حسین تقوی اشتهاردی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
حسین تقوی اشتهاردی در سال ۱۳۰۴ش، در اشتهارد دیده به جهان گشود. پدرش شیخ یحیی تقوی اشتهاردی از عالمان نامی اشتهارد و مؤسس مدرسه علمیه آن شهر و مدرس آن مدرسه بود و در آنجا درس‌هایی چون مقدمات و سطح را تدریس می‌کرد.
حسین تقوی اشتهاردی خواندن و نوشتن، قرائت قرآن و ریاضی را نزد پدرش آموخت. او سپس به فراگیری ادبیات نزد پدرش پرداخت و ازجمله کتاب معراج السعاده اثر ملا احمد نراقی را نزد شیخ یحیی تقوی اشتهاردی خواند. آنگاه از دوازده‌سالگی به فراگیری دروس حوزوی روی آورد و در یکی از مساجد اشتهارد، جامع‌المقدمات را نزد پدرش آموخت و سپس با تعمیر مدرسه علمیه اشتهارد توسط میرزا یحیی تقوی اشتهاردی، وارد آن مدرسه شد و دروسی چون لمعه و قوانین را در آنجا و پیش پدرش خواند. در کنار تحصیل، به کسب‌وکار در اشتهارد نیز می‌پرداخت.[۱]
او در سال ۱۳۲۴ش برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی قم شد.[۲] و در مدرسه فیضیه سکنی گزید.[۳]و دروس سطح را نزد آقایان شیخ محمد صدوقی یزدی، مرتضی مطهری، میرزا محمد مجاهدی تبریزی، شیخ عبدالجواد جبل عاملی اصفهانی، محمدجواد خندق‌آبادی، میرزا علی‌اصغر علامه تهرانی (کرباسچیان) و سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی خواند.[۴] پس از آن به فراگیری درس خارج فقه و اصول پرداخت و ابتدا در درس خارج فقه آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی حضور یافت و شش سال از درس ایشان بهره برد و آن درس‌ها را در سه جلد تقریر کرد. او از سال ۱۳۳۱ش در دوره دوم درس خارج اصول امام‌خمینی در مسجد سلماسی حضور یافت و تا سال ۱۳۴۱ش از آن درس‌ها بهره می‌برد.[۵]وی آن درس را در چهار جلد تقریر کرد که با عنوان تنقیح الاصول توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی منتشر شده است. هم‌زمان در درس خارج فقه ازجمله مکاسب محرمه.[۶] مقداری از بیع و کتاب طهارت امام‌خمینی نیز شرکت می‌کرد.[۷] و درس مکاسب محرمه ایشان را از آغاز تا متعاقدین تقریر کرد که منتشر نشده است.[۸] تقوی اشتهاردی تحت تأثیر درس‌های امام‌خمینی قرار داشت و حضور ده ساله در درس امام‌خمینی را بزرگ‌ترین نعمت الهی می‌داند و از ایشان با عناوینی چون سیدنا الاعظم و استادنا الافخم نام می‌برد.[۹] او از برخورد توام با متانت و صبر و حوصله امام‌خمینی در مواجهه با اشکال‌های طلاب به نیکی یاد می‌کند.[۱۰]
تقوی اشتهاردی هم‌زمان با حضور در درس خارج فقه و اصول آیات بروجردی و امام‌خمینی، از درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمد حجت کوه‌کمری و سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی نیز استفاده می‌کرد. همچنین از درس فلسفه علامه سیدمحمدحسین طباطبایی نیز بهره می‌برد.[۱۱]
او در فروردین ۱۳۴۳ و پس از آزادی و بازگشت امام‌خمینی به قم، به مردم اشتهارد پیشنهاد داد که به آن مناسبت جشن بگیرند.[۱۲] در مهر ۱۳۴۴ ازجمله روحانیانی بود که پس از انتقال امام‌خمینی به عراق، همراه با جمعی دیگر از روحانیان حوزه علمیه قم، در نامه‌ای به امام‌خمینی، با اظهار خرسندی از حضور ایشان در نجف اشرف، بار دیگر نگرانی خود را از تداوم تبعید ایشان در خارج از کشور «به خاطر دفاع از قرآن و حقوق ملت اسلام و حمایت از استقلال و تمامیت ارضی کشور ایران» اعلام کردند و خواستار بازگشت «آن قائد عظیم‌الشأن» به کشور شدند تا «با تدبیرات خردمندانه و رهبری‌های ارزنده آن زعیم عالی‌قدر، مصالح عالیه اسلام و ایران و حقوق از دست رفته ملت تأمین گردد».[۱۳] او در همان سال همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم در نامه‌ای به آیت‌الله سیدمحمدهادی حسینی میلانی، با اشاره به موسم تبلیغ و سخت‌گیری‌های حکومت پهلوی علیه امام‌خمینی، خواستار اظهارنظر آن مرجع درباره تجلیل از امام‌خمینی علی‌رغم این سخت‌گیری‌ها شدند. آیت‌الله میلانی هم در پاسخ، بر تجلیل از امام‌خمینی و تکرار مطالبه علما درباره بازگشت امام‌خمینی به کشور تأکید کرد.[۱۴] علاوه بر آن، اعلامیه‌ای با عنوان حسین اشتهاردی امضا شده است که به نظر می‌رسد حسین تقوی اشتهاردی است. در آن اعلامیه که در فروردین ۱۳۴۵ ش و پس از بازداشت آقایان عبدالرحیم ربانی شیرازی، احمد آذری قمی، حسینعلی منتظری و تنی چند از روحانیان و به امضای جمعی از روحانیان حوزه علمیه قم انتشار یافت، دستگیری افراد مذکور تقبیح شد و امضاکنندگان نگرانی خود را از تداوم بازداشت آنان ابراز کردند.[۱۵]
تقوی اشتهاردی از نخستین سال‌های حضور در قم، در کنار تحصیل، به تدریس نیز می‌پرداخت. ازجمله پانزده سال در مدرسه علمیه آیت‌الله گلپایگانی و مدرسه حقانی در قم دروسی چون شرح لمعه، مکاسب، رسایل و کفایه را تدریس می‌کرد.[۱۶] او شاهد یورش‌ها و بازرسی‌های ساواک از مدرسه حقانی بود.[۱۷]مدت کوتاهی (یک ماه) هم به خرم‌آباد رفت و در حوزه علمیه کمالیه آن شهر به تدریس پرداخت. علاوه بر آن، سال‌ها به تدریس در مسجد ملا صادق قم اشتغال داشت و در همان‌جا به اقامه نماز جماعت نیز می‌پرداخت و هر هفته در روزهای پنج‌شنبه، جلسات تفسیر قرآن برای خواهران برگزار می‌نمود.[۱۸] اهتمام او به تدریس به‌اندازه‌ای بود که در سال‌های پایانی عمرش جلسات مباحثه و تدریس را در خانه خود تشکیل می‌داد. تقوی اشتهاردی همه‌ساله در ماه مبارک رمضان و محرم، به دعوت اهالی اشتهارد، به زادگاهش می‌رفت و ضمن اقامه جماعت در دو مسجد آنجا به تبلیغ دین و ارشاد مردم می‌پرداخت. او ازجمله روحانیانی بود که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، نماز جمعه را در اشتهارد اقامه می‌کرد. همچنین در کنار فعالیت‌های تبلیغی ـ ارشادی، در رفع نیازمندی‌های مردم آن سامان هم می‌کوشید که از آن جمله می‌توان به تأمین آب آشامیدنی آن شهر (لوله‌کشی)، ساخت حمام، تعمیر قنات و احداث غسالخانه اشاره کرد.[۱۹]
تألیفات او عبارت است از: ۱- تنقیح الاصول (تقریرات درس اصول حضرت امام‌خمینی(ره) که در چهار جلد چاپ شده است). ۲- تقریرات درس فقه امام‌خمینی (مکاسب محرمه) در سه جلد. ۳- تقریرات درس فقه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (کتاب صلاه و غیر آن). ۴- اصول المذهب، به زبان عربی (مخطوط). ۵- فروع المذهب در دو جلد (مخطوط). ۶- آداب معاشرت از دیدگاه وحی (مخطوط). ۷- کشکول (محمدی اشتهاردی، ص۵۶). ۸- مقاله «نماد ورع و خداباوری» درباره ویژگی‌های شخصیتی و مدیریتی علی قدوسی.[۲۰]
حسین تقوی اشتهاردی در روز ۱۴ مهر ۱۳۷۹ در قم از دنیا رفت. پیکرش پس از اقامه نماز توسط شیخ علی‌پناه اشتهاردی، در بقعه العلمای باغ بهشت قم به خاک سپرده شد.[۲۱]
پانویس
- ↑ محمدی اشتهاردی، ص۴۹-۵۱.
- ↑ محمدی اشتهاردی، ص۵۳؛ التقوی الاشتهاردی، ص۵.
- ↑ محمدی اشتهاردی، ص۵۳.
- ↑ محمدی اشتهاردی، ص۵۳؛ التقوی الاشتهاردی، ص۵.
- ↑ التقوی الاشتهاردی، ص۶؛ محمدی اشتهاردی، ص۵۸-۵۹.
- ↑ محمدی اشتهاردی، ص۵۵.
- ↑ تقوی اشتهاردی، ص۸۵.
- ↑ محمدی اشتهاردی، ص۵۵.
- ↑ محمدی اشتهاردی، ص۵۸-۶۰؛ التقوی الاشتهاردی، ص۷.
- ↑ آینه حسن، ص۶۹.
- ↑ محمدی اشتهاردی، ص۵۴-۵۵.
- ↑ محمدی اشتهاردی، ص۶۰.
- ↑ دوانی، ج۵، ص۱۵۸-۱۶۳؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۷۸ـ۱۷۳.
- ↑ آیت‌الله‌العظمی سید...، ص۲۶۵ ـ ۲۶۹؛ روحانی، ج ۲، ص۳۶؛ دوانی، ج ۵، ص۸۲-۸۴.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ص۱۹۹-۲۰۰.
- ↑ محمدی اشتهاردی، ص۵۵.
- ↑ تقوی اشتهاردی، ص۸۵.
- ↑ محمدی اشتهاردی، ص۵۵-۵۶.
- ↑ محمدی اشتهاردی، ص۵۶-۵۹.
- ↑ تقوی اشتهاردی، ص۸۵.
- ↑ تقوی اشتهاردی، ص۷۰.
منابع
- آیت‌الله‌العظمی سیدمحمدهادی میلانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، ج۲، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- آینه حسن: خاطراتی از ویژگی‌های ممتاز امام‌خمینی(ره) در امور فردی و اجتماعی (۱۳۷۹)، به کوشش: اصغر میرشکاری و حمید بصیرت‌منش، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- التقوی الاشتهاردی، حسین (۱۳۷۶)، تنقیح الاصول، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- تقوی اشتهاردی، حسین (۱۳۸۷)، «نماد ورع و خداباوری»، ماهنامه شاهد یاران، شماره ۳۸ (یادمان شهید آیت‌الله علی قدوسی)، دی.
- «درگذشتگان: آیت‌الله تقوی اشتهاردی» (۱۳۷۹)، دوماهنامه آینه پژوهش، سال یازدهم، شماره ۶۴، مهر ـ آبان.
- دوانی، علی، (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج۵، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ روحانی، سیدحمید (۱۳۶۴)، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- محمدی اشتهاردی، محمد (۱۳۸۳)، «حاج شیخ حسین تقوی اشتهاردی، محقق وارسته»، ستارگان حرم، به اهتمام گروهی از نویسندگان ماهنامه کوثر، ج ۱۰، قم، زائر.