ولایت انسان کامل از منظر عرفانی سید حیدر آملی و امام‌خمینی کتابی به قلم خیرالنساء خادمی است که به تبیین و بررسی مباحث ولایت در نگاه سید حیدر آملی و امام‌خمینی می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۳۸۹ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (س)، منتشر شده است. تهران چاپ اول ۱۳۸۹
مؤلف
خیرالنساء خادمی، متولد ۱۳۵۷ش، پژوهشگر علوم اسلامی می‌باشد. آثاری به قلم او منتشر شده است.
محتوا
کتاب ولایت انسان کامل از منظر عرفانی سید حیدر آملی و امام‌خمینی، به تبیین و بررسی مباحث ولایت در نظر دو عارف شیعی، سید حیدر آملی و امام‌خمینی می‌باشد. تطبیق اندیشه‌های این دو عارف برجسته می‌رساند که آنان توافق ویژه در اصول مباحث ولایت و انسان کامل داشته و با پیوند طریقت با شریعت، کوشیده‌اند حقیقت شریعت را معرفی نمایند.[۱] نکته قابل توجه اینکه داده‌های عرفانی آنان در ارزیابی فرایند استنباط و فهم متون دینی یکسان بوده و تنها در برخی از مسائل، اختلاف دارند که این خود، حاکی از ثبات اصول اندیشه شیعی است.[۲]
در این پژوهش آمده که امام‌خمینی معتقد است همان‌گونه که عالم وجود دارای مراتبی است، انسان کامل نیز دارای مراتب ملکی، ملکوتی جبروتی و لاهوتی است؛ از این رو انسان کامل کون جامع است و مراتب هستی در وجود او جمع‌اند؛ از این رو تمام‌ترین کلمات الهی است و دایره وجود با او تمام می‌شود و اول و آخر، ظاهر و باطن و کتاب کلی الهی است.[۳] ایشان اولین مرتبه ولایت در قوس نزول را فیض اقدس می‌داند و رابطه فیض اقدس با اسماء و صفات را به این شکل می‌داند که صفات در تحقق وجودشان محتاج و نیازمند به این فیض می‌باشند چنانکه ارتباط این فیض به اسماء الهی، رابطه تجلی و ظهور است.[۴]
در این کتاب حاضر به مراتب ولایت از فیض اقدس و اسم اعظم و فیض مقدس گرفته تا ولایت نشأه خلقی پرداخته است؛ از این رو انسان کامل با وجود عنصری خود که در نهایت اعتدال است اجمالی است از تمامی مراتب هستی. انسان کامل در همین عالم ملک و نشأه ظاهری بر همه مراتب قوس نزول احاطهٔ علمی و وجودی و به عبارتی دیگر «ولایت» دارد؛[۵] اما ظهور ولایت در قوس صعود با توجه به مراحل هفت‌گانه روح آدمی و سفرهای چهارگانه آن می‌باشد. امام‌خمینی درجات فنا و مراتب ولایت را به نحو اجمال و خلاصه در قالب بیان حضور قلب و مراتب سلوک توضیح می‌دهد؛ بنابراین ولایت قرب و فنای انسان کامل، همان حقیقت محمدی است که در تمامی حضرات ساری و جاری است.[۶]
ساختار
ساختار کتاب ولایت انسان کامل از منظر عرفانی سید حیدر آملی و امام‌خمینی، از یک مقدمه و سه فصل تشکیل شده است: فصل اول درباره معناشناسی ولایت، خلافت، نبوت، رسالت و امامت می‌باشد و به مراحل کمال و مصادیق ولایت انسان کامل پرداخته است. فصل دوم درباره ویژگی‌های انسان نظیر اینکه انسان کامل متخلق به اسم اعظم است، صاحب مقام وسطیت و برزخ کبری، صورت مجموع عالم، حامل ولایت مطلقه و معاد تمامی موجودات، سخن به میان آمده است.
فصل سوم درباره مراتب ولایت و آثار آن است و به مباحثی نظیر ولایت در قوس نزول، سیر محبی و محبوبی، مرتبه انسان کامل، اسم اعظم به حسب غیب و عین، ظهور ولایت در قوس صعود، لطایف سبعه، اسفار اربعه، قرب نوافل و قرب فرائض، فتوح سه گانه و رابطه آن با ولایت، پرداخته است.
نقدها بر نظریات مؤلف
نویسنده در کتاب ولایت انسان کامل از منظر عرفانی سید حیدر آملی و امام‌خمینی، بحث ختم ولایت را هم در نگاه سید حیدر آملی و هم در نگاه امام‌خمینی مورد غفلت قرار داده که از بحث‌های مهم و پرچالش عرفانی است.
وضعیت نشر
چاپ اول کتاب ولایت انسان کامل از منظر عرفانی سید حیدر آملی و امام‌خمینی، در سال ۱۳۸۹ش توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.
پانویس
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح دعاء السحر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، مصباح الهدایه إلی الولایة و الخلافه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.
- خادمی، خیرالنساء، ولایت انسان کامل از منظر عرفانی سید حیدر آملی و امام‌خمینی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.