دستغیب، سید محمدهاشم؛ از شاگردان درس خارج فقه امام خمینی. سید محمدهاشم دستغیب در سال ۱۳۲۰ ش در خانواده‌ای شاخص و روحانی در شهر شیراز به دنیا آمد («دستغیب، سید محمدهاشم»، https://fa.wikinoor.ir/). پدرش سید عبدالحسین دستغیب، از روحانیان مبارز فارس و امام جمعه شیراز پس از پیروزی انقلاب اسلامی بود که در محراب عبادت توسط مخالفان جمهوری اسلامی به شهادت رسید. نسب آنان به زید بن علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب (علیهم‌السلام) می‌رسد («در گفت وگو با فرزند شهید دستغیب مطرح شد؛ ناگفته‌هایی از زندگی سومین شهید محراب»، ۴). سید محمدهاشم دستغیب دوران ابتدایی و متوسطه را در شیراز گذراند. هم‌زمان به تحصیل دروس حوزوی می‌پرداخت و مقدمات را در شیراز خواند. او سپس راهی عراق شد و در حوزه علمیه آن شهر دروس سطح را نزد استادان آنجا به پایان رساند، ولی در منابع اطلاعاتی درباره استادان او در شیراز و همچنین استادان دوره سطح او در نجف اشرف وجود ندارد. در جریان تصویب لوایح انجمن‌های ایالتی و ولایتی، همراه با پدر بزرگوارش در جلسات روحانیون برجسته شیراز شرکت می‌کرد. پس از آن در اغلب جلسات سیاسی روحانیون شرکت کرد (خاطرات قیام ۱۵ خرداد، ۶۱ ـ ۶۲). در جریان قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ش فعال بود و به تکثیر و توزیع اعلامیه‌های روحانیون مبارز پرداخت (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۰، ۱۳۲). به همین سبب، ساواک خواستار دستگیری او و جمعی دیگر از روحانیان شیراز برآمد (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۱، ۲۱۲-۲۱۳). در پی این دستور بلافاصله در شیراز دستگیر (همان، ۲۲۷) و با هواپیمای نظامی به تهران منتقل شد. در تهران بلافاصله به زندان عشرت‌آباد انتقال یافت و مدت دو روز در زندان انفرادی بود. او پس از سیزده روز حبس در عشرت‌آباد و بازجویی، مدت چهل روز را در زندان‌های حکومت پهلوی گذراند (خاطرات قیام ۱۵...، ۶۴ ـ ۶۵). او پس از آزادی در تیر ۱۳۴۲ ش که با شرط عدم خروج از حوزه قضایی تهران بود، مدتی در تهران ماند و سپس همراه با پدرش راهی مشهد شد. او در ۳۰ مهر ۱۳۴۲ ش همراه با پدر به شیراز بازگشت (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۰، ۱۵۲) و به مبارزات سیاسی خود در کنار پدرش ادامه داد و در مواقعی پس از پایان سخنرانی پدرش در مسجد جامع به سخنرانی می‌پرداخت (همان، ۱۸۵) و در بیان احکام، فتاوای امام خمینی را بیان می‌کرد (همان، ۱۸۷، ۲۱۷؛ سیر مبارزات یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۲، ۱۹۵-۱۹۶). دستغیب در سال ۱۳۴۵ ش و در جریان تصویب لایحه حمایت از خانواده که اعتراض روحانیان را در پی داشت، نظر پدرش را مبنی بر مخالفت با آن لایحه به اطلاع علمای قم رساند (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۰، ۳۴۸). به این خاطر تحت نظر بود و سپس در سال ۱۳۴۷ ش به خدمت نظام وظیفه عمومی (سربازی) احضار شد (همان، ۳۸۸). به نظر می‌رسد این سخت‌گیری‌ها باعث شد تا برای ادامه تحصیل دروس حوزوی راهی نجف اشرف شود؛ بنابراین می‌توان احتمال داد که او در سال ۱۳۴۷ ش راعی عراق شده باشد، چراکه در اسناد ساواک دیگر نامی از او نیست. سید محمدهاشم دستغیب پس از ورود به عراق، در حوزه علمیه نجف به تحصیل ادامه داد و در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سید ابوالقاسم موسوی خویی شرکت کرد. هم‌زمان از درس خارج امام خمینی (که از سال ۱۳۴۴ ش و در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف آغاز شده بود)، بهره می‌برد. سید محمدهاشم دستغیب در سال ۱۳۵۱ ش به شیراز بازگشت، بنابراین می‌توان احتمال داد که در آن سال به کشور بازگشته است. با استناد به این گزارش می‌توان احتمال داد که از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۱ ش در درس امام خمینی شرکت می‌کرده است. همچنین در حوزه علمیه نجف اشرف واسط و رابط پدرش با علمای نجف بود (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۰، ۴۲۰)، به همین دلیل از طرف ساواک به‌عنوان یکی از طلاب ایرانی افراطی مقیم نجف اشرف نامیده شد (همان، ۴۳۴). دستغیب پس از بازگشت به شیراز به تدریس در مدرسه علمیه حکیم شیراز پرداخت («پیکر آیت‌الله سید محمدهاشم دستغیب به خاک سپرده شد»، www.mehrnews.com). وی در سال‌های ۱۳۵۶ـ۱۳۵۷ همراه پدرش در سازماندهی مبارزات مردم شیراز نقش داشت و واسط بین برخی از روحانیان با سید عبدالحسین دستغیب بود (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۰، ۶۱۸)؛ به همین خاطر مقامات استان خواستار دستگیری سید محمدهاشم دستغیب شدند، ولی ساواک دستگیری او را به مصلحت ندانست (همان، ۵۶۵). وقتی در تیر آن سال سید عبدالحسین دستغیب توسط مأموران ساواک در منزلش تحت نظر قرار گرفت، سید محمدهاشم در سخنرانی خود در مسجد جامع شیراز و در حضور بالغ بر چهار هزار نفر، به‌شدت از حکومت پهلوی انتقاد کرد و برای سلامتی امام خمینی صلوات فرستاد و در پایان سخنرانی خود، خواسته‌های روحانیان را اجرای دستورات قرآن کریم در کشور، آزادی زندانیان سیاسی و بازگشت تبعیدشدگان به محل سکونت خود بیان کرد و پس از پایان سخنرانی او تظاهراتی در شیراز صورت گرفت (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۹، ۲۸۳-۲۸۴). دستغیب در تظاهرات مردم شیراز در ۱۳ شهریور ۱۳۵۷ ش نیز حضور داشت (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۰، ۵۸۴). او که نیابت پدرش را در مسجد جامع شیراز بر عهده داشت (همان، ۵۹۶)، پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت در کنار پدرش که نمایندگی امام خمینی در استان فارس و امامت جمعه شیراز را عهده‌دار شده بود، ادامه داد. وی پس شهادت آیت‌الله سید عبدالحسین دستغیب، به سرپرستی حوزه‌های علمیه حکیم و شهید دستغیب شیراز منصوب شد (همان). همچنین از امام خمینی اجازه تصدی در امور حسبیه و شرعیه دریافت کرد (صحیفه امام، ج ۱۶، ۵۱). تألیف کتاب‌های یادواره شهید دستغیب، تصحیح کتاب گناهان کبیره: شرح و تفسیری بر تمام گناهان کبیره و عواقب آن اثر آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر قلب سلیم اثر آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر قیام حسینی (ع) تألیف آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر خطبه شعبانیه تألیف آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر کتاب معاد تألیف آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر کتاب توحید تألیف آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر کتاب آیین زندگی تألیف آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر کتاب مظالم تألیف آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر کتاب بندگی راز آفرینش با موضوعیت شرح خطبه فدکیه حضرت زهرا (س) تألیف آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر کتاب ایمان تألیف آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر کتاب عدل آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر کتاب اخلاق اسلامی تألیف آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر کتاب آدابی از قرآن، شرح و تفسیر سوره شریفه واقعه تألیف آیت‌الله عبدالحسین دستغیب، تنظیم و تصحیح و مقدمه بر کتاب آدابی از قرآن، شرح و تفسیر سوره شریفه حجرات تألیف آیت‌الله عبدالحسین دستغیب و... از آثار قلمی اوست. سید محمدهاشم دستغیب در بهمن ۱۳۹۰ در شیراز درگذشت و در جوار آرامگاه شهید آیت‌الله دستغیب به خاک سپرده شد («پیکر آیت‌الله سید محمدهاشم دستغیب به خاک سپرده شد»، www.mehrnews.com). منابع: «پیکر آیت‌الله سید محمدهاشم دستغیب به خاک سپرده شد»، https://www.mehrnews.com/news/1520696؛ خاطرات قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ شیراز (۱۳۷۳)، تدوین جلیل عرفان‌منش، دفتر اول، تهران، حوزه¬ هنری سازمان تبلیغات اسلامی؛ «دستغیب، سید محمدهاشم»، https://fa.wikinoor.ir؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۱، ۲، ۳ و ۹ ۷، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ صحیفه¬ امام (۱۳۷۸)، ج ۱۶، تهران، مؤسسه¬ تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ «ناگفته‌هایی از زندگی سومین شهید محراب» (۱۳۸۷)، دوهفته‌نامه افق حوزه، شماره ۲۱۱، ۲۰ آذر؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک: کتاب دهم نفس مطمئنه، آیت‌الله سید عبدالحسین دستغیب (۱۳۷۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.