خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، کاری از سیدمصطفی صادقی، به واکاوی و بازخوانی خاطرات احمد صابری همدانی، پیرامون زندگی، مبارزات سیاسی، نهضت امام‌خمینی و مسایل حوزه و روحانیت پرداخته است.
اهمیت کتاب
خاطرات شنیدنی صابری همدانی از سفرهای تبلیغی و برخورد با گروه‌ها و فرقه‌های مختلف، اعم از لائیک و دینی، خاطراتی از دوران تبعید امام‌خمینی به ترکیه، کتاب را حائز اهمیت کرده است (صادقی، خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، ص ۱۵ و ۱۶). از امتیازات کتاب می‌توان به دارا بودن فهرست مطالب، اسناد، تصاویر، نمایه اعلام، اشخاص، اماکن، احزاب و گروه‌ها و کتب و نشریات، اشاره کرد. همچنین، شرح جامع و کامل بسیاری از مسایل، جریان‌ها و شخصیت‌ها، در پاورقی، از دیگر ویژگی‌های کتاب است.
ساختار
این کتاب پس از فهرستِ ریز موضوع، مقدمه ناشر، دارای ۴ فصل است و برخی از موضوعات آن به شرح زیر است: فصل اول، زندگی و تحصیل، ورود به حوزۀ علمیۀ همدان، ورود نیروهای متفقین به شهرهای ایران از جمله همدان، ویژگی‌های آخوند ملاعلی معصومی همدانی، شخصیت علمی، سیاسی و اجتماعی آیت‌الله بنی‌صدر، وضعیت حوزه همدان بعد از شهریور ۱۳۲۰ش، مقابلۀ رضا شاه با مظاهر دینی و روحانیت، تلاش مردم برای إحیای شعائر اسلامی، آشنایی با اساتید برجستۀ حوزۀ علمیۀ قم، شرکت در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله بروجردی، استفادۀ از آیت‌الله گلپایگانی، دوستان هم‌مباحثۀ دوران طلبگی، تدریس در حوزۀ علمیۀ قم، تألیفات و آثار قلمی؛ فصل دوم، حوزه، مرجعیت و مراجع، وضعیت حوزه در زمان آیت‌الله حائری، وضعیت حوزه در دورۀ مراجع ثلاث، سوءاستفادۀ شاه از مذهب و مرجعیت، نقش امام برای تشریف‌فرمایی آیت‌الله بروجردی به قم، اصلاحات آیت‌الله بروجردی در حوزه، ویژگی‌های علمی و اخلاقی آیت‌الله بروجردی، حساسیت آیت‌الله بروجردی نسبت به مخالفان اسلام و تشیّع، مبارزات آیت‌الله کاشانی و وقایع ۳۰ تیر و ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش، آشنایی با نوّاب صفوی و فدائیان اسلام، علل مخالفت آیت‌الله بروجردی با فدائیان اسلام، اصلاحات امام‌خمینی در حوزه، تلاش برای عدم تمرکز مرجعیت در یک شخص، چگونگی شکل‌گیری دارالتبلیغ اسلامی، ارتباط آیت‌الله شریعتمداری با حکومت پهلوی؛
فصل سوم، امام‌خمینی در عرصۀ اجتهاد و جهاد، مجتهدی مُسلّم و فقیهی اعلم، موقعیت ممتازِ علمی و تبحُّر در فقه و اصول، حالات معنوی و عبادی امام‌خمینی، ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری امام‌خمینی، اختلاف دیدگاه امام با سایر مراجع دربارۀ اصلاحات ارضی، برخورد قاطع امام با رژیم پهلوی، طرح بحث ولایت فقیه توسط آیت‌الله گلپایگانی، تفاوت دیدگاه امام با سایر مراجع در مواجهه با رژیم پهلوی، لوایح شش‌گانه موسوم به انقلاب سفید شاه و ملت، رفراندوم واهداف رژیم پهلوی، ملاقات برخی مقامات حکومتی با مراجع قم از جمله امام‌خمینی، سفر شاه به قم، سخنرانی اهانت‌آمیز شاه در حرم حضرت معصومه، تحریم رفراندوم از طرف امام و مراجع، سخنرانی امام‌خمینی بعد از فاجعه فیضیه، درخواست آیت‌الله حکیم از مراجع قم برای هجرت به نجف، مخالفت آیت‌الله گلپایگانی با طرح تخریب و بازسازی فیضیه، اعزام طلاب به سربازی و استقبال امام از این مسأله، تلاش انجمن حجتیه برای انصراف مردم از توجه به انقلاب، هجرت مراجع به تهران در حمایت از امام، استقبال پرشور مردم قم از امام در قم، کاپیتولاسیون و واکنش امام‌خمینی، تبعید امام به ترکیه، جشن‌های ۲۵۰۰ساله، عدم افراط و تفریط دربارۀ دکتر شریعتی، مخالفت آیت‌الله گلپایگانی، شهادت آقامصطفی خمینی؛ فصل چهارم، سفرهای تبلیغی و فرهنگی خارج از کشور، دیدار برخی نمایندگان مراجع با امام‌خمینی در ترکیه، تأثیر حضور امام‌خمینی بر مردم ترکیه، تلاش برای رفع بدبینی اهل سنت نسبت به ایرانیان و شیعیان، سفر به ترکیه، عربستان، پاکستان و هندوستان، ارادت وافر شیعیان هند و پاکستان به اهل بیت، شبیه‌سازی اماکن مقدسه، تلاش وهابی‌ها برای جلوگیری از عزاداری شیعیان، مناظره با علمای اهل سنت، ادارۀ حوزۀ علمیۀ دمشق و ملاقات با امام موسی صدر، سفر به لندن و قبول مسئولیت مجمع جهانی اسلام، سفر به پاریس برای ملاقات با اما خمینی (صادقی، خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، ص ۷ـ۱۳)
وضعیت نشر
این کتاب در بهار ۱۳۸۴ در ۳۳۲ صفحه، در ۳۰۰۰ نسخه، در تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است.
پانویس
منابع
- صادقی، سیدمصطفی، خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.