خاطرات آیت‌الله مسلم ملکوتی، کاری از عبدالرحیم اباذری، به واکاوی خاطرات مسلم ملکوتی، پیرامون زندگانی، شهر سراب، حوزۀ علمیۀ قم و نجف، همگامی با امام‌خمینی و مسئولیت‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته است.
اهمیت کتاب
خاطرات آیت‌الله ملکوتی، به عنوان یکی از مبارزان خِطِّۀ آذربایجان، حاوی وقایع بسیار مهمی از دوران پهلوی‌ها است و به همین جهت حائز اهمیت است (اباذری، خاطرات آیت‌الله مسلم ملکوتی، ص ۱۱). از امتیازات کتاب می‌توان به دارا بودن فهرست مطالب، تصاویر، فهرست منابع، فهرست أعلام و چکیدۀ انگلیسی اشاره کرد. همچنین، شرح جامع و کامل بسیاری از مسایل، جریان‌ها و شخصیت‌ها، در پاورقی، از دیگر ویژگی‌های کتاب است.
ساختار
کتاب «خاطرات آیت‌الله مسلم ملکوتی» پس از مقدمه، در ۷ فصل ذیل تنظیم شده و تصاویر، فهرست منابع، فهرست اعلام و چکیدۀ انگلیسی نیز در پایان آن آمده است. فصل اول، زندگی‌نامه، تحصیلات مقدماتی، هجرت به قم، اساتیدم در قم (مجاهدی تبریزی-تَتِمّۀ کفایه-، حجت کوه‌کمره‌ای، فیض قمی، آیت‌الله بروجردی، سیدحسین قاضی، مهدی مازندرانی، ابوالقاسم اصفهانی، مهدی آشتیان، علامه طباطبایی و امام‌خمینی)، تحصیل در مشهد، مهاجرت به نجف، تدریس مستمِرّ در حوزه‌ها، تألیفات و تقریرات (تقریر یک دوره درس اصول آیت‌الله حجت، یک دوره کامل اصول و بخشی از فقه آیت‌الله خویی، حاشیه بر عروةالوثقی، یک دوره اصول فقه کامل، حاشیه بر اسفار ملاصدرا و شفای بوعلی سینا، «المحاکمات»، تقریرات درس عبدالنبی عراقی، «الربا فی التشریع الاسلامی»، «ماالفرق بین الدین و العلم و الفلسفة» تفسیر سورۀ حمد و فاتحۀ الکتاب، «المنافقون فی القرآن و السُّنّة و التاریخ»، مقتل امام حسین، مناسک حج و توضیح المسائل، «مسجد، مسجد شد»)؛
فصل دوم، روزهای آشفتگی سیاسی، قیدمت شهر سراب، مساجد سراب، علمای سراب (آقایان شریعتمداری، مقدسی، عبدالله حقی، میرزا یعقوب، علم الهدی، شیخ الاسلام، علی اکبر مجتهدی، عبدالله مجتهدی، حسین محدثی)، فضای دوران رضاخانی، مقاومت روحانیت، غائلۀ پیشه‌وری و نقش علما، اوضاع حوزۀ علمیۀ قم، فضای سیاسی مشهد، وضعیت فلسفه و عرفان در مشهد، ادیب نیشابوری در مشهد، عرفان آیت‌الله کلباسی؛ فصل سوم، دوران اقتدار حوزۀ علمیۀ قم، ورود آیت‌الله بروجردی به قم، تمرکز رهبری و مرجعیت، مقام علمی و شیوۀ تدریس آیت‌الله بروجردی، موقعیت سیاسی و اجتماعی آیت‌الله بروجردی، مهمترین خدمت آیت‌الله بروجردی، اولین آشنایی با امام‌خمینی، خصوصیات اخلاقی امام، ویژگی‌های تدریس حضرت امام، مخالفان تدریس فلسفه، توسط امام‌خمینی، دراویش و صوفیان راستین، سیر تاریخی دراویش؛ فصل چهارم، در حریم امام علی(ع)، حضور در کربلای معلی، ویژگی‌های آیت‌الله حکیم، مقام و منزلت آیت‌الله حکیم، آیت‌الله سیدعبدالهادی شاهرودی، ویژگی‌های تدریس آیت‌الله خویی، خصوصیات اخلاقی آیت‌الله خویی، با علامه امینی، اوضاع نجف، اوضاع فرهنگی و اخلاقی مردم عراق، پیاده‌روی کربلا؛ فصل پنجم، همگام با امام، حمایت از امام‌خمینی در نجف، استقبال از امام، تثبیت موقعیت علمی امام‌خمینی در نجف، جلسات جامعۀ مدرسین قم، تظاهرات و راهپیمایی در سراب، استقبال از امام؛ فصل ششم، همراه با قیام (مسئولیت‌های پس از پیروزی)، پیروزی انقلاب اسلامی، اعزام به زنجان از سوی امام‌خمینی، رسیدگی به دادگاه‌های انقلاب، انتصاب ائمۀ جمعه در آذربایجان، امامت جمعۀ تبریز، تفکرات آیت‌الله شریعتمداری، ارتباط ایشان با جبهۀ ملی، مظلومیت آیت‌الله قاضی طباطبایی؛ فصل هفتم، خدمات ماندگار، تأسیس مساجد و مدارس، انسجام‌بخشی به روحانیت، سامان‌دهی ارگان‌ها و ادارات، مسیحیان در تبریز، دلجویی از سیدمحمدحسین بهجت (شهریار)، سیر تاریخی مسجد علی‌شاه، شورای‌عالی حوزه‌های آذربایجان، ۱۴ سال امامت جمعه در تبریز (اباذری، خاطرات آیت‌الله مسلم ملکوتی، ص ۷ـ۱۱)
وضعیت نشر
این کتاب در تابستان ۱۳۸۵ در ۳۵۲ صفحه، در ۲۰۰۰ نسخه، در تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است.
پانویس
منابع
- اباذری، عبدالرحیم، خاطرات آیت‌الله مسلم ملکوتی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.