صحیفه نور

صحیفه نور، نخستین مجموعه جامع سخنرانی‌ها، نامه‌ها، پیام‌ها، مصاحبه‌ها، احکام و اجازات امام‌خمینی؛ فارسی.

صحیفه نور

اطلاعات کتاب
عنوان	صحیفه نور
نام‌کتاب‌به‌فارسی	صحیفه نور
نویسنده	امام‌خمینی
ترجمه‌به‌دیگرزبان‌ها	عربی و انگلیسی
تاریخ نگارش	در بهمن ۱۳۶۱
موضوع	نخستین مجموعه جامع سخنرانی‌ها، نامه‌ها و … امام‌خمینی
تعداد جلد	۲۲
تعداد صفحات	۶۰۰۰
اطلاعات نشر
قطع	وزیری
ناشر	مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	بهمن ۱۳۶۱
نوبت چاپ	۲

مجموعه ۲۲ جلدی صحیفه نور به همراه یک جلد نمایه، در بردارنده بیانات، پیام‌ها، فرمان‌های حکومتی، مصاحبه‌ها، پاسخ نامه‌ها، اجازات حسبیه و نامه‌های امام‌خمینی است. این مجموعه پیش از انتشار صحیفه امام، کامل‌ترین اثر در نوع خود بوده‌است. نخستین سند این مجموعه مربوط به سال ۱۳۶۳ق/ ۱۳۲۳ش یعنی تاریخی‌ترین سند مبارزاتی امام‌خمینی و واپسین مطلب آن، متن وصیت‌نامه سیاسی‌الهی ایشان است. این اثر را سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی گردآوری و تدوین کرده‌اند.

صحیفه نور در سی فصل ساماندهی شده‌است که به تناسب ایامِ صدور پیام‌ها و نامه‌ها و سخنرانی‌ها نام‌گذاری شده‌اند.

کلیه مطالب صحیفه نور، دارای عنوان است و در بخش اسناد مکتوب این مجموعه، آن دسته از اسناد و مدارکی آورده شده که به دست‌خط امام‌خمینی بوده و در پاره‌ای موارد عین دست‌خط ایشان نیز ضمیمه شده‌است.

در مقدمه چاپ اول این مجموعه، علاوه بر شرح حال خودنوشت و کوتاه از امام‌خمینی، مقدمه‌ای به قلم رئیس‌جمهور وقت؛ سیدعلی خامنه‌ای، آمده‌است. چاپ دوم این مجموعه در سال ۱۳۷۰ علاوه بر مقدمه چاپ نخست، دارای دو مقدمه از سیدمحمد خاتمی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت و محمدحسین علی‌محمدی، مسئول وقت سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی است. اکبر هاشمی رفسنجانی؛ رئیس‌جمهور وقت، نیز مقدمه‌ای بر جلد ۲۲ این اثر نگاشته است.

جلد اول تا شانزده این مجموعه، در بهمن ۱۳۶۱ به مناسبت چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی منتشر گردید و جلدهای بعدی به ترتیب، از سال ۱۳۶۴ تا سال ۱۳۷۱ چاپ شد.

معرفی

مجموعه ۲۲ جلدی صحیفه نور به همراه یک جلد نمایه، در بردارنده بیانات، پیام‌ها، فرمان‌های حکومتی، مصاحبه‌ها، پاسخ نامه‌ها، اجازات حسبیه و نامه‌های امام‌خمینی است. این مجموعه پیش از انتشار مجموعه دیگر ۲۲ جلدی صحیفه امام، کامل‌ترین اثر در نوع خود بوده‌است. نخستین سند این مجموعه مربوط به سال ۱۳۶۳ق/ ۱۳۲۳ش یعنی تاریخی‌ترین سند مبارزاتی امام‌خمینی و واپسین مطلب آن، متن وصیت‌نامه سیاسی‌الهی ایشان است. این اثر را سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی به هدف حفظ و ابلاغ پیام‌های امام‌خمینی به عنوان بزرگ‌ترین سند فرهنگی انقلاب اسلامی و ابلاغ آنها به نسل‌های آینده، گردآوری و تدوین کرده‌اند.

صحیفه نور در سی فصل ساماندهی شده‌است که به تناسب ایامِ صدور پیام‌ها و نامه‌ها و سخنرانی‌ها نام‌گذاری شده‌اند. در آغاز هر فصل نیز ناشر توضیحاتی به‌اختصار به مناسبت نام فصل و رخداد مهم آن آورده‌است. فصل‌هایی که ناظر به حوادث پیش از انقلاب‌اند، به ترتیب عبارت‌اند از: اتمام حجت، رهبری نهضت تا تبعید، باروری انقلاب در تبعید، شروع مبارزه نوین. فصل‌های مربوط به حوادث دهه فجر و پس از انقلاب نیز چنین است: والفجر، بهار آزادی، دیدارها و رهنمودها، آبشار نور، انقلاب دوم، إِنَّ رَبَّک لَبِالْمِرْصادِ، جنگ نابکار صدامی، بنیان مرصوص، چراغ ایزدافروز، تموز عشق سرخ و مرگ خون رنگ، گام‌های استقرار، استرجاع امام، انقلاب چهارم، طیف بلند نور، خورشید و گل‌های آفتاب‌گردان، از یوم‌الله تا یوم‌الله، بیست و دوم بهمن، پانزدهم خرداد، یوم‌الله بیست و دوم بهمن، در مسلخ عشق، حرامیان و حرم کعبه، یاد روز آزادی، آغاز دیگر در فصل ایثار، تولدی دوباره و در سوگ آفتاب.

کلیه مطالب صحیفه نور، اعم از سخنرانی‌ها و پیام‌ها، دارای عنوان است و همه بخش‌های آن نیز عنوان‌بندی شده‌است. در بخش اسناد مکتوب این مجموعه، آن دسته از اسناد و مدارکی آورده شده که به دست‌خط امام‌خمینی بوده و در پاره‌ای موارد عین دست‌خط ایشان نیز ضمیمه شده‌است. در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های ایشان، تلاش بر این بوده‌است عین گفتارها حفظ شود؛ ولی در مواردی که کیفیت نوارها مناسب نبوده یا صدای آن قابل فهم نبوده، به جای آنها نقطه‌چین آمده و در پاورقی دربارهٔ آن توضیح داده شده‌است. کلمات گفتاری سخنرانی، به نوشتاری تبدیل شده و سعی بر آن بوده‌است که در تبدیل کلمات، امانتداری رعایت شود. کلماتی که احیاناً در آنها سهوی صورت گرفته، به صورت مجزا در میان علامت «/... /» تصحیح شده‌اند. جملات و کلمات معترضه و همچنین توضیحات، در میان دو خط فاصله قرار گرفته‌اند. همه مطالب به صورت مجزا دارای تاریخ صدورند، به‌جز مواردی اندک که در آنها به تاریخ احتمالی کلی، و نه مشخص، بسنده شده‌است. تاریخ بیانات، جز در مواردی نادر، ثبت شده‌است و در مواردی نیز که دست‌خط یا نوار سخنرانی در اختیار نبوده، سعی شده‌است که از منابع معتبر جمع‌آوری شود.

مقدمه‌ها

در مقدمه چاپ اول این مجموعه، علاوه بر شرح حال خودنوشت و کوتاه از امام‌خمینی، مقدمه‌ای به قلم رئیس‌جمهور وقت سیدعلی خامنه‌ای، دربارهٔ انقلاب اسلامی، ملت ایران و امام‌خمینی و ویژگی‌های پیام‌های ایشان در ترسیم خط حرکت انقلابی و ثبت دقیق تاریخ قیام و مبارزه مردم ایران به‌عنوان صحیفه انقلاب سخن آمده‌است. چاپ دوم این مجموعه در سال ۱۳۷۰ علاوه بر مقدمه چاپ نخست، دارای دو مقدمه دیگر نیز است. مقدمه سیدمحمد خاتمی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت، که اندیشه‌های اساسی انقلاب اسلامی را متبلور در گفتار و رفتار و کلام امام‌خمینی شمرده و مقدمه محمدحسین علی‌محمدی، مسئول وقت سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی که دربارهٔ انقلاب اسلامی و تأثیر آن بر جهان و شکست هیمنه قدرت‌های بزرگ و نیز چگونگی گردآوری اسناد کتاب و تدوین آن، توضیحاتی به دست داده‌است.

در تدوین و چاپ اول کتاب، همه اسناد و اطلاعات در دسترس تهیه‌کنندگان نبوده‌است و به‌ناچار برای تکمله آن، جلد ۲۲ به ترتیب تاریخ، مستدرک قرار داده شده‌است. اکبر هاشمی رفسنجانی؛ رئیس‌جمهور وقت، در مقدمه‌ای که بر این جلد نوشته، از اهمیت این کتاب، شخصیت امام‌خمینی و اهمیت سخنان و پیام‌های ایشان، تأثیر آنها بر مردم، اهمیت تبیین انقلاب اسلامی و نقش صحیفه نور به عنوان مرجعی برای پژوهشگران تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی سخن گفته‌است و رئیس وقت سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی نیز، یادداشتی بر این جلد دارد و دربارهٔ این کتاب و تدوین آن و نهادهای کمک‌کننده برای تدوین و مدارک مورد استفاده، سخن گفته‌است. وی بر این نکته تأکید کرده که صحیفه نور به گونه‌ای تدوین شده که روح سخنان امام‌خمینی با همان سادگی بیان، به خوانندگان منتقل گردد و نهایت امانتداری نیز رعایت شود.

راهنما

هر جلد صحیفه نور به صورت جداگانه، دارای فهرست عناوین و نمایه موضوعات است؛ با این حال، برای سهولت در دستیابی به مطالب آن، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی یک جلد نیز با عنوان «مفتاح صحیفه نور» (راهنمای صحیفه نور) تدوین و در سال ۱۳۷۲ منتشر کرده‌است. تدوین این جلد به انگیزه تهیه انواع فهرست‌ها و اهمیت اطلاع‌رسانی دربارهٔ آرا، نوشته‌ها و سخنان امام‌خمینی انجام شده‌است. مفتاح صحیفه نور، سه بخش دارد: فهرست مندرجات به ترتیب جلد و با ذکر تاریخ، بخش فهرست موضوعات و اعلام (اشخاص، کتاب‌ها، روزنامه‌ها، اماکن و…)، فهرست آیات و روایات و عبارت‌های عربی.

صحیفه نور در زمان خود و پیش از انتشار صحیفه امام، از جایگاه مهمی برخوردار بوده و مرجع اسناد و اطلاعات مربوط به امام‌خمینی بوده‌است، اما به سبب شرایط زمانِ انتشار، نقص‌ها و کاستی‌هایی داشته که سبب انتشار صحیفه امام شده‌است (ببینید: صحیفه امام).

انتشار

جلد اول تا شانزده این مجموعه، در بهمن ۱۳۶۱ به مناسبت چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی منتشر گردید و جلدهای بعدی به ترتیب، جلد هفدهم در سال ۱۳۶۴، جلد هجدهم در سال ۱۳۶۵، جلد نوزدهم در سال ۱۳۶۸، جلدهای بیستم و بیست‌ویکم در سال ۱۳۶۹ و جلد بیست‌ودوم در سال ۱۳۷۱ چاپ و منتشر شد.

چاپ اول صحیفه نور با حجم حدود ۶۰۰۰ صفحه، در قطع وزیری صورت گرفته‌است. این اثر پس از یک دوره انتشار، با توجه به اشتباه‌ها و نقص‌هایی که در آن بوده، با تجدید نظر و اصلاحات و اضافات، در سال ۱۳۷۱ در یازده جلد و در قطع وزیری چاپ شده‌است.

مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی برای سهولت در پژوهش و جستجو و همچنین مطالعه اسناد صحیفه نور، در سال ۱۳۷۴ نرم‌افزاری برای آن طراحی کرد که افزون بر متن ۲۲ جلد صحیفه نور، بیش از ۴۶۰۰۰ مدخل دارد و به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی است.

پیوند به بیرون

• محمد مرادی، صحیفه نور، دانشنامه امام‌خمینی، ج۶، ص۶۱۹–۶۲۱.