قرائت‌های مختلف از دین»، کیهان فرهنگی، «اتحاد عالم و معلوم و تأثیر آن در بحث علیّت»، «قضیه شرطی همان حملی است»، دانشگاه تبریز، «ماهیت تجربه حسی»، مجله علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز، «ضرورت»، فصلنامه فلسفه دانشکده علوم انسانی دانشگاه تهران گروه فلسفه، «می‌اندیشم دکارت و انسان معلق ابن‌سینا»، ارائه‌شده در جشنواره ابن‌سینا در دهلی نو، «مقدمه بر کتاب تغییر نظام آموزش‌وپرورش»، وزارت آموزش‌وپرورش، «علم تصور است یا تصدیق؟»، «نقدی بر نظریه هیوم در باب علیت»، یادنامه آیت‌الله حسن‌زاده آملی، پژوهشگاه علوم انسانی، «پیوند هست و باید»، مؤسسه توسعه دانش و پژوهش، «ماهیت حمل»، «رابطه صفات با ذات»، مقدمه جلد ۶ اسفار، بنیاد صدرا، «گامی در جهت حل نزاع میان اصالت وجود و اصالت ماهیت»، یادنامه حکیم سبزواری، «لاهیجی و اصالت ماهیت»، یادنامه لاهیجی، «ماهیت و جعل از دیدگاه میرداماد»، یادنامه میرداماد و میرفندرسکی، «خلط شناخت‌شناسی و هستی‌شناسی در نزاع اصالت وجود و اصالت ماهیت»، مجله پژوهش و حوزه، «مغالطه کنه و وجه در نظریه تکثر قرائت دین»، نشر ظفر؛ «اصل علیت و رابطه آن با تشکیک وجود»، یادنامه مرحوم شهید قدوسی، «ایزوتسو و زبان وحی»، «مربی خاموش (= عاشورا)»، «آثار تربیتی اصول عملیه و قواعد فقهیه»، «اسلام و محیط‌زیست با تأکید بر حمایت از حیوانات»، «سهروردی و حکمت عملی»، کنگره سهروردی، «ادراک حسی از دیدگاه ابن‌سینا و کانت»، «حقوق حیوان در اسلام»، «ترجمه مصدر و تمییز در عربی»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه تبریز، «بررسی نظر شیخ مفید پیرامون حیات برزخی»، مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید، «مناجات نظامی زخمه روح»، دانشگاه تبریز، «استغراق در مولانا و ابن فارض»، «سعدی و حسن و قبح افعال»، «اساس اخلاق نزد غزالی»، «نیت و تأثیر آن در مسائل دینی و اخلاق و قانون»، «بلای تقلید در ترجمه قرآن کریم»، «دریا و سبو یا اخلاق توحیدی و معیار حدّ وسط»، «کانت و کان تامّه یا تبیین قضیه وجودی با دیدگاهی ابداعی»، «تبیین ماهیّت حق»، «نقدی بر اعلامیه حقوق بشر»، «ارتباط فیزیک و متافیزیک»، «امکان ترجمه ـ نقدی بر نظر کواین که می‌گوید: ترجمه ممکن نیست»، «ازدواج و پیشگیری در اسلام در کتاب دانش خانواده» (دکتر احمد احمدی و علوم انسانی، ۲۰-۲۵؛ «نیم‌نگاهی به زندگی دکتر احمد احمدی»، ۳-۴؛ انصاری، ۱۷۵).
در سال ۱۳۹۴ در ششمین مراسم اهدای جایزه علمی دکتر علی‌محمد کاردان، از مقام علمی احمد احمدی به‌عنوان عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و استاد برجسته فلسفه در فرهنگسرای ارسباران تجلیل به عمل آمد. او در ۱۹ خرداد ۱۳۹۷ در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط سید موسی شبیری زنجانی، در مسجد مطهری در حرم مطهر حضرت معصومه (س) به خاک سرده شد (انصاری، ۱۷۵).
منابع: انصاری، ناصرالدین (۱۳۹۷)، «درگذشتگان: دکتر احمد احمدی»، دوماهنامه آینه پژوهش، دوره ۲۹، شماره ۱۷۴، زمستان؛ دکتر احمد احمدی و علوم انسانی (۱۳۹۷)، به کوشش سید طه مرقاتی خویی، تهران، خانه اندیشمندان علوم انسانی؛ صحیفه امام خمینی (۱۳۷۸)، ج ۱۵، ۱۸ و ۲۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ صحیفه دل (مطالب و خاطرات مکتوب از شاگردان امام خمینی(س)) (۱۳۸۵)، ج ۲، به کوشش: حمید بصیرتمنش، مرتضی طاهری، اصغر میرشکاری، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)؛ «نیم‌نگاهی به زندگی دکتر احمد احمدی» (۱۳۹۲)، کتاب ماه فلسفه، شماره ۷۴، آبان.