حبیب‌الله اراکی، از شاگردان درس منظومه امام‌خمینی.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| زادگاه | اراک |
| تاریخ وفات | ۸ بهمن ۱۳۵۷ |
| شهر وفات | نجف |
| اطلاعات علمی | |
حبیب‌الله اراکی در اراک به دنیا آمد. او خواندن و نوشتن را در اراک فراگرفت و سپس به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و مدتی در مدارس علمیه اراک مشغول به تحصیل شد. با تأسیس حوزه علمیه قم توسط شیخ عبدالکریم حائری یزدی، راهی قم شد و در حوزه علمیه آنجا دروس مقدماتی و سطح را فراگرفت. او در همان زمان در درس حکمت (منظومه) امام‌خمینی شرکت می‌کرد.[۱] محسن اراکی درباره حضور شیخ حبیب‌الله اراکی در درس امام‌خمینی از زبان پدرش می‌گوید: «من از کتاب شرح منظومه خدمت امام تلمذ کردم».[۲] به نظر می‌رسد وی در حدود سال‌های ۱۳۱۰ـ۱۳۱۱ در آن درس شرکت می‌کرد.[۳] و هم زمان در درس‌های خارج فقه و اصول آیت‌الله حائری یزدی حضور می‌یافت.
حبیب‌الله اراکی سپس برای ادامه تحصیل راهی عراق شد و در حوزه علمیه آنجا از دروس خارج فقه و اصول محمدحسین غروی اصفهانی معروف به کمپانی، آقا ضیاءالدین عراقی و شیخ محمدکاظم شیرازی بهره‌مند شد، سپس در درس‌های خارج فقه و اصول سیدعبدالهادی شیرازی حاضر شد و مسئولیت پاسخگویی به استفتائات آن مرجع تقلید را برعهده گرفت. همچنین از اصحاب خاص سیدعبدالهادی شیرازی و مورد اعتماد ایشان بود و این اعتماد به اندازه‌ای بود که پس از نابینا شدن، هیچ نامه یا قبض یا اجازه‌نامه‌ای را بدون تأیید اراکی امضا نمی‌کردند.[۴]
اراکی یکی از مدرسان برجسته حوزه علمیه نجف اشرف نیز بود و به سبب توان مدیریتی بالا، مورد اعتماد اغلب مراجع تقلید مقیم آن شهر و از جمله سیدمحسن حکیم بود. او در قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ از جمله علمای مؤثر در حمایت از امام‌خمینی در نجف بود و به همین علت، مکرّر به مراجع آن روز نجف چون آیات حکیم سیدابوالقاسم خویی و سیدمحمود حسینی شاهرودی مراجعه می‌کرد و تأثیر زیادی جلب حمایت این مراجع از امام‌خمینی داشت، به‌ویژه همراه با سیدعلی بهشتی و شیخ عباس قوچانی تأثیر فراوانی در موضع‌گیری آیت‌الله خویی نسبت به قیام ۱۵ خرداد داشت. همچنین در تهیه بعضی از اعلامیه‌های حمایت روحانیان از امام‌خمینی نقش موثری ایفا کرد.
اراکی پس از تبعید امام‌خمینی به عراق در سال ۱۳۴۴، در ساماندهی مراسم استقبال از امام‌خمینی در بغداد و نجف اشرف نقش داشت و پس از استقرار ایشان در نجف، همراه با جمعی از علما و فضلای حوزه به حمایت گسترده از امام‌خمینی پرداخت. حمایت از تشکیل مجلس درس امام‌خمینی در مسجد شیخ انصاری و واگذاری امامت جماعت آن مسجد به امام‌خمینی از جمله مواردی بود که اراکی در آن نقش مؤثری داشت. وی در مدت اقامت امام‌خمینی در نجف همواره از نهضت اسلامی حمایت و پشتیبانی می‌کرد و برای پیگیری برخی کارهای مربوط به امام‌خمینی در ایران، از سوی ایشان مأموریت می‌یافت تا به ایران سفر کند و این مأموریت دو بار تکرار شد؛ بار اول در سال ۱۳۴۴ و بار دیگر در سال ۱۳۴۷. پس از آن هم از اعضای بیت امام‌خمینی در نجف اشرف و از جمله افرادی مورد وثوق امام‌خمینی بود.[۵]
مناسبات اراکی با امام‌خمینی به‌گونه‌ای بود که یکی از افراد از او به‌عنوان یکی «از دوستان اهل حال امام» نام برده است .[۶] وی همچنین عضو هیئت ممتحنۀ انتخابی امام‌خمینی در حوزه علمیه نجف بود و همراه با سیدخاتم یزدی و سیدجعفر کریمی، هفته‌ای دو روز در مدرسه آیت‌الله بروجردی جلسه امتحان دایر می‌کردند.[۷] در اواسط دهه ۱۳۵۰ وقتی هجمه‌ها علیه علی شریعتی افزایش یافت و امام‌خمینی برای موضع‌گیری دراین‌باره تحت‌فشار قرار گرفت، شیخ حبیب‌الله اراکی را مأمور مطالعه و اظهارنظر درباره آثار شریعتی کرد و او هم پس از مطالعه، اعلام کرد «من هرچه این کتاب‌ها را خواندم، کفری در آنها نیافتم و نمی‌توانم تهمت کفر بر شریعتی بزنم».[۸] در سوم آذر ۱۳۵۶ اخباری مبنی بر سوءقصد به جان امام‌خمینی منتشر شد.[۹] و در پی آن امام‌خمینی در وصیت‌نامه‌ای، اراکی را همراه با سه نفر دیگر به‌عنوان وصی خودشان تعیین کردند. در نامه امام‌خمینی آمده بود: «آقایان اراکی، رضوانی، خاتم و کریمی را وصی قرار دادم، اگر برای یک نفر یا بیشتر پیش‌آمدی شد که نتوانست قیام به امر کند سایر آقایان به‌جای او، یک نفر مورد اطمینان و معروف به صحت و امانت را تعیین کنند. مقصود آن است که مادام که به وصیت عمل نشده چهار نفر مورد اطمینان کفیل امر باشند و در غیاب یکی یا دو نفر بقیۀ آقایان اقدام به عمل کنند تا حاضر شود».[۱۰]
امام‌خمینی در ۱۸ آذر ۱۳۵۶ در نامه‌ای به علما، این وصیت‌نامه را علنی کردند و بر وصایت اراکی همراه با غلامرضا رضوانی، سیدعباس خاتم یزدی و سیدجعفر کریمی تأکید کردند. در آن وصیت‌نامه آمده بود: «آقایان این وجوه را به‌طور شهریه، به هر نحو صلاح می‌دانند، در حوزه‌های علمیه مصرف نمایند. صورت وجوه در دفتر این‌جانب موجود است، و چون وجوه به‌تدریج می‌رسد و صرف می‌شود نمی‌توانم صورت را بدهم. و اگر عائلۀ این‌جانب و مرحوم مصطفی ـ رحمةالله تعالی ـ خواستند نجف بمانند، به آنها به مقدار متعارف مخارج بدهند. از خداوند تعالی توفیق و تأیید آقایان را خواستارم. امید است کمال احتیاط را در امور مراعات فرمایند».[۱۱]
پس از مهاجرت امام‌خمینی به فرانسه در مهر ۱۳۵۷، حبیب‌الله اراکی با تعدادی از علمای نجف از جمله سیدعباس خاتم یزدی ـ که دامادش بود ـ برای اعلام حمایت علمای نجف از ایشان به پاریس رفت و تا زمان مراجعت امام‌خمینی به ایران همراه امام‌خمینی بود. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی به نجف اشرف بازگشت و در ۸ بهمن ۱۳۵۷ در همان شهر از دنیا رفت.[۱۲]
پانویس
- ↑ اراکی، در مکتب پدر، ص۶۰.
- ↑ «آیت‌الله محسن اراکی دبیر کل مجمع تقریب مذاهب: تدوین فقه امت واحده از ضروریات جهان اسلام است».
- ↑ اراکی، دوره‌ها و پیشگامان بیداری اسلامی معاصر، ص۱۲۷.
- ↑ عباسی، همراه دوران غربت، ص۹۳.
- ↑ اراکی، اغلب صفحات.
- ↑ خاطرات سال‌های نجف، ج۱، ص۲۳۵.
- ↑ کریمی، بیست‌وپنج سال در کنار امام راحل، ص۶۱.
- ↑ خاطرات سال‌های نجف، ج۱، ص۲۳۰.
- ↑ کریمی، بیست‌وپنج سال در کنار امام راحل، ص۳۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص۲۷۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص۲۸۰.
- ↑ عباسی، همراه دوران غربت، ص۲۷۰ـ۲۷۱.
منابع
- «آیت‌الله محسن اراکی دبیر کل مجمع تقریب مذاهب: تدوین فقه امت واحده از ضروریات جهان اسلام است» (۱۳۹۲)، هفته‌نامه حریم امام، شماره ۷۰، ۲۳ خرداد.
- اراکی، محسن (۱۳۹۴)، در مکتب پدر، تهران، دفتر نشر معارف.
- اراکی، محسن (۱۳۹۲)، دوره‌ها و پیشگامان بیداری اسلامی معاصر، ترجمه محسن مقدس، تهران، ادیان.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۳، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- کریمی، سیدجعفر (۱۳۹۸)، بیست‌وپنج سال در کنار امام راحل (خاطرات آیت‌الله سیدجعفر کریمی)، به کوشش رسول جعفریان، قم، نشر مورخ.
- خاطرات سال‌های نجف (۱۳۸۹)، ج۱، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی و مؤسسۀ چاپ و نشر عروج.
- عباسی، محمدحسن(۱۳۹۶)، همراه دوران غربت: خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدرضا برقعی، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی و مؤسسۀ چاپ و نشر عروج.