سیدمحمدظاهر محقق بهسودی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.
سیدمحمدظاهر محقق بهسودی در سال ۱۳۱۷ ش در بهسود افغانستان به دنیا آمد. پدرش سیدمحمد طاهر (ناصری داودی، ج ۳، ۱۵۷) و جدش سیدمحمدحسین اوجی، از علمای بنام منطقه بودند (انصاری، ۹۳). او خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در بهسود فراگرفت. آنگاه مقدمات را نزد مرحوم آقا سیدمحمدباقر و آقا سیدمحمدسرور اوجی خواند. سپس در درس سطح آقایان سیدشاه عبدالعظیم و شیخ عزیز الله غزنوی حضور یافت. محقق بهسودی در سال ۱۳۳۹ ش رهسپار عراق شد و در حوزه علمیه نجف اشرف، چند سال در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سیدمحسن طباطبایی حکیم و سیدابوالقاسم موسوی خویی شرکت کرد (ناصری داودی، ۱۵۷). سپس به توصیه آیت‌الله حکیم به افغانستان بازگشت و در بهسود به تدریس علوم حوزوی، ترویج شعائر مذهبی، راهنمایی مردم و گره‌گشایی و حل‌وفصل امور مردم و اقامه جماعت در حسینیه اوجی پرداخت. او در سال ۱۳۴۵ ش مدرسه علمیه مهدویه اوجی را در بهسود بنیاد نهاد و در تابستان‌ها که مردم بهسود به کشت و کار می‌پرداختند، راهی کابل می‌شد و در مسجد جامع و حسینیه عرفان آنجا به تدریس ادامه می‌داد و در زمستان به بهسود بازمی‌گشت و به تدریس در مدرسه علمیه مهدویه اوجی می‌پرداخت. محقق بهسودی در سال ۱۳۵۰ ش برای دومین بار به نجف اشرف مهاجرت کرد و در آنجا در درس‌های خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی و خارج فقه و اصول آیت‌الله خویی حاضر شد. درباره مدت اقامت او در نجف اشرف گزارش دقیقی در دست نیست، ولی از سال ۱۳۵۰ ش تا بازگشت به افغانستان در درس خارج فقه امام‌خمینی در مسجد شیخ انصاری (ترک‌ها) در نجف اشرف حضور می‌یافت. او در پی گسترش فعالیت‌های گروه‌های الحادی و چپی در بهسود افغانستان و به درخواست مردم و سفارش امام‌خمینی به افغانستان بازگشت و به تدریس در مدرسه مهدویه پرداخت. وی که وکالت تام‌الاختیار امام‌خمینی را بر عهده داشت، در ترویج مبانی فکری ایشان در میان مردم می‌کوشید. پس از کودتای مارکسیستی در کابل (دی ماه ۱۳۵۷) به ایران آمد و حزب جهادی (سازمان نیروی اسلامی) را برای سازماندهی مهاجران و جهاد مسلحانه آنان علیه ارتش اشغال گر شوروی و حکومت کمونیستی افغانستان بنیان نهاد و به بسط اندیشه انقلاب اسلامی پرداخت. در سال ۱۳۶۰ ش به سنگرهای جهاد و مبارزه شتافت و علاوه بر جهاد، رهبری فکری مردم و مجاهدین را بر عهده گرفت و در برابر چهره‌های ضددین ایستادگی کرد. محقق بهسودی در سال ۱۳۶۲ ش بار دیگر به ایران آمد و این بار در قم مقیم شد و در دروس مدرسان خارج فقه و اصول آیات عظام حوزه شرکت کرد. او با شرکت و عضویت در شورای ائتلاف اسلامی و بعدها با عضویت در شورای عالی نظارت حزب وحدت اسلامی افغانستان و مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام) و شورای نظارت بر مدارس دینی افغانستان، نقشی اساسی در جهت رفع اختلاف‌ها و ایجاد وحدت و هماهنگی در صفوف مجاهدین ایفا کرد. به‌ویژه فعالیت‌هایش در بامیان و بهسود بیشتر بود. او پس‌از انحلال گروه‌های اسلامی در هزاره و تأسیس حزب وحدت اسلامی در سال ۱۳۶۸ ش، به آن حزب پیوست و در تحکیم وحدت مسلمانان به‌ویژه هزاره‌های افغانستان می‌کوشید. وی در کنار فعالیت‌های سیاسی به تألیف آثار علمی هم می‌پرداخت. ازجمله تألیفات او می‌توان به تقریراتش از درس فقه و اصول استادانش در قم و نجف، افغانستان در مسیر تکامل انقلاب اسلامی، رمز پیروزی انقلاب اسلامی در جهان و چهره شوم و واقعی کمونیسم اشاره کرد. محمدظاهر محقق بهسودی در ۱۳ دی ۱۳۷۵ ش و در سفر به افغانستان، در شهر پلخمری درگذشت (ناصری داودی، ۱۵۸-۱۶۰؛ انصاری، ۹۳) منابع: انصاری، ناصرالدین (۱۳۷۵)، «درگذشت آیت‌الله محقق بهسودی»، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۴۲، بهمن و اسفند؛ ناصری داودی، عبدالمجید (۱۳۷۹)، مشاهیر تشیع در افغانستان، ج ۱، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی.