درسنامه عرفان نظری امام‌خمینی کتابی به قلم محمدرضا غفوریان است که به تبیین مسائل مطرح در عرفان نظری امام‌خمینی پرداخته است. این کتاب در سال ۱۳۹۵ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.
مؤلف
محمدرضا غفوریان، متولد ۱۳۳۹ش، دکترای فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی دانشگاه امیرکبیر می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.
محتوا
هدف از این تألیف این کتاب، شناساندن مطالب عمیق عرفان نظری امام‌خمینی به گونه یک متن درسی می‌باشد. کتاب حاضر با عنوان «درسنامه عرفان نظری امام‌خمینی» کوشیده است خصوصیات مبانی و نظرات امام‌خمینی در مسائل مطرح در عرفان نظری را تبیین کند، این پژوهش حاضر برای شناساندن مبانی عمیق عرفانی امام‌خمینی تلاش دارد آن را به گونه یک متن درسی سامان دهد؛ از این رو درباره خود مباحث و اصطلاحات عرفان نظری، توضیح زیادی نیامده بلکه به مسائل و دیدگاه‌ها و اقوال در آن بیان شده است.[۱]
در آثار گوناگون عرفان نظری امام‌خمینی، گاهی نوآوری‌های مهم و عالمانه‌ای وجود دارد که شایسته دقت و بررسی است و گاهی امام برخی مطالب عرفانی را نقد و بررسی کرده که بر پایه دیدگاه‌ها و مباحث موجود در مبانی عرفانی ایشان صورت گرفته است و سیاق ویژه‌ای را در نگاه عرفانی وی به دنبال دارد.[۲] مقصود این کتاب، پرداختن گسترده و محتوایی به خود مباحث نیست بلکه تنها نشان دادن مواردی از دیدگاه‌های ویژه و دقت نظرهاست؛ از این رو در این کتاب تلاش شده ترتیب منطقی مطالب رعایت شود؛ مثلاً در ابتدای مباحث عرفانی امام به بحث غیب الذات پرداخته و معتقد است ذات حق قابل شناخت کسی نیست.[۳]
ذات غیبی حق هیچ ظهور و ارتباطی با خلق ندارد. در زمینه تفاوت غیب هویت و مقام احدیت عبارات زیادی در آثار امام وجود دارد؛ مثلاً در لابه‌لای عبارت امام سخن از «اعتبار»، «اخذ»، «لحاظ» و مانند آنها درباره وجود آمده که اگر وجود را لا بشرط اخذ کنیم، همان غیب ذات و اگر بشرط لا لحاظ کنیم، همان احدیت و اگر به شرط شیء، لحاظ کنیم، همان مقام واحدیت است.[۴] یکی دیگر از مطالب مطرح شده در آثار امام‌خمینی، تبیین مراحل قرب نوافل و قرب فرایض است.[۵]
ساختار
کتاب درسنامه عرفان نظری امام‌خمینی، شامل یک مقدمه و سه بخش می‌باشد: بخش اول درباره کلیات بحث و معرفی برخی آثار عرفانی و نگاه اجمالی و تفصیلی به مطالب، مراحل تجلیات در بطون علمی، فیض مقدس یا وجود منبسط می‌باشد. بخش دوم درباره دیدگاه‌ها و نوآوری‌ها، نکته‌هایی درباره غیب ذات، احدیت، واحدیت، وحدت حقیقی در عین تکثر علمی، نکته‌هایی درباره اعیان ثابته، دیدگاه امام درباره شطحیات، اقسام مکاشفات، بررسی حدیث قرب نوافل و فرائض و تطبیق آن دو در آثار امام‌خمینی، نکته‌هایی درباره جذبه الهی، حضرات خمس، سفرهای چهارگانه و جایگاه اولیاء کامل در سفرهای چهارگانه، سخن به میان آمده است. بخش سوم درباره عرفان تشیع، تفصیل و تنوع مطالب در آثار سید حیدر، مطالبی در مسئله بداء و سرّ قدر و نکوهش گوشه‌گیری عارفان، سخن به میان آمده است.
وضعیت نشر
چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۹۵ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (س))، منتشر شده است.
پانویس
- ↑ غفوریان، درسنامه عرفان نظری امام‌خمینی، مقدمه.
- ↑ غفوریان، درسنامه عرفان نظری امام‌خمینی، ص۶۶.
- ↑ امام‌خمینی، تفسیر سوره حمد، ص۹۵؛ مصباح الهدایه، ص۱۳.
- ↑ امام‌خمینی، تحقیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، ص۱۳-۱۴؛ غفوریان، درسنامه عرفان نظری امام‌خمینی، ص۷۸-۸۱.
- ↑ امام‌خمینی، سرّ الصلاة، ص۸۱؛ غفوریان، درسنامه عرفان نظری امام‌خمینی، ص۱۵۵.
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، قم، نشر مؤسسه پاسدار اسلام، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ یازدهم، ۱۳۸۸ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، سرّ الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ ششم، ۱۳۷۸ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، مصباح الهدایه إلی الولایة و الخلافه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.
- غفوریان، محمدرضا، درسنامه عرفان نظری امام‌خمینی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.