مرتضوی لنگرودی، سید محمدمهدی؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. سید محمدمهدی مرتضوی لنگرودی در سال ۱۳۱۴ در خانواده‌ای روحانی در نجف به دنیا آمد. پدرش آیت‌الله سید مرتضی مرتضوی لنگرودی یکی از عالمان متقی و بلندآوازه حوزه‌های علمیه قم و نجف و یکی از شاگردان برجسته و ممتاز آیات میرزا محمدحسین نائینی و سید ابوالحسن اصفهانی بود و در اوایل دهه ۱۳۴۰ در قم و تهران به فعالیت علیه حکومت پهلوی می‌پرداخت. سید محمدمهدی مرتضوی دوران کودکی خویش را تا سال ۱۳۲۱ در نجف گذراند و خواندن و نوشتن قرآن را در محضر پدرش فراگرفت و تحصیلات مکتب‌خانه‌ای را هم در نجف آغاز کرد. وی در نوجوانی همراه با خانواده به ایران آمد و در تهران مقیم شد و پس از فراگیری دروس متداول در سال ۱۳۲۸ ش وارد مدرسه علمیه حاج ابوالفتح شد و تحصیل علوم دینی را آغاز کرد (احسان‌بخش، ۶۴۶) و مقدمات را نزد آیت‌الله کنی و فردی به نام شیخ‌الاسلام فراگرفت. در کتاب تجرید و کلام هم از شاگردان میرزا ابوالحسن شعرانی بود و هیئت و نجوم را هم پیش علامه حسن حسن‌زاده آملی و شعرانی خواند. درایه و رجال را هم پیش مهدی الهی قمشه‌ای فراگرفت. سپس به قم رفت و در حوزه علمیه آنجا رسائل و مکاسب را پیش سید محمدباقر سلطانی طباطبایی خواند. کفایةالاصول را هم نزد میرزا محمد مجاهدی تبریزی آموخت («سید محمدمهدی مرتضوی لنگرودی»، http://thinker.irc.ir ). و در درس فلسفه و علوم معقول هم از شاگردان علامه سید محمدحسین طباطبایی بود. سپس از درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، امام خمینی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، میرزا هاشم آملی و سید محمدکاظم شریعتمداری بهره‌مند شد (شریف رازی، ج ۲، ۲۵۳). وی درس‌های خارج فقه امام خمینی را تقریر کرد، ولی از این تقریرات اطلاعاتی در دست نیست. مرتضوی تا تبعید امام خمینی از درس‌های امام خمینی بهره می‌برد و پس از آن از درس‌های آیت‌الله گلپایگانی بهره برد. هم‌زمان به تدریس در حوزه علمیه قم می‌پرداخت و از مدرسین حوزه علمیه و ائمه جماعت قم بود (همان). مرتضوی لنگرودی سفرهای متعدد تبلیغی به کشور هند و پاکستان کرد و در آنجا مجالس بسیاری در شهرهای مختلف (مانند دهلی، بنارس، حیدرآباد، بمبئی، اکبرآباد، آگره و لکهنو) برپا و از حقانیت اسلام و تشیع دفاع کرد (احسان‌بخش، ۶۴۶) و حسینیه‌ای را هم در آن کشور ساخت. همچنین جامعةالسبطین را هم در پاکستان بنیان نهاد. او در دوران نهضت اسلامی در تهیه و توزیع اعلامیه‌های امام خمینی فعال بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم به فعالیت‌های علمی و تدریس در حوزه علمیه قم ادامه داد («سید محمدمهدی مرتضوی لنگرودی»، http://thinker.irc.ir ). همچنین کانون‌های فرهنگی را در قم بنیان نهاد و شبهای پنجشنبه و جمعه هر هفته جلساتی را برای معلمان و دانش‌آموزان دایر می‌کرد. تقریرات درس خارج فقه (درس صلاه و خمس) آیت‌الله بروجردی، تقریرات درس خارج فقه (طهارت و حج) آیت‌الله گلپایگانی، تقریرات درس خارج فقه (طهارت و حج) امام خمینی، تقریرات درس‌های آیت‌الله میرزا هاشم آملی (شریف رازی، ج ۲، ۲۵۳)، کتاب‌های حدود معماری اسلامی (احسان‌بخش، ۶۴۶)، ارمغان هند و پاکستان، دستورات ارزنده، دیوان مرتضوی، داستان پشیمان‌شدگان، امشی به حشرات بهایی، پاسخ به کتاب شهید جاوید، گفتگوی عالم و صوفی («مرتضوی لنگرودی، سید محمدمهدی»، https://hawzah.net))، رساله‌ای در حجاب، صد و ده معمای اسلامی، عبرتی از شناسنامه، سالسل مرتضوی (کشکول)، توحید مرتضوی، مناجات مرتضوی، دستورات ارزنده، پاسخ به گفته ما، احسن الصراط، کتابی در رد یهود، کتابی در رد نصاری، سؤال و جواب درباره حجاب، صندوق حسنات، ارمغان رمضان، معالجات روحی، دو علم و یک فن در علم روح و بدن و فن تعبیر، قواعد العلم، لغات الوسائل، محشر شعر، اعجاز اسلام، قدم‌هایی به آن سرا در قیامت، پاسخ به گفته‌ها و گوهرهای گران در علم معانی و بیان از تألیفات اوست (شریف رازی، ج ۲، ۲۵۳). سید محمدمهدی مرتضوی لنگرودی در ۳۰ شهریور ۱۳۸۴ در قم درگذشت و پیکرش پس از تشییع و اقامه نماز برادر بزرگوارش آیت‌الله سید محمّدحسین لنگرودی، به وادی‌السلام نجف منتقل شد و در آنجا به خاک سپرده شد («مرتضوی لنگرودی، سید محمدمهدی»، hawzah.net).). منابع: احسان‌بخش، صادق (۱۳۸۲)، دانشوران و دولتمردان گیل و دیلم، ویراستار: دکتر عباس شرفی ماسوله، رشت، صادقین؛ «سید محمدمهدی مرتضوی لنگرودی»، http://thinker.irc.ir؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۲، تهران، شرکت اسلامیه؛ «مرتضوی لنگرودی، سید محمدمهدی»، https://hawzah.net.