صادر نخستین از منظر امام خمینی و عرفا (کتاب) شناسه: «صادر نخستین از منظر امام خمینی و عرفا» کتابی به قلم مرضیه رمضانی است که به آشنایی با اندیشه‌های فلسفی و عرفانی امام خمینی و مقایسه و تطبیق بین آنها می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۳۹۲ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، منتشر شده است. مولف: مرضیه رمضانی، متولد ۱۳۶۲ش، دکترای علوم تربیتی و استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده که «صادر نخستین از منظر امام خمینی و عرفا» از آن جمله است. محتوا و ساختار: اهمیت موضوع از حیث بیان کیفیت کثرات و پیوند با مبدأ هستی می‌باشد (مرضیه رمضانی، صادر نخستین از منظر امام خمینی و عرفا، ص۳-۴). کتاب حاضر به مسئله «صادر نخستین» از منظر فلاسفه و عرفا با تکیه بر آراء فلسفی امام خمینی پرداخته است. مسئله صادر نخستین، مسئله‌ای که در تکاپوی شناخت، نخستین موجودی است که بدون واسطه از مبدأ هستی صادر شده است. امام خمینی با دو رویکرد مهم فلسفی و عرفانی در تقریر این مطلب پرداخته است. ایشان در ابتدا به تقریر بحث نظام مشائی در مورد صادر نخستین می‌پردازد و بدون تاکید بر نظام ثنایی، معتقد است برخی فلاسفه مشاء اعتبارات و جهاد تکثر در عقل اول را دو چیز دانسته‌اند: یکی جهت وجودی و دیگری جهت نقص که از جهت اول عقل ثانی و از جهت دوم فلک اول موجود می‌شود (امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج۲، ص۳۷۷)؛ البته این نظر نهایی امام نیست بلکه نظر نهایی ایشان رویکرد عرفانی است. ایشان بسیار سریع و آشکار در بحث نظام فیض از تئوری جهان شناختی مشایی و اشراقی به صورت کامل فاصله می‌گیرد و تمایلات عرفانی خود را به منصه ظهور می‌رساند. بنابراین امام خمینی با توجه به اصالت وجود و تشکیک مراتب وجود، صادر نخستین در نظام فلسفی را عقل اول می‌داند (امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج۲، ص۳۵۶)؛ امّا در نگاه عرفانی صادر نخستین را وجود منبسط و نفس رحمانی می‌داند (امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج۱، ص۳۳۹-۳۴۰). امام خمینی میان آراء فلسفه و مشهودات عارفان درباره مصداق صادر نخستین جمع کرده است. در این کتاب با اشاره به مبانی و اصول فلسفی امام خمینی در صادر نخستین، آمده که ایشان بر این باور است که فلاسفه بر اساس اعتقاد به مراتب وجود و تشکیک در وجود بحث از کثرات را مطرح می‌کنند؛ زیرا صدور در فضای اعتقاد به اندیشه سبب و مسبب و علت و معلول است و از آنجا که حکما و فلاسفه حکم نظر به کثرت و تعینات، ترتیب علل و معالیل و چینش فلسفی عوالم دارند، بحث صادر اول را نیز از این منظر بررسی کرده‌اند و مصداق آن را عقل اول می‌دانند؛ امّا عرفا از آنجا که نظر به وحدت وجود دارند و با دید وحدت‌بین به عالم نگاه می‌کنند و کثرات را نمی‌بینند، لذا به تعینات عوالم نظر ندارند و از این جهت صادر اول را فیض منبسط حق تعالی می‌دانند (امام خمینی، مصباح الهدایه، ص۶۵-۶۶). این کتاب در یک مقدمه و در چهار بخش سامان یافته است: بخش اول؛ کلیات مطالب مطرح می‌باشد که در دو فصل به موضوع فلسفه، روش فلسفی امام خمینی و حیات فلسفی امام پرداخته است. بخش دوم؛ درباره صادر نخستین در هستی شناسی فلسفی است که در سه فصل سامان یافته است، فصل اول درباره وحدت و کثرت، فصل دوم درباره علت و معلول و اقسام جعل می‌باشد و در فصل سوم به مصداق صادر نخستین در نظام فلسفی پرداخته است. بخش سوم درباره صادر نخستین در هستی شناسی عرفانی است که در دو فصل سامان یافته است. بخش چهارم به جمع‌بندی نظریه فلاسفه وعارفان پرداخته و در دو فصل به نظریه جمع و ارزیابی آن سخن به میان آمده است. وضعیت نشر: چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۹۲ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س))، منتشر شده است. منابع: 1. رمضانی، مرضیه، صادره نخستین از منظر امام خمینی و عرفا، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش. 2. امام خمینی، سید روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. 3. امام خمینی، سید روح‌الله، مصباح الهدایه إلی الولایة و الخلافه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.
بیب
ازلیت فعل باری و حدوث عالم (کتاب) شناسه: «ازلیت فعل باری و حدوث عالم، مقایسه دیدگاه ملاصدرا و امام خمینی» کتابی به قلم اسماعیل دانش است که به مسأله ماهیت حدوث عالم پرداخته و چهره جدیدی از بحث ربط حادث به قدیم و متغیر به ثابت را از دیدگاه امام بیان می‌کند. این کتاب در سال ۱۳۹۶ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، منتشر شده است. مؤلف: اسماعیل دانش، متولد ۱۳۴۹ش، دکترای فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران، عضو هیئت رئیسه انجمن علمی پژوهشی کلام اسلامی مجتمع آموزش عالی فقه می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده که «ازلیت فعل باری و حدوث عالم، مقایسه دیدگاه ملاصدرا و امام خمینی» از آن جمله است. محتوا و ساختار: کتاب حاضر مجموعه‌ای از نظرات بدیع امام خمینی را پیرامون مسائلی چون صفات الهی، حقیقت اراده، حدوث زمانی و غیر گردآوری نموده که با مقایسه نظرات دیگر فلاسفه جایگاه و آراء امام خمینی را آشکار نموده است. همچنین نویسنده کتاب، نقد و نظرات خود را بر مطالب فلاسفه افزوده که سبب شده کتاب قابل استفاده اهل فنّ نیز باشد (اسماعیل دانش، ازلیت فعل باری و حدوث عالم، مقدمه). در این پژوهش حاضر آمده خداوند فاعل ازلی است پس عالم که فعل حق تعالی است، ازلی و همیشگی است. یکی از مسائل مهم مورد توجه این بحث، مسئله ربط حادث به قدیم و مسئله ربط متغیر به ثابت است که مسئله ربط حادث به قدیم از فروعات حدوث و قدم و مسئله ربط متغیر به ثابت از توابع مبحث علت و معلول است؛ لکن امام خمینی همسو با ملاصدرا این دو این دو بحث را یکجا مطرح کرده است و معتقد است که این دو اشکال نزدیک به یکدیگر هستند پس جواب آنها هم قریب به هم می‌باشند (اسماعیل دانش، ازلیت فعل باری و حدوث عالم، مقدمه؛ امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج۲، ص۳۸۴). در مسئله ازلیت فعل باری و حدوث عالم، علاوه بر این افق جدید، در موضوعات گوناگون بحث فلسفه و عرفان برای هر محققی گشوده می‌شود. امام خمینی در این بحث، تلاش دارد راه حل‌هایی از سوی فلسفه مشاء و مکتب صدرایی تبیین کند و بر اساس مبانی خودش نیز راه‌کاری جدید و تازه ارائه دهد. اثر حاضر از یک مقدمه و در شش فصل سامان یافته است. فصل اول درباره کلیات مباحث حدوث و قدم عالم نظیر حدوث و قدم، اقسام آن می‌باشد. فصل دوم درباره پیشینه بحث حدوث و قدم زمانی عالم، نقد شیخ الرئیس بر دلایل متکلمان بر حدود زمانی عالم، چگونگی پیدایش نظریه دهری می‌باشد. فصل سوم درباره فاعلیت خدا از دیدگاه امام خمینی و ملاصدرا و چگونگی رابطه موجودات با فعالیت الهی، فاعل بالتجلی و دیدگاه امام خمینی است. فصل چهارم درباره افعال خداوند از دیدگاه امام خمینی و ملاصدرا می‌باشد. فصل پنجم در بیان حدوث عالم از دیدگاه امام خمینی و ملاصدرا است. همچنین به بیان دلیل بر حدوث عالم و تجدد امثال، حدوث اسمی و حدوث زمانی عالم نیز پرداخته است. و فصل ششم در بیان چگونگی ربط حادث به قدیم از دیدگاه امام خمینی و ملاصدرا می‌باشد. همچنین در بیان سنخیت علت و معلول و راه حل‌های امام خمینی، تبیین راه حلّ مشاء، تبیین راه حلّ ملاصدرا و بیان مسلک عرفانی در این زمینه پرداخته است. نقدها بر نظریات مؤلف: مسئله علم الهی و ربط حادث به قدیم به طور جامع بیان نشده‌اند. وضعیت نشر: چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۹۶ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س))، منتشر شده است. منابع: 1. دانش، اسماعیل، ازلیت فعل باری و حدوث عالم، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۶ش. 2. امام خمینی، سید روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.