سیدمحسن موسوی نجفی
سیدمحسن نجفی موسوی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.
سیدمحسن نجفی موسوی فرزند سیدمحمد در سال ۱۳۰۲ در روستای دالان ولسوالی شولگره در ولایت بلخ افغانستان به دنیا آمد (موسوی‌نژاد، ۳۱۴). او خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در زادگاهش خواند و قرائت قرآن را هم نزد سیدعباس معروف به سیدآخوند فراگرفت. در چهاردهسالگی به مدرسه مبارکه حسنیه رفت و مقدمات و بخشی از دروس سطح را تا معالم‌الاصول نزد شیخ عبدالحسین غزنوی در مدرسه آخوند زوار فراگرفت و مدت چهار سال در آنجا مشغول تحصیل بود. آنگاه راهی جاغوری شد و مدت دو سال در آنجا در درس‌های سطح شیخ محمدعلی مدرس افغانی (از استادان حوزه علمیه نجف که مدت دو سال در افغانستان مقیم شده بود) حضور یافت و کتاب‌های جامی، سیوطی و مطول را نزد او خواند. بخشی از لمعه و معالم‌الاصول را هم نزد وحیدی حوتقول فراگرفت و پس از آن چندی در درس‌های خارج فقه و اصول آیت‌الله قربانعلی وحیدی شرکت کرد. نجفی موسوی در سال ۱۳۳۲ برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف اشرف، کتاب لمعه را پیش سیداسدالله مدنی تبریزی خواند و در رسائل و مکاسب هم از شاگردان شیخ صدرا بادکوبه‌ای بود. آنگاه در درس کفایةالاصول او حضور یافت. نجفی موسوی سپس وارد درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی شد و مدتی هم از درس‌های آیت‌الله سیدمحسن طباطبایی حکیم بهره برد و کتاب عروةالوثقی را نزد آن مرجع فراگرفت (موسوی‌نژاد، ۳۱۶). علاوه بر آن، در درس‌های خارج فقه امام‌خمینی و خارج فقه و اصول آیات سیدمحمود حسینی شاهرودی، میرزا جواد تبریزی و میرزاعلی غروی تبریزی شرکت کرد (همان، ۳۲۲). او مدت دوازده سال در نجف اشرف حضور داشت و سال ۱۳۴۴ به افغانستان بازگشت، بنابراین می‌توان گفت که مدت یک سال در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی که در مسجد شیخ انصاری معروف به مسجد ترک‌ها در نجف اشرف برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد. او پس از ۱۲ سال حضور در نجف اشرف و دریافت اجازات تام از مراجعی چون آیت‌الله حکیم، به دستور ایشان به افغانستان بازگشت و در مناطق چهار کنت و کته قونش به تبلیغ دین و ارشاد مردم پرداخت. وی در آن مناطق با برگزاری نماز جماعت و سخنرانی، به ارشاد مردم همت گماشت و به بیان احکام اسلامی می‌پرداخت. یکی از اقدامات او احیای مدرسه خاتم‌النبیین در نهر امام (چمتال) شهر مزار شریف بود. سپس به تدریس در آن حوزه علمیه پرداخت (موسوی‌نژاد، ۳۶ـ۳۱۸). در همان زمان با زورگویان منطقه نیز مقابله و سعی می‌کرد آنان را تأدیب نماید. پس از کودتای کمونیستی ۱۳۵۷ بسیاری از روحانیان تحت تعقیب قرار گرفتند و نجفی موسوی با تشکیل کمیته اسلامی دالان، در جبهه مقابله با آنان فعال بود. ریاست این کمیته برعهده نجفی موسوی بود و او با کمک دیگر روحانیان در حل‌وفصل دعاوی و مشکلات منطقه به ایفای نقش می‌پرداخت. در سال ۱۳۵۹ و براثر شدت گرفتن سخت‌گیری‌های حکومت کمونیستی افغانستان، به ایران آمد و اولین مدرسه خودگران را برای مهاجران افغانستانی در ایران دایر نمود. سپس به تدریس در حوزه علمیه مشهد پرداخت و کتاب‌هایی چون لمعه، رسائل، مکاسب و کفایةالاصول را تدریس می‌کرد (همان،۳۲۱). سیدمحسن نجفی موسوی در ۱۳ شهریور ۱۳۶۵ در مشهد از دنیا رفت و پیکرش در کریم‌آباد گلشهر در مشهد به خاک سپرده شد (همان، ۳۲۴). منبع: موسوی‌نژاد، سیدمحمدعارف (۱۳۹۳)، سی‌وپنج عالم (از عالمان تأثیرگذار افغانستان در سده اخیر)، قم، مجمع ذخائر اسلامی و مؤسسۀ علم و فرهنگ.