علی گلزاده غفوری، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| اطلاعات علمی |
تولد و تحصیل
علی گلزاده غفوری در سال ۱۳۰۲ش در قزوین به دنیا آمد. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در قزوین به پایان رساند و سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در قزوین خواند. آنگاه راهی تهران شد و بخش دیگری از مقدمات را نزد استادان آنجا آموخت. سپس به قم رفت و دروس سطح را نزد استادان حوزه علمیه قم فراگرفت. درباره استادان درس مقدمات و سطح او در قزوین، تهران و قم گزارشی در دست نیست. او پس از آن در درس خارج فقه و اصول سیدحسین طباطبایی بروجردی و امام‌خمینی حضور یافت.[۱] درباره سال‌های حضور او در درس خارج فقه امام‌خمینی اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی به احتمال زیاد در دهه ۱۳۳۰ش در آن درس شرکت می‌کرده است. او در قم از نخستین افرادی بود که در درس علامه سیدمحمدحسین طباطبایی نیز حاضر شد.[۲] و به احتمال زیاد از درس فلسفه ایشان بهره برد.
گلزاده غفوری پس از پایان تحصیل در قم، چند سال در منطقه کیلان شهر دماوند مقیم شد و به فعالیت‌های مذهبی مشغول شد. آنگاه به تهران بازگشت و وارد دانشگاه تهران شد و به تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته حقوق ادامه داد. او پس از اخذ مدرک فوق لیسانس در آن رشته، به فرانسه رفت و موفق به دریافت مدرک دکتری در رشته حقوق قضایی اسلامی از دانشگاه سوربن آن کشور شد.[۳] پس از پایان تحصیل در دانشگاه سوربن به کشور بازگشت و به فعالیت‌های تبلیغی در تهران پرداخت. او در سال‌های ۱۳۳۹ تا ۱۳۴۱ش یکی از سخنرانان ثابت «انجمن ماهانه دینی»، از مراکز فکری ـ دینی تهران بود که با هدف احیای فکر دینی هر هفته صبح‌های جمعه در منزل نوید (از بازاریان تهران) برگزار می‌شد. محصول این جلسات به‌صورت سه جلد کتاب با عنوان گفتار ماه در نمایاندن راه راست دینی در همان سال‌ها انتشار یافت.[۴] او در آن سال‌ها به تدریس دروس معارف در مدارس جامعه تعلیمات اسلامی می‌پرداخت و در تألیف برخی متون درسی مشارکت داشت. ازجمله کتاب درسی تعلیم و تربیت دینی سال سوم ابتدائی با قلم او و محمدجواد باهنر در ۱۳۴۵ش منتشر شد.[۵]
گلزاده غفوری در سال ۱۳۴۶ش از سخنرانان هیئت محبان الحسین تهران بود.[۶] او به سبب آشنایی با مسائل روز و قوانین حقوقی اسلام و غرب، ازجمله روحانیانی بود که با حضور در محافل دانشجویی و دانشگاهی به طرح مسائل نو می‌پرداخت و در بازنمایی نقش اجتماعی اسلام سهم بسزایی داشت.[۷] کتاب نظامات اجتماعی در اسلام که در ۱۳۴۹ش انتشار یافت.[۸] محصول این بحث‌ها بود. علاوه بر آن، او از نخستین افرادی بود که به بحث درباره مقوله حقوق بشر در جامعه ایران پرداخت و اثر او با عنوان اسلام و اعلامیه جهانی حقوق بشر ده‌ها بار چاپ شد. او در آن اثر، به طرح این نظریه پرداخت که قرن‌ها پیش از تدوین اعلامیه جهانی حقوق بشر، دستورات اسلام حقوق انسان را تضمین کرده است. این بحث‌ها مورد استقبال محافل علمی و مذهبی قرار گرفت.[۹] گلزاده غفوری که از بنیان‌گذاران مدرسه علوی تهران بود، سال‌ها به تدریس دروس اخلاق، زبان، فقه، فلسفه و قرآن در آن مدرسه می‌پرداخت. او در دهه‌های ۱۳۴۰-۱۳۵۰ ش فعالیت چشمگیری برای آگاهی نسل جوان داشت و با سخنرانی‌های روشنگرانه خود در حسینیه ارشاد، مساجد ارگ، محمودیه و حاج سیدعزیزالله، نقش بارزی دراین‌باره ایفا کرد (محمدی، ص۴۳۴). همچنین در جلسات انجمن اسلامی مهندسین هم سخنرانی می‌کرد.[۱۰] وی در سخنرانی‌های خود مسائل سیاسی را مطرح و از حکومت پهلوی انتقاد می‌کرد، چراکه ساواک در سال ۱۳۵۳ش از سخنرانی او جلوگیری کرد (همان، ص۲۴۲). در همان سال از سوی دانشجویان دانشگاه جندی‌شاپور در استان خوزستان برای سخنرانی دعوت شد و ساواک آبادان با ارسال نامه‌ای به ساواک تهران، خواستار اظهارنظر دراین‌باره شد.[۱۱] ساواک سخنرانی او را بلامانع دانست، ولی خواستار ارسال متن سخنرانی او شد.[۱۲] او همچنین از بنیان‌گذاران بنیاد رفاه و تعاون اسلامی بود و نام آن بنیاد به پیشنهاد او از مؤسسه به بنیاد تغییر یافت.[۱۳] ساواک در گزارشی درباره آن بنیاد، از گلزاده غفوری با عنوان «از مغزهای متفکر و تئوریسین بنیاد» نام برد.[۱۴] او در همان سال‌ها همراه با سیدمحمد حسینی بهشتی، سیدرضا برقعی و محمدجواد باهنر، دفتر نشر فرهنگ اسلامی را بنیان نهاد و صدها کتاب در عرصه مطالعات اسلامی منتشر کرد.[۱۵] بیمارستان سوم شعبان و مدرسه دخترانه رفاه از دیگر مراکز بهداشتی و فرهنگی بود که وی در احداث آنها مشارکت داشت (محمدی، ص۳۲۴). او به سبب این‌گونه فعالیت‌ها بارها دستگیر و زندانی شد.[۱۶]
گلزاده غفوری پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های علمی ادامه داد. وی در سال ۱۳۵۸ش از سوی مردم تهران به نمایندگی در مجلس خبرگان قانون اساسی برگزیده شد. او در آن مجلس در گروه ششم عضویت داشت.[۱۷] پس از پایان کار آن مجلس به فعالیت‌های فرهنگی ادامه داد و در اولین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی از سوی مردم تهران به نمایندگی انتخاب شد.[۱۸] وی پس از وقایع خرداد سال ۱۳۶۰ و اعدام دو فرزندش به جرم همکاری با سازمان مجاهدین خلق، از فعالیت سیاسی رویگردان شد و در جلسات مجلس شورای اسلامی شرکت نکرد. به دلیل حضور نیافتن وی در مجلس شورای اسلامی.[۱۹] در ۴ بهمن ۱۳۶۰ از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نماینده مستعفی شناخته شد.[۲۰] و از آن پس از فعالیت سیاسی کناره گرفت.[۲۱] و به‌جز چند مورد مصاحبه و اظهارنظر، هیچ فعالیت دیگری انجام نداد.[۲۲]
گلزاده غفوری چنان‌که گفته شد، در سال‌های دهه ۱۳۴۰-۱۳۵۰ش از نویسندگان پرکار در حوزه مطالعات اسلامی بود که به برخی از آن آثار اشاره شد. او در دوران فعالیت پنجاه ساله علمی خود بالغ بر شصت اثر در زمینه‌های حقوقی، فقهی، اجتماعی، تربیتی، تاریخی، اقتصادی و اسلامی تألیف کرد که اغلب آن آثار را از سال ۱۳۳۸ تا ۱۳۷۸ش به چاپ رسانده است. وی در این تألیفات دارای سلیقه‌ای خاص، ذهن منظم در طبقه‌بندی، مدون‌سازی و ارائه ابتکاری مطالب است و تسلطش بر زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه بر غنای تألیفاتش افزوده است. تألیفات وی عبارت‌اند از: ۱ ـ با دستورات اسلام آشنا شویم. ۲ ـ اسلام و اعلامیه جهانی حقوق بشر. ۳ ـ کنگره اسلامی حج. ۴ ـ نقدی بر لایحه قصاص. ۵ ـ راه و رسم زندگی از نظر امام سجاد(ع). ۶ ـ نظامات اجتماعی اسلام. ۷ ـ آگاهی درباره قانون اساسی. ۸ ـ انفال یا ثروت عمومی. ۹ ـ خطوط اصلی اقتصاد اسلامی. ۱۰ ـ برنامه ایمان‌آورده‌ها. ۱۱ ـ روابط مالی و اقتصادی. ۱۲ ـ اخلاق اجتماعی. ۱۳ ـ آزادنامه یا شکوفه حیات. ۱۴ ـ برای شما و زندگی فرزنددارها. ۱۵ ـ حق فرزندان و شاگردان بر اولیا و مربیان. ۱۶ ـ بیایید این‌گونه باشیم. ۱۷ ـ زبان قرآن را یاد بگیریم. ۱۸ ـ روش تربیتی قرآن. ۱۹ ـ به گفتار قرآن بیندیشیم. ۲۰ ـ قرآن، امانت الهی. ۲۱ ـ انفاقات و صدقات در قرآن. ۲۲ ـ موقعیت زنان در قرآن. ۲۳ ـ نماز به دو زبان (انگلیسی و فارسی). ۲۴ ـ شیعه و نبوت. ۲۵ ـ نهیلیسم؛ فلسفه پوچ‌گرایی. ۲۶ ـ اسلام و نهضت اخیر. ۲۷ ـ روحانیت و زندگی. ۲۸ ـ کلمات قصار قرآن. ۲۹ ـ کوششی در تبیین و تفکر در مورد کارنامه یک ساله مجلس. ۳۰ ـ شناخت اسلام؛ با همکاری بهشتی و محمدجواد باهنر. ۳۱ ـ طرح پنج سؤال در مجلس دوره اول و پاسخ‌های داده شده و داده نشده. ۳۲ ـ کوششی درباره بازنگری فقاهت و اجتهاد از صدر اسلام تا زمان حاضر (۳ جلد). ۳۳ ـ بخشی از آنچه در جریان مجلس خبرگان اول گذشت. ۳۴ ـ نظام قضایی. ۳۵ ـ کلمات قصار قرآن (در ۱۰ مجلد).[۲۳]
درگذشت
علی گلزاده غفوری در ۱۱ دی ۱۳۸۸ ش در تهران درگذشت و پیکرش در بهشت‌زهرای تهران به خاک سپرده شد.[۲۴]
پانویس
- ↑ شریف رازی، ج۸، ص۲۲۳.
- ↑ محمدی، ص۳۲۴.
- ↑ یاران امام...، کتاب ۱۴، ص۳۷۵.
- ↑ همان، ص۳۵۵-۳۵۴.
- ↑ جعفریان، ص۸۶.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۲۶، ص۱۷۲-۱۷۳.
- ↑ انصاری قمی، ص۱۲۷.
- ↑ جعفریان، ص۳۱۵.
- ↑ انصاری قمی، ص۱۲۷.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب سوم، ص۲۷.
- ↑ همان، ص۲۵۸.
- ↑ همان، ص۲۶۰.
- ↑ یاران امام در...، ج۴، ص۴۹۳.
- ↑ همان، ج۵، ص۱۱۳.
- ↑ انصاری قمی، ص۱۲۷.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۴، ص۳۷۵.
- ↑ راهنمای استفاده از مشروح...، ص۳۹۰.
- ↑ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۱۰۰.
- ↑ محمدی، ص۳۲۵.
- ↑ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۱۲۹.
- ↑ محمدی، ص۳۲۵.
- ↑ انصاری قمی، ص۱۲۷.
- ↑ محمدی، ص۳۲۵.
- ↑ انصاری قمی، ص۱۲۸.
منابع
انصاری قمی، ناصرالدین (۱۳۸۸)، «درگذشتگان: حجت‌الاسلام دکتر گلزاده غفوری»، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۱۲۰؛ جعفریان، رسول (۱۳۸۳)، جریان‌های مذهبی ـ سیاسی در ایران (از روی کار آمدن محمدرضا شاه تا پیروزی انقلاب اسلامی) سال‌های ۱۳۲۰-۱۳۵۷، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ شریف رازی، محمد (بی‌تا)، گنجینه¬ دانشمندان: کتاب انقلاب و شهادت، ج ۸، تهران، مؤلف؛ محمدی، لطف‌الله (۱۳۸۹)، «گلزاده غفوری، علی»، فرهنگنامه رجال روحانی عصر امام‌خمینی، تألیف: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج ۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۷)، کتاب سوم: آیت‌الله محمدحسینی بهشتی، ج ۳، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۸)، کتاب ۱۴: محمدعلی رجائی، ج ۱۴، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۴ و ۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۲)، کتاب ۲۶: شهید آیت‌الله دکتر محمد مفتح، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.