سخن عشق، دیدگاه‌های امام خمینی و ابن عربی کتابی به قلم فاطمه طباطبائی است که به تبیین و توزیع نگاه عارفانه این دو شخصیت در قوس نزول و صعود عرفان نظری و عملی می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۳۸۸ش توسط نشر معاونت پژوهشی، انتشارات پژوهشکده امام خمینی انقلاب و اسلامی، منتشر شده است.
مؤلف
فاطمه طباطبائی، متولد ۱۳۳۲ش، دکترای عرفان اسلامی و استاد و مدیر گروه عرفان اسلامی پژوهشکده امام خمینی می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.
محتوا
کتاب حاضر تحت عنوان سخن عشق، به بررسی دیدگاه‌های ابن عربی و امام خمینی پرداخته و واژه عرفانی عشق را از دیدگاه این دو متفکر مورد بررسی قرار داده است.[۱] در این پژوهش با استناد به حدیث قدسی «کنت کنزاً مخفیاً فأحببت أن أعرف فخلفتُ الخلق لکی أُعرف» به تبیین پیدایش جهان هستی از منظر امام و ابن عربی پرداخته و محبت را خمیر مایه عالم می‌داند؛[۲] چنانکه ابن‌عربی چرخش عالم را بر مدار حب تبیین می‌کند.[۳]و امام زمین و آسمان را بر عشق استوار می‌بیند.[۴] در این کتاب حاضر، معنای حبّ، عشق و انواع درجات آن و محبت به عنوان راز آفرینش و عوامل ایجاد آن در آثار امام خمینی مورد بررسی قرار گرفته است.[۵]
نویسنده این کتاب بر آن بوده است که با نظام بخشیدن به موضوع محبت و ذکر شواهد شعری از دیوان امام به پژوهندگان یاری رسانده و با فصل‌بندی مطالب کتاب به تفصیل دقیق مباحث محبت و عشق بپردازد. در این پژوهش سعی شده بسیاری از مباحث پیچیده و در هم تنیده با نثری ساده و روان بیان شود، همچنین در بخش نسبتاً مفصلی به ذکر بیش از چهل ویژگی محبان الهی اشاره شده است.[۶]
امام خمینی یکی از مهمترین و برجسته‌ترین آثار مترتب بر محبت را وجهه توحیدی می‌داند و معتقد است مهرورزی به موجودات و هدایت آنان از لوازم محبت الهی است؛ زیرا صفات و افعال و آثار محبوب، محبوب است و امام سخت بر این باور است که هدایت بدون محبت و عنایت خاص تمام نیست؛[۷] همچنین امام درباره فطری بودن عشق می‌گوید؛ عشق حقیقی که به طور فطری در وجود انسان نهاده شده، عشق به محبوب مطلق است و انسان مجبول این عشق ورزی است.[۸]
ساختار
ساختار کتاب از یک دیباچه و سه فصل سامان یافته است:
- فصل اول درباره عشق و محبت، سیر تحول کاربردی واژه حُب و عشق، انواع درجات محبت و عشق، عشق راز آفرینش و عوامل ایجاد عشق سخن به میان آمده است.
- فصل دوم درباره عشق و محبت از دیدگاه امام، فطری بودن عشق، عشق در سیر و سلوک، عشق و هدایت، عشق و عبادت و انواع محبت و محبوب، می‌باشد.
- فصل سوم درباره عشق و محبت از دیدگاه محیی الدین بن عربی، القاب عشق و محبت، مراتب عشق و محبت، اوصاف عشق و محبت، انگیزه‌های عشق آفرین، فایده عشق و محبت، اوصاف محبان الهی و عاشقانه‌های شهود، سخن به میان آمده است.
نقدها بر نظریات مؤلف
در این کتاب به حرکت حبّی به عنوان اصل و اساس مباحث عشق و محبت و چگونگی ایجاد عالم توسط حرکت حبّی، اشاره‌ای نشده است.
وضعیت نشر
چاپ دوم این کتاب در سال ۱۳۸۸ش توسط انتشارات پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، منتشر شده است.
پانویس
منابع
- امام خمینی، سیدروح‌الله، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، قم، نشر مؤسسه پاسدار اسلام، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- امام خمینی، سیدروح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوازدهم، ۱۳۸۷ش.
- امام خمینی، سیدروح‌الله، مصباح الهدایه إلی الولایة و الخلافه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.
- طباطباائی، فاطمه، سخن عشق، دیدگاه‌های امام خمینی و ابن عربی، تهران، انتشارات پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی ، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.