محمدحسن اصطهباناتی

محمدحسن اصطهباناتی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.

محمدحسن اصطهباناتی در سال ۱۳۰۸ در خانواده‌ای روحانی در قم به دنیا آمد. پدرش شیخ محمدحسین اصطهباناتی از شاگردان آیات سیدابوالحسن اصفهانی در نجف و شیخ عبدالکریم حائری یزدی در قم بود و سال‌ها به اقامه نماز جماعت در حرم عسکریین (ع) در سامرا می‌پرداخت. محمدحسن اصطهباناتی در سال ۱۳۱۵ همراه با پدرش راهی عراق شد و در نجف اشرف اقامت گزید. او ادبیات و مقدمات را در همان‌جا و نزد پدرش که از مدرسان دروس حوزوی بود خواند. سپس دروس سطح را نزد آیات سیدعلی بهشتی، سیدعبدالاعلی سبزواری، شیخ محمدرضا مظفر و شیخ محمد طاهر آل راضی و شیخ عبدالحسین رشتی به پایان رساند و به‌ویژه از شاگردان خاص شیخ محمدرضا مظفر بود و از درس‌های فلسفی او بهره‌مند می‌شد. وی سپس وارد درس‌های خارج فقه و اصول آیات سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدابوالقاسم موسوی خویی و سیدحسن موسوی بجنوردی شد و از درس‌های آنان بهره‌مند شد (انصاری قمی، ۳۸۲ـ۳۸۳). انصاری قمی در زندگینامه اصطهباناتی اشاره‌ای به حضور او در درس امام‌خمینی نکرده است، ولی در زندگینامه‌های مجمل اصطهباناتی که پس از رحلت او نوشته شد، از حضور وی در درس خارج فقه امام‌خمینی سخن رفته است. از جمله در سایت شیرازه از او به‌عنوان یکی از شاگردان امام‌خمینی نام برده شده است («آیت‌الله محمدحسن اصطهباناتی دعوت حق را لبیک گفت: مختصری از زندگینامه ایشان»، shiraze.ir ). با استناد به همین زندگینامه‌ها می‌توان گفت او در خلال سال‌های ۱۳۴۴ تا ۱۳۵۷ در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی که در مسجد شیخ انصاری نجف برگزار می‌شد، شرکت می‌کرده است، ولی درباره سال‌های دقیق حضور او در آن درس اطلاعاتی در دست نیست. او در حوزه علمیه نجف از جمله مدرسان برجسته و مبرز بود و به تدریس دروس حوزوی در همان‌جا می‌پرداخت و طلاب زیادی از درس‌های وی بهره‌مند می‌شدند. اصطهباناتی در سال ۱۳۵۸ از عراق اخراج شد و به کشور بازگشت و در تهران اقامت گزید و از همان سال به تدریس در مدرسه مروی تهران پرداخت (انصاری قمی، ۳۸۳ـ۳۸۴). او ابتدا دروسی چون شرح لمعه، رسائل، مکاسب و کفایه را تدریس می‌کرد و سپس تدریس دروس سطح عالی را در مدرسه مروی آغاز کرد و در سال‌های پایانی عمرش از مدرسان درس خارج فقه و اصول و یکی از مدرسان نامور تهران بود. اصطهباناتی از شیوه تدریس میرزا سیدمحسن شیرازی معروف به شیرازی بزرگ پیروی می‌کرد و اجازه می‌داد تا طلاب در حضور او به مباحثه بپردازند و خودش درنهایت نظرش را می‌گفت و بحث را جمع‌بندی می‌کرد («آیت‌الله محمدحسن اصطهباناتی دعوت حق را لبیک گفت: مختصری از زندگینامه ایشان»، shiraze.ir). کتاب‌های نورالعین فی فضیلة المشی الی زیاره قبر الحسین (ع)، نفحات الجبروت فی لعن الجبت و الطاغوت و تقریرات درس آیت‌الله خویی از تألیفات اوست (انصاری قمی، ۳۸۴). محمدحسن اصطهباناتی در ۳ مهر ۱۳۹۹ در تهران از دنیا رفت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط شیخ محمدتقی شریعتمداری به قم منتقل شد و در قبرستان بهشت معصومه (س) به خاک سپرده شد (انصاری، ۳۸۳ـ۴۸۴). منابع: «آیت‌الله محمدحسن اصطهباناتی دعوت حق را لبیک گفت: مختصری از زندگینامه ایشان»، shiraze.ir؛ انصاری قمی، ناصرالدین (۱۳۹۹)، «درگذشتگان: آیت‌الله اصطهباناتی»، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۱۸۴، مهر و آبان.