خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی برآیند مصاحبۀ حضوری با سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، از شاگردان امام‌خمینی و روحانیون مبارز است که در دو جلد با کوشش محمدرضا احمدی به سرانجام رسیده است.
اهمیت
این کتاب بازگوی خاطرات یک روحانی و منبری مبارز است که از آغاز نهضت امام‌خمینی تا پیروزی حضور داشته و شاهد بسیاری از جریان‌ها، حوادث و وقایع بوده است؛ و نکات ناگفته و پنهان از تاریخ انقلاب، به‌ویژه سال‌های نخست دهه ۱۳۴۰ش. را تبیین کرده است (احمدی، خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، ۱۳۸۴ش، ص ۱۴ـ۱۶). سیدحسن طاهری خرم‌آبادی استنباطات متفاوت از دیگران در خصوص تاریخ‌نگاری انقلاب ارائه نموده که شاید این تأملات در نوع خود قابل‌توجه و نسبت به دیگر راویان، پخته‌تر عرضه شده باشد (احمدی، خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی ۱۳۸۴ش، ص ۱۷ـ۱۹).
ساختار
کتاب در دو جلد، و هر جلد نیز در چندین فصل ساختاربندی شده‌اند (احمدی، خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، ۱۳۷۷ش؛ همان، ۱۳۸۴ش). جلد نخست با یک یادداشت کوتاه از ناشر آغاز شده و با فهرست تفصیلی، پیشگفتارِ ناشر و مقدمۀ سیدحسن طاهری خرم‌آبادی ادامه می‌یابد (احمدی، خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، ۱۳۸۴ش، ص ۳ـ۱۹). ۳۵۸ صفحه نخستِ کتاب خاطرات شفاهی سیدحسن طاهری خرم‌آبادی است که در ۹ فصل ارائه شده، شامل: ۱. زندگینامۀ طاهری خرم‌آبادی؛ ۲. روحانیت خرم‌آباد؛ ۳. شخصیت امام‌خمینی؛ ۴. وقایع سال ۱۳۴۱ و آغاز مبارزات؛ ۵. فاجعۀ مدرسۀ فیضیه در دوم فروردین ۱۳۴۲ش؛ ۶. سخنرانی روز عاشورای امام و واقعۀ ۱۵ خرداد؛ ۷. آزادی امام و بازگشت به قم؛ ۸. رحلت آیت‌الله کمالوند و مسئله حوزۀ علمیۀ خرم‌آباد؛ ۹. کاپیتولاسیون، دستگیری و تبعید امام (احمدی، خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، ۱۳۸۴ش، ص ۱۴ ـ ۳۵۸). ۱۳۶ صفحۀ بعدی کتاب هم شامل عکس‌های اسناد، اجازات فقها به ایشان، رونوشت اعلامیه‌های مراجع عظام تقلید در سیر انقلاب، گزارش‌های ساواک و سرانجام اسناد بازجویی‌های ساواک از طاهری خرم‌آبادی است (احمدی، خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، ۱۳۸۴ش، ص ۳۵۹ ـ ۴۹۶). جلد دوم با یک مقدمۀ جدید از ناشر و در چهار فصل، به جریانات و وقایعی می‌پردازند که از زمان تبعید امام‌خمینی (آبان ۱۳۴۳) تا پیروزی انقلاب اسلامی اتفاق افتاده است. فصل اول، تبعید امام و استمرار نهضت؛ فصل دوم، حوادث دهۀ پنجاه، جریانات شهید جاوید، سازمان مجاهدین و دکتر شریعتی؛ فصل سوم، اوج‌گیری انقلاب از سال ۱۳۵۶؛ و فصل چهارم، وقایع ۱۳۵۷ و پایان سلطنت و طلوع فجر (احمدی، خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، ۱۳۸۴ش، ص ۱۵ـ۳۳۲). از صفحه‌های پایانی نیز اسناد و عکس‌ها و نمایه‌ها را دربرمی‌گیرد (احمدی، خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، ۱۳۸۴ش، ص ۳۳۳ـ۴۲۲).
نقدها
حسین روحانی صدر طی مقاله‌ای با عنوان «درنگی بر خاطرات سیدحسن طاهری خرم‌آبادی» جلد اول و دوم خاطرات سیدحسن طاهری خرم‌آبادی را به لحاظ محتوایی خوانده و نقد کرده است. (http://www.imam-khomeini.ir/fa)
آثار پیرامونی
چند اثر دیگر در پیوند با این کتاب و راوی آن منتشر شده است که عبارتند از: ۱. خاطرات سیدمهدی طاهری خرم‌آبادی، فرزند سیدحسن طاهری خرم‌آبادی که به نوعی با هم همپوشانی و تکمیلی دارند. (قلی‌زاده، خاطرات طاهری خرم‌آبادی، ۱۳۸۶ش) ۲. عالم مجاهد؛ یادمان اولین سالگرد درگذشت آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۱۳۹۳ش.
وضعیت نشر
کتاب در دو جلد، در زمان متفاوت تدوین شده است. چاپ اول جلد نخست ۱۳۷۷ش. در ۴۹۶ صفحه، و چاپ اول جلد دوم ۱۳۸۴ در ۴۴۰ صفحه. گردآورندۀ هر دو محمدرضا احمدی، ناشر، مرکز اسناد انقلاب اسلامی و قطع هر دو وزیریِ شومیز است.
پانویس
منابع
- احمدی، محمدرضا، خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اول، اول، ۱۳۷۷ش.
- احمدی، محمدرضا، خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، دوم، اول، ۱۳۸۴ش.
- حسین روحانی صدر http://www.imam-khomeini.ir/fa
- قلی‌زاده علیار، مصطفی، خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی طاهری خرم‌آبادی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اول، ۱۳۸۹ش.
- کانون نویسندگان قم، عالم مجاهد؛ یادمان اولین سالگرد درگذشت آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، قم، نور مطاف، ۱۳۹۳ش.