تحریر اختیار شرحی بر رساله طلب و اراده حضرت امام‌خمینی کتابی به قلم سیدحسن خمینی است که به شرح و بررسی آراء فلسفی و کلامی امام‌خمینی در کتاب طلب و اراده می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۳۹۸ توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.
مؤلف
سید حسن مصطفوی، (متولد ۱ مرداد ۱۳۵۱) مشهور به سیدحسن خمینی، متولی آرامگاه سیدروح‌الله خمینی، تولیت مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، عضو هیئت مؤسس و هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی و مدرس درس خارج فقه و اصول است. او فرزند سیداحمد خمینی و نوه سیدروح‌الله خمینی است. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.
محتوا
اهمیت این کتاب از حیث روش فلسفی و کلامی و جامع بودن آن است [۱] کتاب حاضر در بیان اندیشه‌های کلامی و فلسفی امام‌خمینی است. حضرت امام‌خمینی چنان‌که روش مستمرّ ایشان اینگونه بود، با همتی بالا بحث طلبه و اراده را از علم اصول بیرون آورده تا به تداخل مسائل علوم دچار نشده باشد؛ ولی چون با مشرب مرحوم آخوند و مستفاد از سخن وی، موافق نبوده‌اند، با تلاش حکیمانه و نگاهی متکلمانه به موضوع بحث معطوف داشتند و به طور مستقل بحث طلب و اراده و به تبع آن جبر و اختیار و در نهایت سعادت و شقاوت را بیان کرده‌اند.[۲] در این اثر حاضر مؤلف در ابتدای هر نکته، متن عربی و ترجمه آن را آورده سپس به شرح آن پرداخته است. این امر امکان دسترسی به متن اصلی و ارزیابی مستقل را برای خواننده فراهم می‌کند.[۳]
در این پژوهش به مبانی و آراء فلسفی امام‌خمینی به صورت موضوعی و ذیل سه عنوان کلی یعنی هستی شناسی، خداشناسی و انسان شناسی اشاره شده است.[۴] در این کتاب به بررسی برخی شبهات از جمله شبهه عینیت علم و اراده الهی، سخن به میان آمده و از آنجا که امام‌خمینی خود از قائلین به عینیت علم و اراده الهی است، به این شبهه پاسخ داده است. ایشان در دو ساحت به هر دو ادعای مطرح شده در اشکال پاسخ داده، ابتدا ذاتی بودن اراده ثابت می‌کند و در ادامه عینیت اراده با علم را پی می‌گیرد.[۵]
در طریق و روش فلسفی امام‌خمینی، اساساً علم و اراده بالعرض به شرور تعلق می‌گیرد. در این روش با تفکیک میان مفهوم و مصداق شر در یک صورت تعلق علم و اراده به شر نفی شده و در صورت دیگر یعنی تعلق بالذات پذیرفته شده است.[۶]
ساختار
ساختار این کتاب سه جلدی، از یک مقدمه و یک پیشگفتار دو قسمتی و هشت بخش می‌باشد.
- بخش اول درباره بررسی نظریه کلام نفسی و نظریه اشاعره پیرامون کلام الهی است.
- بخش دوم درباره بررسی نظریه جبر و تفویض و ابطال آن دو، سخن به میان آمده است.
- بخش سوم درباره بررسی نظریه الامر بین الأمرین و بیان شواهد قرآنی و روایی است.
- بخش چهارم درباره بررسی اشکال اراده بودن اراده و تحقیق نهایی در حلّ آن سخن به میان آمده است.
- بخش پنجم درباره بررسی اشکالات ضرورت علّی و بیان پاسخ امام‌خمینی و مشهور فلاسفه می‌باشد.
- بخش ششم درباره بررسی اشکال علم اراده و قضای الهی می‌باشد.
- بخش هفتم درباره بررسی اشکالات سعادت و شقاوت ذاتی و بررسی قاعده الذاتی لایعلل، سخن به میان آمده است.
- بخش هشتم درباره اشکال سعادت و شقاوت ذاتی و بیان ملاک صحت ثواب و عقاب و تبیین نظریه فطرت و احکام آن، تبیین دلایل نقلی پیرامون طینت، منشأ اختلاف نفوس و پاسخ به آن، سخن به میان آمده است.
وضعیت نشر
چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۹۸ توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.
پانویس
منابع
- امام‌خمینی، سید روح‌الله، الطب و الاراده، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- مصطفوی خمینی، سیدحسن، تحریر اختیار شرحی بر رساله طلب و اراده حضرت امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۸ش.