اسماعیل اعلایی بنایی
اعلایی بنابی، اسماعیل؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. اسماعیل اعلایی معروف به اعلایی بنابی در خانواده‌ای روحانی در شهر بناب به دنیا آمد. پدرش میرزا علی اعلایی از علمای بناب بود. اسماعیل اعلایی در هفت سالگی وارد مدرسه دولتی شد، اما پیش از پایان دوره شش سال این مدرسه، از ادامه تحصیل انصراف داد و به تحصیل علوم حوزوی روی آورد و مقداری از مقدمات را در بناب و نزد پدر و عمویش آموخت. در سیزده سالگی به سبب از دست دادن پدر، برای تأمین معاش خانواده مشغول کار کشاورزی شد، اما مدتی بعد با تشویق عموی خود در کنار کار کشاورزی، تحصیل خود را در حوزه علمیه بناب و نزد شیخ یوسف باقری بنابی ادامه داد. هم‌زمان برخی دروس مقدمات را در آن حوزه تدریس می‌کرد. اعلایی پس از مدتی برای ادامه تحصیل به مراغه رفت و در حوزه علمیه مراغه آن شهر مقداری از شرح لمعه و همچنین منطق را نزد شیخ حسین هبه‌اللهی مراغی فراگرفت و مطول را در همان‌جا نزد میرزا تقی زرگر تبریزی خواند و دوره سطح را در مراغه به پایان رساند. اعلایی در سال ۱۳۲۴ ش برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر در مباحث تفسیری و همچنین فلسفی از شاگردان علامه سید محمدحسین طباطبایی بود. سپس مدت چهار سال در درس خارج اصول آیت‌الله سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای شرکت کرد. هم‌زمان در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، سید محمد محقق داماد و امام خمینی شرکت می‌کرد. وی مدت چهار ماه در درس خارج اصول امام خمینی حضور داشت (الوانساز خویی، ج ۱، ۸۹)، بنابراین حضوری کوتاه در درس امام خمینی در مسجد محمدیه قم داشت. اسماعیل اعلایی هم‌زمان با تحصیل به تدریس کتاب‌هایی چون مختصر، معالم، شرح لمعه و... در حوزه علمیه قم می‌پرداخت. او که از آیات سید محسن طباطبایی حکیم، امام خمینی، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، شیخ عبدالنبی عراقی، شیخ محمدعلی اراکی و سید محمدرضا موسوی گلپایگانی اجازاتی در امور حسبیه و شرعیه دریافت کرده بود، پس از ۸ سال اقامت در حوزه علمیه قم، در سال ۱۳۳۲ ش به درخواست اهالی بناب و دستور شیخ یوسف بنابی به زادگاه خود بازگشت. او در بناب به وعظ، خطابه و سخنرانی در مساجد و ارشاد و هدایت مردم می‌پرداخت. در کنار آن به تدریس علوم حوزوی در حوزه علمیه بناب اشتغال داشت. اعلایی با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی همراه با سایر علما، با سخنرانی و روشنگری مردم به بهانه بازگویی ظلم بنی‌امیه و امثال آن، مبارزات خود را علیه حکومت پهلوی آغاز کرد. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تدریس دروس حوزوی و تبلیغ دین در بناب ادامه داد. همچنین در دوران دفاع مقدس با حضور در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل، به رزمندگان اسلام دلگرمی می‌داد. در همان سال‌ها اجازاتی هم از آیات محمد فاضل لنکرانی و میرزا جواد تبریزی دریافت کرد. اعلایی بنابی در ۷ خرداد سال ۱۳۷۶ ش در بناب درگذشت و پیکرش در قبرستان عمومی شهر بناب و در جوار مقبره استادش شیخ یوسفعلی باقری بنانی به خاک سپرده شد (الوانساز خویی، ج ۱، ۸۹-۹۰؛ «علمای بنابی: اشاره‌ای کوتاه به زندگینامه علمای تأثیرگذار بناب از گذشته تاکنون»، shekhbonabi.blogfa.com). منابع: الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم؛ «علمای بنابی: اشاره‌ای کوتاه به زندگینامه علمای تأثیرگذار بناب از گذشته تاکنون»، http://shekhbonabi.blogfa.com/post/5.