محی‌الدین فاضل هرندی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
تولد
او در سال ۱۳۱۳ش در شهر هرند از توابع استان اصفهان متولد شد.[۱] پدرش شیخ یحیی از شاگردان آخوند خراسانی و از مدرسان حوزه علمیه اصفهان بود.[۲]
تحصیل
محی‌الدین فاضل هرندی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در هرند آموخت. در سال ۱۳۲۲ش به اصفهان رفت و در حوزه علمیه آن شهر ادبیات فارسی و مقدمات را فراگرفت و در سال ۱۳۳۰ش راهی قم شد. او در قم همراه با دو نفر دیگر در درس خصوصی معالم و مغنی سیدمصطفی خمینی شرکت کرد. منظومه ملاهادی سبزواری را هم نزد عبدالله جوادی آملی خواند.[۳] هم‌زمان به تحصیل دروس سطح ادامه داد و در ۱۳۳۷ش دوره سطح را به پایان رساند و در درس خارج فقه سیدحسین طباطبایی بروجردی و خارج اصول (دومین دوره تدریس خارج اصول) امام‌خمینی حضور یافت. از سال ۱۳۳۸ش نیز در درس خارج فقه (اولین دوره بحث بیع) امام‌خمینی شرکت کرد و به استفاده از هر دو درس ایشان پرداخت. هم‌بحث‌های او در آن درس‌ها عبارت بودند از محمد مؤمن، محمدعلی گرامی و مرتضی مقتدایی. وی پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور در درس خارج فقه و اصول سیدمحمد محقق داماد شرکت کرد و پس از ارتحال آیت‌الله محقق داماد، از درس خارج فقه سیدمحمدرضا گلپایگانی و خارج اصول محمدعلی اراکی بهره‌مند شد. او هم‌زمان با تحصیل، به تدریس در حوزه علمیه قم می‌پرداخت و ابتدا مقدمات، ادبیات، معانی، بیان و منطق را تدریس می‌کرد و از ۱۳۴۰ش به تدریس شرح لمعه و سپس رسایل و مکاسب مشغول شد.[۴]
فاضل هرندی در دهه ۱۳۳۰ش به همکاری با جمعیت فدائیان اسلام به رهبری سیدمجتبی نواب صفوی پرداخت و به عضویت آن گروه مذهبی ـ سیاسی درآمد و از یاران نزدیک سیدمجتبی نواب صفوی و سیدعبدالحسین واحدی بود. او از ۱۳۴۱ش به مبارزه علیه حکومت پهلوی پرداخت و در جریان تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و رفراندوم اصول شش‌گانه، به مبارزه علیه حکومت پهلوی ادامه داد.[۵] در مهر ۱۳۴۲ و در آستانه آغاز سال تحصیلی حوزه علمیه قم، همراه با جمعی از روحانیان، در نامه‌ای به هیئت دولت، خواستار آزادی امام‌خمینی و دیگر مدرسان زندانی شدند.[۶] او پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور به مبارزه علیه حکومت پهلوی ادامه داد و امضای او زیر برخی از اعلامیه‌های مدرسان حوزه علمیه قم دیده می‌شود.[۷] در خرداد ۱۳۴۹ و پس از درگذشت آیت‌الله سیدمحسن طباطبایی حکیم، ازجمله مدرسانی بود که در نامه‌ای به امام‌خمینی، درگذشت آن مرجع را تسلیت گفتند.[۸]
فاضل هرندی پس از درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی، بر دامنه مبارزاتش افزود و با سفر به شهرهایی چون رامهرمز، ماهشهر، آبادان و... به سخنرانی علیه حکومت پهلوی پرداخت.[۹] هم‌زمان همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم در انتشار اعلامیه‌های انتقادی علیه حکومت پهلوی و در پشتیبانی از امام‌خمینی فعال بود. نگاهی به اعلامیه‌های امضاشده توسط او نشان‌دهنده میزان مبارزات او علیه حکومت پهلوی است.[۱۰] یکی از مهم‌ترین تلگراف‌هایی که به امام‌خمینی ارسال کرد، تلگراف تسلیت به «زعیم و مرجع عالی‌قدر حضرت آیت‌الله‌العظمی خمینی» پس از رحلت آیت‌الله سیدمحسن طباطبایی حکیم و همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم بود که در آن رحلت آن مرجع را تسلیت گفتند.[۱۱] تداوم این مبارزات باعث شد تا در اوایل ۱۳۵۷ دستگیر و زندانی شود. او پس از چهار ماه حبس، در تیر ۱۳۵۷ به سبب خونریزی شدید از زندان به بیمارستان شماره چهار شهربانی منتقل و سپس آزاد شد. در رمضان آن سال (مرداد) به شهر سیرجان رفت و در ساماندهی مبارزات مردم آن شهر نقش داشت. ساواک در گزارشی که از فعالیت‌های فاضل هرندی در سیرجان تهیه کرد اعلام نمود که او «در اکثر منابر خود ضمن سخنرانی مذهبی، مردم را تحریک به اقدامات خلاف مصالح مملکتی می‌نموده است و ضمناً از دادن تعهد و ذکر مشخصات خودداری [می‌کرده است]».[۱۲] او تظاهرات مردم سیرجان را در روز عید فطر رهبری کرد[۱۳] و در آن تظاهرات، تمثال امام‌خمینی پیشاپیش تظاهرکنندگان حمل می‌شد و جلوه‌ای خاص به تظاهرات بخشیده بود.[۱۴]
در ۳۰ مهر ۱۳۵۷ ش ساواک قم فهرستی از روحانیان طرفدار امام‌خمینی تهیه و به اداره کل سوم ساواک ارسال کرد و نام فاضل هرندی نیز در آن فهرست دیده می‌شود.[۱۵] او در محرم همان سال به اهواز رفت و به دلیل سخنرانی‌های انتقادی ممنوع‌المنبر شد. از اهواز به سنندج رفت و در جمع متحصنان مردم آن شهر در مسجد جامع سنندج علیه حکومت پهلوی شرکت کرد.[۱۶]
فاضل هرندی پس از ورود امام‌خمینی به کشور، در کمیته استقبال از امام‌خمینی مستقر در مدرسه رفاه، با عبدالرحیم ربانی شیرازی و محمدمهدی ربانی املشی همکاری می‌کرد. او در اواخر بهمن ۱۳۵۷ برای تأسیس کمیته‌های انقلاب اسلامی به شهرهای شمال کشور مسافرت نمود و در اسفند ماه همان سال، از سوی امام‌خمینی به کردستان سفر کرد و به بررسی مشکلات مردم آن استان پرداخت. از اوایل سال ۱۳۵۸ ش از سوی امام‌خمینی به‌عنوان قاضی شرع شهر قائن منصوب شد و مدت دو ماه در آن شهر به سر برد. سپس به‌عنوان قاضی شرع و رئیس دادگاه انقلاب اسلامی استان سیستان و بلوچستان منصوب شد. در اواخر ۱۳۵۸ش به دنبال محاصره زندان خرم‌آباد، در سفری به آن شهر، به آن غائله پایان داد. او از سال ۱۳۵۹ش و با تشکیل ستاد مرکز هیئت‌های هفت‌نفره تقسیم اراضی، به نمایندگی ولی‌فقیه در آن ستاد منصوب شد.[۱۷] در انتخابات میان‌دوره‌ای اولین دوره مجلس شورای اسلامی از سوی مردم اقلید فارس به نمایندگی برگزیده شد.[۱۸] و از بدو ورود به مجلس شورای اسلامی به عضویت کمیسیون کشاورزی درآمد و از سوی اعضای آن کمیسیون به ریاست آن برگزیده شد.[۱۹] او در دوره دوم مجلس شورای اسلامی از شهر اصفهان نامزد شد و توانست با کسب اکثریت آرا، به آن مجلس راه یابد.[۲۰] در دوره سوم مجلس شورای اسلامی هم نمایندگی مردم اصفهان را بر عهده داشت.[۲۱] در دوره دوم نیز ریاست کمیسیون کشاورزی را بر عهده داشت و یک سال نیز عهده‌دار ریاست کمیسیون امور اقتصاد و دارایی مجلس بود. وی در مدت نمایندگی، علاوه بر تصدی ریاست کمیسیون‌های مذکور، در کمیسیون‌های ویژه مجلس شورای اسلامی ازجمله کمیسیون ویژه تدوین و بررسی اساسنامه جهاد سازندگی، کمیسیون خاص ادغام یا تفکیک وظایف وزارتخانه‌های جهاد سازندگی و کشاورزی و کمیسیون خاص بررسی طرح قانونی بخش تعاون در نظام جمهوری اسلامی عضویت داشت. همچنین نمایندگی ریاست مجلس شورای اسلامی در بررسی طرح آمایش زمین را عهده‌دار بود. در دوره اول انتخابات مجلس خبرگان رهبری از سوی مردم استان فارس به نمایندگی برگزیده شد و در دوره دوم آن مجلس نیز نماینده مردم استان اصفهان بود. نظارت بر فعالیت اتحادیه‌های انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا به مدت هشت سال، عضویت در شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی، نمایندگی ولی‌فقیه در ستاد عالی امور عشایر مستقر در وزارت کشور در سال‌های ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، نمایندگی جانشین فرمانده کل قوا در کمیسیون حل اختلاف بین سپاه و ارتش در مسائل مربوط به پادگان‌ها و عقبه‌ها، عضویت در شورای عالی کشاورزی، عضویت در هیئت‌مدیره دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با انتخاب رهبر انقلاب اسلامی (آیت‌الله خامنه‌ای)، عضویت چهارساله در شورای عالی کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جهت بررسی کتب و تدوین و معیارهای کلی برای نشر کتاب و مسئولیت گروه مبلغان زبان‌دان اعزامی به حج به مدت ۵ سال از دیگر فعالیت‌های اجرایی اوست. وی سال‌ها به تدریس سطوح عالی در حوزه علمیه قم اشتغال داشت.[۲۲] و کتاب‌های حریم در فقه شیعه، ترجمه و شرح مکاسب در هفده جلد و انفال از تألیفات اوست.[۲۳]
درگذشت
محی‌الدین فاضل هرندی در ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۵ در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز به امامت حسین وحید خراسانی در صحن بزرگ (اتابکی) حرم حضرت فاطمه معصومه(ع) در حجره شماره ۲۱ به خاک سپرده شد.[۲۴]
پانویس
- ↑ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری، ص۹۳.
- ↑ قاسمی، ج۳، ص۳۵۶.
- ↑ یادها و یادمان‌ها، ج۲، ص۳۰۴-۳۰۵.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۳۵-۳۳۶.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۳۶-۳۳۷.
- ↑ یاران امام در آینه...، ج۲، ص۸۱-۸۳؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۰۴-۱۰۷.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۳۶-۱۳۸، ۱۶۳، ۱۶۵، ۱۷۴، ۱۸۹.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۲۲۲؛ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۵، ص۳۳۶.
- ↑ افاضاتی، انقلاب اسلامی در سیرجان، ص۲۱۶.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۲۳۰، ۲۵۱، ۲۶۸، ۲۷۲، ۲۹۹، ۳۳۱، ۴۰۵، ۴۲۷، ۴۳۴، ۴۷۶، ۴۸۰، ۴۸۲، ۴۹۱، ۴۹۸.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۲۲۲؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۰، ص۱۶۲-۱۶۳؛ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۵، ص۳۶۶.
- ↑ افاضاتی، انقلاب اسلامی در سیرجان، ص۲۱۳.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۳۷.
- ↑ افاضاتی، انقلاب اسلامی در سیرجان، ص۲۱۴-۲۱۹.
- ↑ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک، ص۲۹۵-۲۹۸.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۳۷-۳۳۸.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۳۷-۳۳۸.
- ↑ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری، ص۹۳.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۳۸.
- ↑ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری، ص۲۱۵.
- ↑ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری، ص۳۲۹.
- ↑ کیانی نهاوندی، «محی‌الدین فاضل هرندی»، ص۱۷۶-۱۷۸؛ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۳۸-۳۳۹؛ «مراسم بزرگداشت ارتحال...»، ص۱۳.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۴۰؛ کیانی نهاوندی، «محی‌الدین فاضل هرندی»، ص۱۶۷.
- ↑ کیانی نهاوندی، «محی‌الدین فاضل هرندی»، ص۱۸۱.
منابع
- آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- افاضاتی، علی (۱۳۸۵)، انقلاب اسلامی در سیرجان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- خبرگان ملت: شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، ج۱، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
- «مراسم بزرگداشت ارتحال آیت‌الله فاضل هرندی در هرند و قم برگزار شد» (۱۳۸۵)، روزنامه کیهان، شماره ۱۸۵۲۵، سوم خرداد.
- کیانی نهاوندی، مسیب (۱۳۸۹)، «محی‌الدین فاضل هرندی»، ستارگان حرم، ج۲۶ و ۲۷، قم، زائر.
- معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری (۱۳۷۸)، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۲ و ۵، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک: کتاب ۴۰: معلم اخلاق آیت‌الله حاج میرزا علی فیض مشکینی اردبیلی (۱۳۸۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.